Khủng hoảng tuổi lên 1: Hiểu đúng để đồng hành cùng con

Khoảng thời gian từ sơ sinh đến tròn 1 tuổi được xem là bước ngoặt lớn trong hành trình phát triển của trẻ. Bé bắt đầu tập đi, tập nói, khám phá thế giới và cũng xuất hiện những thay đổi tâm lý rõ rệt. Tuy nhiên, trong quá trình này trẻ cũng dễ cáu gắt, khó ngủ, biếng ăn hoặc thay đổi tâm trạng, khiến cha mẹ lo lắng. Hiểu rõ đặc điểm và cách ứng phó sẽ giúp cha mẹ yên tâm hơn khi đồng hành cùng con.

Khủng hoảng tuổi lên 1 là gì?

Khủng hoảng tuổi lên 1 không phải là bệnh lý mà là một giai đoạn phát triển đặc thù. Trẻ bắt đầu nhận thức rõ hơn về bản thân và môi trường, muốn khẳng định sự độc lập nhưng lại chưa đủ khả năng diễn đạt bằng lời nói. Điều này dẫn đến mâu thuẫn nội tâm và các hành vi khó kiểm soát.

Trẻ trong giai đoạn chuyển tiếp thường bộc lộ cảm xúc mãnh liệt hơn bình thường, đôi khi khiến cha mẹ nghĩ rằng con “khó tính” hoặc “khó nuôi”.

Biểu hiện khủng hoảng tuổi lên 1 ở trẻ

Trong giai đoạn bước sang tuổi đầu đời, nhiều trẻ bộc lộ những thay đổi về cảm xúc và hành vi. Các dấu hiệu thường thấy có thể bao gồm:

Dễ cáu gắt, khóc lóc thường xuyên

Trẻ có thể bật khóc bất kỳ lúc nào, kể cả khi không có lý do rõ ràng. Đây là cách bé giải tỏa căng thẳng khi chưa thể nói ra cảm xúc.

Trẻ biếng ăn

Một số bé bỗng dưng chán bú hoặc không hứng thú với đồ ăn dặm. Việc này thường khiến cha mẹ lo lắng, nhưng thực chất là biểu hiện tạm thời của giai đoạn phát triển.

Bám cha mẹ hoặc người chăm sóc

Khi cảm thấy bất an, trẻ có xu hướng bám chặt cha mẹ, không muốn rời khỏi vòng tay. Đây là dấu hiệu của sự gắn bó tình cảm, đồng thời phản ánh nỗi sợ hãi khi phải tách khỏi người quen thuộc.

Tâm trạng thay đổi thất thường

Có lúc trẻ vui vẻ, cười đùa; ngay sau đó lại trở nên cáu kỉnh. Sự thay đổi này là kết quả của quá trình não bộ hoàn thiện dần khả năng kiểm soát cảm xúc.

Khóc đêm

Trẻ dễ giật mình, tỉnh giấc và khó ngủ trở lại. Nguyên nhân có thể do bé trải qua nhiều kích thích ban ngày và chưa biết cách tự trấn an. Khi quan sát thấy con thường xuyên rơi vào tình trạng trên, cha mẹ hãy kiên nhẫn và trao đổi với bác sĩ nhi khoa nếu tình trạng kéo dài.

Nguyên nhân gây ra khủng hoảng tuổi lên 1

Khủng hoảng ở tuổi lên 1 không chỉ do một yếu tố đơn lẻ mà thường xuất phát từ nhiều thay đổi trong quá trình phát triển của trẻ, bao gồm:

• Thay đổi môi trường sống: Chuyển nhà, đi nhà trẻ hoặc thay đổi người chăm sóc có thể khiến trẻ cảm thấy bất an, dễ quấy khóc hơn.
• Thay đổi về cách nhìn nhận: Khi não bộ phát triển, trẻ bắt đầu nhận ra sự khác biệt giữa bản thân và môi trường. Bé muốn tự làm mọi việc nhưng chưa đủ kỹ năng.
• Sự phát triển tâm lý: Trẻ một tuổi thường có tính tò mò mạnh mẽ, muốn khám phá thế giới xung quanh. Sự thôi thúc này dễ tạo nên những hành vi khó lường.
• Kiểm soát cảm xúc chưa hoàn thiện: Não bộ của trẻ chưa phát triển đầy đủ vùng điều chỉnh cảm xúc, vì vậy bé khó kiềm chế khi bực tức hoặc sợ hãi.
• Sự tương tác xã hội: Trẻ mong muốn được chú ý và phản hồi từ cha mẹ. Khi nhu cầu này không được đáp ứng, bé có thể khóc to hoặc phản ứng mạnh mẽ.

Cha mẹ nên duy trì sự ổn định trong lịch sinh hoạt của trẻ và dành thời gian tương tác để giảm cảm giác bất an.

Khủng hoảng tuổi lên 1 kéo dài bao lâu?

Thông thường, giai đoạn này có thể kéo dài vài tuần đến vài tháng, tùy theo mức độ phát triển của từng trẻ. Một số bé nhanh chóng vượt qua khi đã biết đi vững hoặc nói được những từ đầu tiên.

Cha mẹ cần theo dõi các mốc phát triển để biết trẻ có đang tiến triển bình thường không. Nếu trẻ chậm đạt nhiều mốc (không nói, không tương tác, ít cử chỉ), cần đưa đi đánh giá sớm.

Nếu lo lắng khủng hoảng kéo dài bất thường, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám để được đánh giá phát triển.

Làm gì để trẻ vượt qua khủng hoảng tuổi lên 1?

Để đồng hành cùng con trong giai đoạn nhiều thay đổi này, cha mẹ có thể áp dụng một số cách hỗ trợ cụ thể dưới đây.

Cách nói chuyện với trẻ

Cha mẹ nên chú ý đến giọng nói và cách giao tiếp, vì điều này giúp trẻ cảm thấy an toàn và dễ dàng chia sẻ cảm xúc hơn:

• Dùng giọng nói nhẹ nhàng, chậm rãi.
• Trấn an bé bằng cử chỉ âu yếm.
• Lắng nghe và phản hồi cảm xúc của con.

Tạo môi trường thân thiện

Không gian sống ảnh hưởng lớn đến tâm trạng của trẻ, vì vậy việc xây dựng môi trường an toàn, thân thiện là rất cần thiết:

• Không gian an toàn, ít tiếng ồn lớn.
• Bố trí đồ chơi phù hợp lứa tuổi.
• Khuyến khích trẻ khám phá trong phạm vi an toàn.

Lịch sinh hoạt phù hợp

Một lịch trình ổn định giúp trẻ cảm thấy yên tâm và giảm sự bất an do thay đổi:

• Giữ giờ ăn, ngủ ổn định.
• Hạn chế thay đổi đột ngột.
• Cho bé thời gian nghỉ ngơi xen kẽ các hoạt động.

Đến bác sĩ khi cần thiết

Trong một số trường hợp, trẻ cần được thăm khám để đánh giá phát triển và loại trừ nguyên nhân bệnh lý:

• Nếu trẻ biếng ăn kéo dài, sụt cân.
• Thường xuyên khóc đêm, rối loạn giấc ngủ nặng.
• Chậm đạt nhiều mốc phát triển quan trọng.

Khủng hoảng tuổi lên 1 là giai đoạn bình thường trong sự phát triển, phản ánh quá trình trẻ học cách khám phá thế giới và hình thành cá tính riêng. Việc quan sát, thấu hiểu và kiên nhẫn sẽ giúp cha mẹ đồng hành cùng con vượt qua giai đoạn này dễ dàng hơn.