Kháng thể EBV là gì? Khi nào cần xét nghiệm EBV?

Kháng thể EBV là một trong những chỉ số quan trọng giúp bác sĩ xác định cơ thể đã từng phơi nhiễm hay đang nhiễm virus Epstein-Barr. Hiểu đúng về kháng thể EBV giúp người bệnh chủ động hơn trong việc theo dõi sức khỏe và phát hiện sớm các vấn đề bất thường.

Kháng thể EBV là gì?

Kháng thể EBV là những kháng thể mà cơ thể tạo ra khi tiếp xúc với virus Epstein-Barr (EBV). Đây là một loại virus rất phổ biến, có thể gây sốt, mệt mỏi kéo dài hoặc bệnh tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn. Sự xuất hiện của các kháng thể này cho biết cơ thể bạn đã từng nhiễm, đang nhiễm hoặc có phản ứng miễn dịch với EBV.

Xét nghiệm kháng thể EBV thường được thực hiện khi bác sĩ cần đánh giá tình trạng nhiễm virus, tìm nguyên nhân gây mệt mỏi kéo dài, sốt không rõ nguyên nhân hoặc kiểm tra các vấn đề liên quan đến hệ miễn dịch. Đây là xét nghiệm đơn giản bằng máu, giúp cung cấp thông tin quan trọng về quá trình cơ thể phản ứng với EBV mà chưa cần đi sâu vào từng chỉ số cụ thể.

Các loại xét nghiệm EBV

Dưới đây là các loại xét nghiệm EBV và ý nghĩa của từng loại:

Xét nghiệm EBV VCA-IgM

EBV VCA-IgM là kháng thể xuất hiện rất sớm khi cơ thể mới nhiễm virus Epstein-Barr. Đây là dấu hiệu quan trọng giúp xác định tình trạng nhiễm cấp tính.

• Dương tính: Gợi ý nhiễm EBV cấp trong vài tuần gần đây, thường đi kèm triệu chứng sốt, mệt mỏi, đau họng, hạch to.
• Âm tính: Hoặc chưa nhiễm EBV, hoặc đã qua giai đoạn cấp. Kết quả này luôn cần được kết hợp với IgG và EBNA-IgG để kết luận chính xác.

Xét nghiệm EBV VCA-IgG

VCA-IgG là kháng thể xuất hiện sau IgM vài tuần và có thể tồn tại cả đời. Đây là xét nghiệm dùng để xác định một người từng nhiễm EBV hay chưa.

• Dương tính: Cơ thể đã từng nhiễm EBV, dù có thể hiện tại không có triệu chứng.
• Âm tính: Chưa từng nhiễm virus.

Xét nghiệm EBV EA

Kháng nguyên EA được sản sinh khi virus đang hoạt động mạnh, xuất hiện sớm trong quá trình nhiễm.

• Dương tính:Có thể đang nhiễm EBV cấp. Hoặc virus tái hoạt động ở người từng nhiễm.
• Âm tính: Virus đang ở giai đoạn ổn định hoặc đã hồi phục.

EA thường được dùng để đánh giá mức độ hoạt động của virus, nhất là trong trường hợp nghi ngờ tái phát.

Xét nghiệm EBNA-IgG

EBNA-IgG là kháng thể xuất hiện muộn, thường từ 2 - 4 tháng sau khi nhiễm EBV và tồn tại suốt đời.

• Dương tính: Bạn đã từng nhiễm EBV trong quá khứ và hiện không ở giai đoạn cấp tính.
• Âm tính: Có thể đang nhiễm EBV cấp (chưa kịp tạo EBNA). Hoặc chưa từng nhiễm virus.

EBNA-IgG giúp xác định thời điểm nhiễm và phân biệt bệnh cấp, mãn hiệu quả.

Khi nào cần xét nghiệm EBV?

Xét nghiệm EBV thường được chỉ định khi người bệnh có triệu chứng nghi ngờ nhiễm virus như sốt kéo dài, đau họng dai dẳng, hạch cổ sưng, mệt mỏi nhiều ngày không rõ nguyên nhân. Đây là những dấu hiệu điển hình của nhiễm EBV cấp, vì vậy xét nghiệm giúp xác định liệu virus có đang hoạt động hay không.

Ngoài ra, bác sĩ sẽ yêu cầu xét nghiệm EBV khi các xét nghiệm virus khác âm tính nhưng triệu chứng vẫn kéo dài, hoặc khi nghi ngờ virus tái hoạt động gây rối loạn miễn dịch hay viêm nhiễm không rõ nguyên nhân.

Người mệt mỏi kéo dài, nghi ngờ EBV mạn tính, cũng là nhóm cần được kiểm tra để đánh giá mức độ phơi nhiễm và loại trừ nguyên nhân.

Xét nghiệm EBV còn quan trọng đối với bệnh nhân chuẩn bị ghép tạng, điều trị ung thư hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch, vì virus có thể gây biến chứng nặng ở nhóm này.

Ở trẻ em và thanh thiếu niên có biểu hiện sốt dai dẳng, hạch to, biếng ăn hay suy nhược, xét nghiệm EBV được khuyến cáo để chẩn đoán sớm và theo dõi kịp thời.

Cách đọc kết quả xét nghiệm kháng thể EBV

Để hiểu đúng kết quả xét nghiệm EBV, bạn cần nắm được ý nghĩa của từng loại kháng thể. Thông thường, bác sĩ sẽ kiểm tra ba loại chính: VCA-IgM, VCA-IgG và EBNA-IgG. Sự kết hợp giữa chúng sẽ cho biết bạn đang ở giai đoạn nhiễm EBV cấp tính, đã từng nhiễm trong quá khứ hay virus đang tái hoạt động.

• Khi VCA-IgM dương tính, điều này thường cho thấy cơ thể đang trong giai đoạn nhiễm EBV cấp. Kháng thể này xuất hiện sớm ngay khi virus xâm nhập và biến mất sau vài tuần đến vài tháng. Vì vậy, nếu kết quả cho thấy VCA-IgM cao cùng với triệu chứng sốt, viêm họng hoặc hạch to, có khả năng bạn đang nhiễm EBV mới.
• Ngược lại, VCA-IgG dương tính không phải là dấu hiệu nhiễm cấp mà cho thấy bạn đã từng tiếp xúc với virus trước đây. Kháng thể này tồn tại suốt đời nên việc dương tính là rất phổ biến. Để đánh giá tình trạng hiện tại, cần xem VCA-IgG kết hợp như thế nào với hai kháng thể còn lại.
• Trong khi đó, EBNA-IgG dương tính thường chỉ xuất hiện vài tháng sau khi đã khỏi nhiễm EBV cấp. Vì vậy, nếu bạn có EBNA-IgG dương tính nhưng VCA-IgM âm tính, điều này cho thấy bạn đã nhiễm EBV trong quá khứ và hiện virus không còn hoạt động mạnh.
• Nếu kết quả cho thấy VCA-IgG dương tính, EBNA-IgG âm tính và VCA-IgM âm tính, có thể bạn mới nhiễm EBV gần đây nhưng chưa hình thành đầy đủ bộ kháng thể. Khi gặp trường hợp này, bác sĩ thường khuyên xét nghiệm lại sau 1 - 2 tuần để theo dõi sự thay đổi của kháng thể.
• Cuối cùng, trong một số trường hợp cả VCA-IgG và EBNA-IgG đều dương tính, nhưng VCA-IgM vẫn âm tính, điều này khẳng định bạn đã từng nhiễm EBV nhưng hiện không bị bệnh hoặc không còn giai đoạn cấp. Đây là kết quả thường gặp ở phần lớn người trưởng thành.

Các yếu tố có thể ảnh hưởng đến xét nghiệm EBV

Kết quả xét nghiệm EBV có thể chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau. Thời điểm lấy mẫu là yếu tố quan trọng, bởi nếu xét nghiệm quá sớm khi cơ thể chưa kịp tạo kháng thể, kết quả có thể bị âm tính giả. Ở những người suy giảm miễn dịch do bệnh lý hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch, lượng kháng thể tạo ra thường thấp, khiến xét nghiệm không phản ánh đúng tình trạng nhiễm virus. Ngoài ra, một số bệnh nhiễm trùng khác có thể gây phản ứng chéo, dẫn đến dương tính giả. Sai số trong quá trình bảo quản mẫu, thao tác xét nghiệm hoặc thiết bị phòng lab cũng có thể ảnh hưởng đến độ chính xác. Vì vậy, bác sĩ luôn kết hợp xét nghiệm EBV với triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm hỗ trợ khác để đưa ra chẩn đoán đáng tin cậy.

Việc xét nghiệm kháng thể EBV đóng vai trò thiết yếu trong đánh giá sức khỏe, nhất là khi cơ thể xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ nhiễm virus. Hiểu rõ ý nghĩa của từng loại kháng thể sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc thăm khám, theo dõi và phối hợp điều trị. Nếu gặp triệu chứng bất thường hoặc có nguy cơ cao, đừng ngần ngại trao đổi với bác sĩ để được tư vấn xét nghiệm EBV phù hợp.