Hội chứng chùm đuôi ngựa là gì? Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết

Hội chứng chùm đuôi ngựa là một bệnh lý hiếm gặp nhưng có thể gây tàn phế nếu không được điều trị kịp thời. Tình trạng này xảy ra khi các dây thần kinh ở vùng thắt lưng dưới (gọi là chùm đuôi ngựa) bị chèn ép, thường do thoát vị đĩa đệm, chấn thương hoặc khối u cột sống. Vì ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng vận động, kiểm soát tiểu tiện và cảm giác vùng hạ bộ, hội chứng chùm đuôi ngựa luôn được coi là tình trạng cấp cứu y khoa. Nhận biết sớm các dấu hiệu và nguyên nhân là yếu tố then chốt để bảo vệ chức năng thần kinh lâu dài.

Hội chứng chùm đuôi ngựa là gì?

Bên trong ống sống có tủy sống chạy dọc và kết thúc ở đoạn trên của cột sống thắt lưng. Phần cuối tủy sống là các rễ thần kinh tách rời, tiếp tục đi xuống trong ống sống. Những rễ thần kinh này đảm nhận nhiệm vụ truyền và nhận tín hiệu thần kinh từ hai chân cũng như các cơ quan vùng chậu như bàng quang, trực tràng. Nhờ vậy, chúng kiểm soát vận động và cảm giác ở chân, bàng quang, trực tràng. Do hình dạng giống một chùm đuôi ngựa nên được gọi là đám rối thần kinh đuôi ngựa.

Hội chứng chùm đuôi ngựa (CES) xảy ra khi các rễ thần kinh này bị chèn ép, làm suy giảm chức năng vận động và cảm giác ở hai chi dưới, đồng thời ảnh hưởng đến bàng quang và trực tràng. Đây là tình trạng nghiêm trọng, có thể dẫn đến tiểu tiện không kiểm soát hoặc liệt vĩnh viễn hai chân. Phần lớn bệnh nhân mắc CES cần được xử trí khẩn cấp tại bệnh viện.

Nguyên nhân dẫn đến hội chứng chùm đuôi ngựa

Thoát vị đĩa đệm vùng thắt lưng là nguyên nhân phổ biến nhất. Theo thời gian, đĩa đệm bị thoái hóa, các dây chằng cố định cũng yếu đi. Khi chịu lực kéo căng quá mức hoặc gặp chấn thương vùng cột sống thắt lưng, đĩa đệm có thể bị thoát vị, từ đó gây biến chứng thành hội chứng chùm đuôi ngựa.

Ngoài ra, bệnh còn có thể xuất phát từ những nguyên nhân khác như:

• Khối u hoặc tổn thương ở cột sống;
• Nhiễm trùng cột sống;
• Hẹp ống sống bẩm sinh hoặc do chấn thương;
• Chấn thương trực tiếp vùng thắt lưng (té ngã, tai nạn giao thông…);
• Bất thường bẩm sinh như dị dạng động – tĩnh mạch cột sống;
• Xuất huyết tủy sống;
• Biến chứng sau phẫu thuật cột sống thắt lưng hoặc sau gây tê tủy sống.

Nhận biết sớm hội chứng chùm đuôi ngựa

Người bị đau lưng kèm các dấu hiệu dưới đây cần nghĩ đến khả năng mắc CES và đi khám ngay:

• Đau thắt lưng dữ dội, hầu như không giảm khi dùng thuốc giảm đau thông thường.
• Yếu hoặc liệt cơ, kèm rối loạn hay mất cảm giác, thường xảy ra ở cả hai chân hoặc một chân.
• Giảm hoặc mất cảm giác ở vùng chậu.
• Xuất hiện gần đây các vấn đề về bàng quang như bí tiểu, tiểu khó.
• Mới bị mất kiểm soát đại tiểu tiện.
• Cảm giác bất thường hoặc mất cảm giác tại bàng quang, trực tràng.
• Vừa xuất hiện rối loạn chức năng tình dục.
• Mất phản xạ ở chân.

Những yếu tố nguy cơ liên quan như:

• Vừa bị chấn thương vùng thắt lưng;
• Mới phẫu thuật cột sống thắt lưng hoặc gây tê tủy sống;
• Có tiền sử nhiễm trùng nặng;
• Tiền sử mắc ung thư.

Hậu quả nguy hiểm của hội chứng chùm đuôi ngựa

Nếu hội chứng chùm đuôi ngựa không được điều trị sớm và đúng cách, người bệnh có thể gặp phải những hậu quả nghiêm trọng như:

• Đau nhức kéo dài;
• Liệt hai chân kèm theo mất cảm giác và phản xạ;
• Không kiểm soát được việc đại, tiểu tiện;
• Rối loạn chức năng tình dục (giảm ham muốn, rối loạn cương dương).

Biện pháp giảm nguy cơ mắc hội chứng chùm đuôi ngựa

Những hướng dẫn và lời khuyên giúp phòng ngừa, giảm thiểu nguy cơ mắc hội chứng chùm đuôi ngựa:

• Hạn chế ngồi sai tư thế hoặc ngồi một chỗ trong thời gian dài.
• Không mang vác vật quá nặng và tránh vận động quá sức ở vùng thắt lưng.
• Đảm bảo an toàn khi tập luyện thể thao, tham gia giao thông hoặc làm việc để tránh chấn thương.
• Tránh động tác cúi gập người hết mức rồi ngửa ra đột ngột, vì có thể gây rách vòng sợi bao quanh nhân nhầy đĩa đệm, khiến nhân nhầy thoát ra và chèn ép rễ thần kinh vùng đuôi ngựa.
• Duy trì cân nặng hợp lý, ngăn ngừa tình trạng thừa cân hoặc béo phì.
• Bổ sung các thực phẩm giàu canxi, vitamin D và chất chống oxy hóa nhằm hỗ trợ sức khỏe xương khớp, giảm nguy cơ thoát vị đĩa đệm và chèn ép chùm đuôi ngựa.

Hội chứng chùm đuôi ngựa là một tình trạng cấp cứu thần kinh cần được phát hiện và xử trí khẩn cấp. Việc nhận biết sớm triệu chứng, nguyên nhân và tìm kiếm sự can thiệp y tế trong “thời gian vàng” sẽ quyết định khả năng hồi phục của người bệnh. 

Song song với đó, mỗi người nên chú ý bảo vệ cột sống, duy trì lối sống lành mạnh và chủ động khám sức khỏe định kỳ để phòng tránh những rủi ro nghiêm trọng. Sức khỏe là vốn quý, đừng để bất kỳ hội chứng nào, kể cả hội chứng chùm đuôi ngựa, làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn.

Bên cạnh việc tìm hiểu về hội chứng chùm đuôi ngựa, việc chủ động phòng bệnh cũng đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ sức khỏe toàn diện. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp đa dạng các gói tiêm chủng cho mọi lứa tuổi, từ trẻ em đến người lớn. Với đội ngũ bác sĩ giàu chuyên môn, trang thiết bị hiện đại và quy trình tiêm an toàn, Trung tâm luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trong hành trình phòng ngừa bệnh tật. Hãy chủ động đặt lịch tiêm để bảo vệ bản thân và gia đình trước các nguy cơ sức khỏe tiềm ẩn.