HIV không lây qua đường nào? Một số cách phòng tránh lây nhiễm HIV

Mặc dù đã có nhiều tiến bộ trong việc điều trị và phòng chống HIV, tuy nhiên vẫn có không ít quan niệm sai lệch về đường lây truyền. Hãy cùng bài viết dưới đây tìm hiểu rõ hơn về câu hỏi HIV không lây qua đường nào cũng như một số phương pháp phòng tránh lây nhiễm HIV nhé.

HIV không lây qua đường nào?

Hầu hết chúng ta thường lo lắng HIV sẽ lây nhiễm thông qua tiếp xúc thông thường nhưng thực tế, HIV không lây qua đường nào trong số các hoạt động đó. Dưới đây là các con đường không lây truyền HIV, giúp bạn nắm rõ để tránh những lo lắng không cần thiết như:

Ôm, bắt tay hoặc hôn trên môi

Nhiều người vẫn lo ngại rằng ôm, bắt tay hay hôn nhẹ có thể khiến họ nhiễm HIV. Tuy nhiên, HIV không lây qua tiếp xúc thông thường như vậy vì virus không tồn tại với số lượng đủ trong mồ hôi, nước mắt hay nước bọt để gây lây nhiễm. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng khẳng định rằng tiếp xúc hàng ngày không phải là con đường lây truyền HIV, hàng triệu người nhiễm vẫn sinh hoạt cùng gia đình, bạn bè mà không lây bệnh cho ai qua các tương tác thông thường.

Sử dụng chung vật dụng cá nhân 

Một hiểu lầm phổ biến là dùng chung vật dụng cá nhân như chén bát, muỗng nĩa, khăn tắm hay bàn chải đánh răng có thể dẫn đến lây nhiễm HIV. Tuy nhiên, điều này hoàn toàn không đúng. HIV là loại virus rất yếu khi ra khỏi cơ thể người, không thể tồn tại lâu trong môi trường bên ngoài, chúng chỉ sống được vài giây đến vài phút khi tiếp xúc với không khí, ánh sáng hoặc bề mặt khô. Ngay cả khi có dịch chứa virus dính trên đồ dùng, nguy cơ lây nhiễm là cực kỳ thấp, trừ khi tiếp xúc trực tiếp với vết thương hở và lượng máu lớn. Các nghiên cứu khoa học từ các tổ chức y tế toàn cầu nhấn mạnh rằng không có trường hợp nào được ghi nhận lây HIV qua cách này, giúp bạn yên tâm hơn trong cuộc sống hàng ngày.

Muỗi đốt, côn trùng hoặc thú nuôi 

Một quan niệm sai lầm phổ biến là muỗi đốt người nhiễm HIV rồi đốt người khác sẽ gây lây nhiễm. Tuy nhiên trên thực tế, HIV không thể lây qua muỗi, côn trùng hay thú cưng. Theo WHO, virus HIV không sinh sôi trong cơ thể muỗi vì đây không phải là vật chủ phù hợp. Khi muỗi đốt, chúng chỉ tiết nước bọt chứ không truyền máu của người trước sang người sau. Tương tự, thú nuôi như chó, mèo cũng không mang hoặc lây truyền HIV cho người.

Tắm chung, bơi lội ở hồ bơi hoặc sử dụng phòng tắm công cộng

Nhiều người vẫn e ngại rằng tắm chung, bơi ở hồ bơi hoặc sử dụng nhà tắm công cộng có thể dẫn đến lây nhiễm HIV. Tuy nhiên theo CDC, HIV không thể tồn tại trong môi trường nước chứa clo hoặc hóa chất khử trùng bởi các chất này tiêu diệt virus gần như ngay lập tức. Dù nước có chứa virus HIV thì virus cũng bị pha loãng đến mức không đủ để xâm nhập qua da lành hoặc niêm mạc. 

Ăn uống chung, hôn gió hoặc tiếp xúc với người nhiễm HIV mà không có vết thương hở

Theo CDC, HIV không tồn tại trong thức ăn, nước uống, không khí và nước bọt không chứa đủ virus để gây lây nhiễm. Điều này có nghĩa là khi bạn ăn uống chung với người nhiễm HIV là hoàn toàn an toàn, miễn không có máu hay dịch sinh học khác dính vào thực phẩm. Hôn gió, chạm má hay tiếp xúc ngoài da cũng không gây nguy cơ lây nhiễm vì da là lớp bảo vệ tự nhiên rất hiệu quả. WHO cũng khẳng định rằng các hình thức giao tiếp xã hội thông thường không dẫn đến lây truyền HIV, giúp giảm kỳ thị và khuyến khích cộng đồng hỗ trợ, đồng hành cùng người sống chung với HIV.

Tại sao HIV không lây qua những đường thông thường?

Sau khi biết HIV không lây qua đường nào trong các hoạt động hàng ngày, ắt hẳn bạn sẽ thắc mắc tại sao virus lại "khó lây" đến vậy. Thực tế, HIV chỉ truyền qua một số đường nhất định, đòi hỏi điều kiện rất cụ thể. Dưới đây là một số lý do vì sao HIV không lây qua những đường thông thường như:

• HIV cần môi trường truyền đặc biệt: HIV cần mẫu dịch chứa virus với lượng đủ lớn như máu, tinh dịch, dịch âm đạo, sữa mẹ và phải có đường truyền trực tiếp vào máu hoặc màng nhầy để có thể lây. Các tiếp xúc “qua da lành” hoặc trong môi trường bên ngoài thường không đáp ứng được điều kiện này.
• Khả năng sống của HIV bên ngoài cơ thể rất thấp: HIV không sống lâu ngoài cơ thể người và rất nhạy cảm với nhiệt độ, ánh sáng và môi trường oxy. Do đó, khi ra khỏi cơ thể người, lượng virus nhanh chóng suy giảm và không còn khả năng lây truyền.
• Da lành và niêm mạc lành lặn là rào cản hiệu quả: Khi tiếp xúc với người nhiễm HIV nhưng da lành hoặc niêm mạc không bị tổn thương thì nguy cơ lây truyền gần như bằng không. Vì vậy, các hành động như ôm, bắt tay hoặc dùng chung đồ hoàn toàn không gây lây nhiễm bệnh. 

Một số cách phòng tránh HIV 

Dù đã biết HIV không lây qua các tiếp xúc thông thường trong sinh hoạt hàng ngày, nhưng việc chủ động phòng tránh HIV vẫn thực sự cần thiết. Áp dụng đúng các biện pháp dự phòng không chỉ giúp bảo vệ bản thân mà còn góp phần kiểm soát dịch hiệu quả trong cộng đồng. Dưới đây là các biện pháp cơ bản nhưng rất quan trọng giúp phòng tránh HIV như:

Sử dụng bao cao su đúng cách mỗi lần quan hệ tình dục

Một trong những cách hiệu quả nhất để phòng tránh HIV là sử dụng bao cao su khi quan hệ âm đạo hoặc hậu môn. Việc sử dụng bao cao su đúng cách giúp tạo rào chắn vật lý giữa dịch chứa virus và người khỏe mạnh, giảm nguy cơ phơi nhiễm lên đến 80 - 90%. Bạn nên chọn bao cao su chất lượng, kiểm tra hạn sử dụng và sử dụng chất bôi trơn gốc nước để tránh rách. CDC khuyến nghị kết hợp bao cao su với các biện pháp khác để tăng hiệu quả, đặc biệt cho những người có nhiều bạn tình.

Xét nghiệm HIV để biết rõ tình trạng của bản thân và bạn tình

Việc biết rõ tình trạng HIV của bản thân và bạn tình là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong phòng ngừa chủ động. Nếu một người nhiễm HIV nhưng đang điều trị hiệu quả với tải lượng virus không phát hiện được, nguy cơ lây truyền gần như bằng không. Theo khuyến cáo của WHO, người thuộc nhóm nguy cơ cao nên xét nghiệm HIV ít nhất một lần mỗi năm. Hành động đơn giản này không chỉ bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn hỗ trợ kiểm soát dịch HIV trong cộng đồng.

Tránh dùng chung kim tiêm, dụng cụ tiêm chích và tăng cường vệ sinh tiêm chích

Việc dùng chung kim tiêm hoặc dụng cụ không vô trùng là một trong những con đường lây truyền HIV rõ rệt. Để phòng tránh hiệu quả, cần sử dụng kim tiêm sạch, dùng một lần duy nhất và ưu tiên tham gia các chương trình trao đổi kim tiêm nếu có. Bên cạnh đó, rửa tay và vệ sinh kỹ dụng cụ trước khi tiêm cũng giúp hạn chế nguy cơ mắc các bệnh khác như viêm gan B, C hoặc nhiễm trùng máu.

Tóm lại, việc hiểu rõ HIV không lây qua đường nào là điều then chốt để bảo vệ sức khỏe cá nhân, giảm lo lắng không cần thiết và góp phần xây dựng cộng đồng không kỳ thị. Đồng thời, bên cạnh hiểu biết đúng, mỗi người cũng cần chủ động áp dụng các biện pháp phòng ngừa HIV đơn giản nhưng hiệu quả để ngăn ngừa lây nhiễm qua những con đường có nguy cơ thực sự.