Những thông tin quan trọng cần biết về xét nghiệm HIV

HIV vẫn luôn là một mối quan tâm lớn đối với sức khỏe cộng đồng. Nhờ sự tiến bộ của y học, việc xét nghiệm HIV ngày nay đã trở nên đơn giản, nhanh chóng và có ý nghĩa quan trọng trong việc phát hiện sớm, điều trị kịp thời. Tuy vậy, không phải ai cũng hiểu có hiểu biết đầy đủ về các xét nghiệm này.

Xét nghiệm HIV là gì?

Xét nghiệm HIV là phương pháp y học giúp phát hiện sự có mặt của virus HIV - tác nhân gây suy giảm miễn dịch ở người (Human Immunodeficiency Virus). HIV thuộc nhóm retrovirus, tấn công và làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội và ung thư. Để xác định một người có bị nhiễm HIV hay không, xét nghiệm HIV thường áp dụng các kỹ thuật huyết thanh học nhằm tìm kiếm kháng thể kháng HIV hoặc kháng nguyên của virus trong máu hay các dịch tiết cơ thể. Đây hiện là phương pháp duy nhất được công nhận để chẩn đoán tình trạng nhiễm HIV, đóng vai trò quan trọng trong phát hiện sớm, điều trị kịp thời và ngăn ngừa lây lan trong cộng đồng.

Các xét nghiệm HIV

Để xác định chính xác tình trạng nhiễm HIV và can thiệp kịp thời, việc lựa chọn phương pháp xét nghiệm HIV phù hợp là vô cùng quan trọng. Hiện nay, y học đã phát triển nhiều kỹ thuật xét nghiệm hiện đại, giúp phát hiện HIV ở các giai đoạn khác nhau, từ sớm đến muộn. 

Xét nghiệm HIV tìm kháng thể

Đây là phương pháp dựa trên nguyên tắc phát hiện kháng thể mà cơ thể tạo ra khi virus HIV xâm nhập. Xét nghiệm HIV tìm kháng thể có thể sử dụng mẫu máu hoặc nước bọt, thường cho kết quả chính xác khi cơ thể đã kịp tạo đủ lượng kháng thể để phát hiện.

• Các loại xét nghiệm điển hình: Test nhanh HIV, bộ kit test nhanh, que thử HIV.
• Mục đích: Sàng lọc nguy cơ nhiễm HIV.
• Đối tượng áp dụng: Người từng quan hệ tình dục không an toàn, người tiếp xúc với máu hay dịch tiết nghi ngờ chứa virus.
• Thời điểm thực hiện: Từ ngày thứ 10 sau phơi nhiễm, thời gian cho kết quả chính xác nhất là sau 2 - 3 tháng.
• Mẫu bệnh phẩm: Máu hoặc nước bọt.
• Thời gian trả kết quả: Khoảng 20 - 30 phút.
• Độ chính xác: Lên tới 99,8% khi làm đúng thời điểm.
• Đặc điểm: Do có khả năng nhận diện các cấu trúc tương đồng với HIV nên vẫn tồn tại nguy cơ dương tính giả, vì kết quả chỉ phản ánh sự tồn tại của kháng thể, chưa đủ để khẳng định nhiễm HIV.

Xét nghiệm HIV tìm kháng nguyên và kháng thể (Combo Ag/Ab)

Phương pháp này kết hợp tìm kháng nguyên (P24) và kháng thể kháng HIV-1, HIV-2, nhờ đó có thể phát hiện HIV sớm hơn xét nghiệm chỉ tìm kháng thể. Xét nghiệm HIV loại này thường sử dụng kỹ thuật miễn dịch phát quang hiện đại.

• Các loại xét nghiệm điển hình: HIV combo Ag+Ab, HIV Combi.
• Mục đích: Sàng lọc HIV ở giai đoạn sớm.
• Đối tượng áp dụng: Người có nguy cơ phơi nhiễm cao (quan hệ không an toàn, tiếp xúc với máu, kim tiêm…).
• Thời điểm thực hiện: Từ ngày thứ 15 sau phơi nhiễm; chính xác nhất sau 3 - 6 tháng.
• Mẫu bệnh phẩm: Máu.
• Thời gian trả kết quả: Khoảng 60 - 90 phút.
• Độ chính xác: Từ 95% trở lên.
• Đặc điểm: Có thể xuất hiện dương tính giả do nhận diện nhầm các kháng nguyên/kháng thể có cấu trúc giống HIV.

Xét nghiệm HIV sinh học phân tử (NAT)

Xét nghiệm HIV NAT sử dụng công nghệ khuếch đại axit nucleic nhằm phát hiện vật liệu di truyền của virus ngay cả khi tải lượng rất thấp. Phương pháp này giúp phát hiện HIV ngay trong giai đoạn cửa sổ, trước khi cơ thể tạo kháng thể.

• Kỹ thuật áp dụng: PCR, TMA, SDA…
• Mục đích: Chẩn đoán sớm khi xét nghiệm thông thường chưa đủ cơ sở xác định; hỗ trợ theo dõi điều trị.
• Đối tượng áp dụng: Người có triệu chứng sớm của HIV nhưng xét nghiệm kháng thể âm tính; người cần xác định tải lượng virus.
• Thời điểm thực hiện: Từ ngày 10 đến ngày 33 sau phơi nhiễm.
• Mẫu bệnh phẩm: Máu hoặc dịch tiết.
• Thời gian trả kết quả: 2 - 5 ngày.
• Độ chính xác: Trên 99%
• Đặc điểm: Xác định chính xác tải lượng virus, giúp phát hiện HIV ngay cả khi ở giai đoạn rất sớm.

Xét nghiệm HIV bằng PCR

Xét nghiệm PCR là một dạng xét nghiệm HIV sinh học phân tử sử dụng công nghệ Realtime PCR để khuếch đại ADN của virus. Chỉ cần lượng vật liệu di truyền rất nhỏ cũng đủ để phát hiện sự hiện diện của HIV.

• Mục đích: Chẩn đoán sớm nhất có thể, đặc biệt hữu ích cho trẻ sơ sinh hoặc người có kết quả không rõ ràng từ xét nghiệm huyết thanh học.
• Đối tượng áp dụng: Người nghi nhiễm cần xác định sớm, trẻ sơ sinh có mẹ nhiễm HIV hoặc nghi nhiễm.
• Thời điểm thực hiện: Càng sớm càng tốt sau phơi nhiễm.
• Mẫu bệnh phẩm: Máu.
• Thời gian trả kết quả: Từ vài giờ đến 2 ngày.
• Độ chính xác: Trên 95%.
• Đặc điểm: Có thể phát hiện HIV ở tải lượng cực thấp, khoảng 20 copies/ml máu, không cần qua môi trường nuôi cấy.

Các loại kết quả chính khi xét nghiệm HIV

Khi thực hiện xét nghiệm HIV, bạn có thể nhận được một trong ba loại kết quả chính. Hiểu rõ ý nghĩa từng loại giúp bạn chủ động hơn trong việc theo dõi và chăm sóc sức khỏe.

Dương tính (Positive)

Kết quả dương tính nghĩa là đã phát hiện kháng thể kháng HIV trong mẫu máu. Điều này khẳng định bạn đã nhiễm virus HIV. Trong trường hợp này, điều quan trọng là bạn cần gặp bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để được tư vấn, đánh giá sức khỏe và lập kế hoạch điều trị phù hợp nhằm kiểm soát bệnh hiệu quả.

Âm tính (Negative)

Kết quả âm tính có nghĩa là không phát hiện kháng thể kháng HIV trong máu. Tuy nhiên, có hai khả năng:

• Bạn không nhiễm HIV và cơ thể hoàn toàn không có dấu vết virus.
• Bạn có thể đã nhiễm HIV nhưng đang trong giai đoạn "cửa sổ" - giai đoạn từ khi virus xâm nhập đến khi cơ thể sản xuất đủ kháng thể để xét nghiệm phát hiện.

Trong trường hợp có nguy cơ phơi nhiễm, bạn nên xét nghiệm lặp lại sau 2 đến 3 tháng để khẳng định chính xác hơn.

Không rõ (Indeterminate)

Kết quả không rõ xảy ra khi xét nghiệm HIV không thể xác định chính xác tình trạng nhiễm. Nguyên nhân có thể bao gồm:

• Bạn đang trong giai đoạn "cửa sổ" - lượng kháng thể chưa đủ để phát hiện.
• Tác động từ một số loại thuốc hoặc tình trạng sức khỏe đặc biệt gây ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm.

Khi nhận kết quả không rõ, bạn nên gặp bác sĩ để được tư vấn, thực hiện thêm các xét nghiệm chuyên sâu và xác định tình trạng chính xác.

Xét nghiệm HIV là bước quan trọng giúp mỗi người chủ động bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng. Việc hiểu rõ các phương pháp xét nghiệm, thời điểm thực hiện, ý nghĩa của từng loại kết quả sẽ giúp bạn có những quyết định kịp thời và đúng đắn. Nếu có nguy cơ phơi nhiễm hoặc nghi ngờ nhiễm HIV, hãy mạnh dạn đến cơ sở y tế uy tín để được xét nghiệm và tư vấn chuyên sâu. Sự chủ động phát hiện sớm sẽ mở ra cơ hội điều trị hiệu quả hơn, góp phần ngăn chặn sự lây lan của virus HIV trong cộng đồng.

Tiêm vắc xin đầy đủ giúp tăng cường miễn dịch, hỗ trợ cơ thể phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng cơ hội nguy hiểm mà người nhiễm HIV dễ mắc phải, như viêm phổi, viêm gan B hay cúm. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp vắc xin chính hãng, tiêm an toàn với đội ngũ y tế giàu kinh nghiệm, mang đến sự an tâm cho người bệnh. Liên hệ tổng đài miễn phí 1800 6928 để được tư vấn và đặt lịch tiêm sớm nhất.