Hạt dưới da trong viêm khớp dạng thấp là gì?

Hạt dưới da là một biến chứng khá đặc trưng của viêm khớp dạng thấp, thường gặp ở những bệnh nhân mắc bệnh lâu năm hoặc có hoạt tính bệnh cao. Các hạt này thường xuất hiện ở vùng chịu áp lực như khuỷu tay, ngón tay, gót chân… không gây đau nhưng có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ và sinh hoạt. 

Hạt dưới da trong viêm khớp dạng thấp là gì?

Hạt dưới da trong viêm khớp dạng thấp là những khối u nhỏ, nằm ngay dưới lớp da. Chúng không phải là ung thư và thường không gây đau đớn. Các hạt này hình thành do quá trình viêm nhiễm mãn tính của bệnh, khi các tế bào miễn dịch tập trung lại tại một số vị trí trên cơ thể, tạo thành một khối u. Các hạt dưới da có một số đặc điểm nhận biết riêng, bao gồm:

• Kích thước: Hạt có thể có kích thước từ vài milimet đến 1 đến 2cm. Kích thước này có thể thay đổi theo thời gian, có thể nhỏ lại hoặc lớn hơn.
• Đặc điểm: Hạt có cảm giác chắc, sờ nắn thấy di động kém hoặc dính vào các mô xung quanh. Lớp da bên ngoài thường có màu sắc bình thường, không bị đỏ hay sưng tấy.
• Vị trí: Hạt thường xuất hiện ở những vùng cơ thể chịu áp lực hoặc bị chấn thương lặp đi lặp lại. Các vị trí phổ biến nhất là mặt duỗi của khuỷu tay, gần các khớp ngón tay và ngón chân, vùng gót chân, đầu gối hoặc vùng chẩm sau đầu.

Mặc dù hạt dưới da thường không gây đau, nhưng nếu chúng xuất hiện ở những vị trí dễ va chạm, chúng có thể gây khó chịu và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Tuy nhiên, trong một số trường hợp rất hiếm gặp, hạt có thể bị viêm nhiễm, lở loét và gây đau.

Nguyên nhân hình thành và ý nghĩa lâm sàng

Hạt dưới da hình thành do cơ chế viêm nhiễm mãn tính đặc trưng của bệnh viêm khớp dạng thấp. Khi hệ miễn dịch tấn công nhầm vào các mô khỏe mạnh, một quá trình viêm kéo dài sẽ diễn ra, kích thích sự tập trung của các tế bào miễn dịch, bao gồm đại thực bào và lympho, cùng với việc lắng đọng các protein tại một số vị trí nhất định. Kết quả là tạo thành các khối hạt cứng, được bao bọc bởi mô xơ.

Nguyên nhân hình thành

Một số yếu tố sau đây làm tăng khả năng xuất hiện hạt dưới da ở người bệnh viêm khớp dạng thấp:

• Yếu tố huyết thanh học: Những bệnh nhân có xét nghiệm yếu tố dạng thấp RF hoặc kháng thể Anti-CCP dương tính với nồng độ cao thường có nguy cơ cao hơn, vì các kháng thể này liên quan đến tình trạng viêm nặng của bệnh.
• Thói quen hút thuốc lá: Hút thuốc lá là một yếu tố nguy cơ môi trường quan trọng, không chỉ làm tăng nguy cơ hình thành hạt mà còn làm cho tiên lượng bệnh trở nên xấu hơn.
• Áp lực hoặc chấn thương: Các chấn thương lặp đi lặp lại hoặc áp lực cơ học tại một số vùng da như khuỷu tay, gót chân cũng góp phần thúc đẩy sự phát triển của các hạt này.
• Yếu tố di truyền: Các gen liên quan đến hệ miễn dịch cũng đóng vai trò trong cơ chế bệnh sinh, làm tăng nguy cơ xuất hiện hạt dưới da.

Ý nghĩa lâm sàng

Sự xuất hiện của hạt dưới da không chỉ là một dấu hiệu đơn thuần mà còn là chỉ điểm cho tình trạng bệnh đang diễn biến nghiêm trọng hơn. Hạt dưới da thường liên quan đến các biến chứng nguy hiểm, như tổn thương khớp không hồi phục hoặc viêm nhiễm ngoài khớp ở các cơ quan khác như viêm màng ngoài tim, phổi hay mạch máu.

Mặc dù hạt dưới da không gây đau đớn, nhưng chúng có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ, đặc biệt khi xuất hiện ở những vị trí dễ thấy như tay. Trong một số trường hợp hiếm gặp, các hạt này có thể bị viêm, loét hoặc nhiễm trùng, gây đau và cản trở vận động, đòi hỏi phải có can thiệp y tế kịp thời.

Chẩn đoán, theo dõi và cách xử trí

Việc chẩn đoán hạt dưới da chủ yếu dựa vào thăm khám lâm sàng. Bác sĩ sẽ đánh giá vị trí, kích thước và tính chất của hạt thông qua quan sát và sờ nắn. Để xác định mối liên hệ với bệnh, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm máu như RF và Anti-CCP để đánh giá mức độ hoạt động của bệnh. Các chỉ số viêm như CRP hoặc ESR cũng được sử dụng để theo dõi tình trạng viêm toàn thân.

Trong một vài trường hợp phức tạp, khi cần phân biệt với các bệnh lý khác như u mô mềm hoặc bệnh gout, bác sĩ có thể sử dụng siêu âm hoặc chụp cộng hưởng từ để quan sát cấu trúc chi tiết của hạt. Việc sinh thiết hạt thường hiếm khi được thực hiện, chỉ khi có nghi ngờ về các bệnh lý ác tính hoặc nhiễm trùng.

Các biện pháp theo dõi và xử trí

• Theo dõi định kỳ: Người bệnh cần kiểm tra các hạt dưới da thường xuyên để đánh giá số lượng, kích thước và tính chất. Sự xuất hiện của nhiều hạt mới hoặc sự gia tăng kích thước có thể là dấu hiệu cho thấy bệnh đang tiến triển, đòi hỏi phải điều chỉnh phác đồ điều trị.
• Xử trí bệnh nền: Mục tiêu chính trong điều trị hạt dưới da là kiểm soát tốt bệnh viêm khớp dạng thấp toàn thân. Khi tình trạng viêm được kiểm soát, các hạt dưới da thường sẽ ổn định, không phát triển thêm hoặc có thể nhỏ lại. Các loại thuốc điều trị bệnh nền, như thuốc chống thấp khớp thay đổi tiến trình bệnh hoặc thuốc sinh học, là những phương pháp chính để giảm viêm và ngăn chặn tiến triển của bệnh.
• Can thiệp tại chỗ: Trong trường hợp hạt gây đau, lở loét hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt, bác sĩ có thể cân nhắc can thiệp tại chỗ. Ví dụ, tiêm corticoid trực tiếp vào hạt để giảm viêm. Phẫu thuật cắt bỏ hạt có thể được xem xét nếu hạt gây khó chịu nghiêm trọng hoặc ảnh hưởng thẩm mỹ, nhưng cần lưu ý rằng hạt có thể tái phát sau phẫu thuật.

Lời khuyên cho người bệnh

Ngoài việc tuân thủ chỉ định của bác sĩ, người bệnh cũng có thể áp dụng một số biện pháp hỗ trợ để giảm tác động của hạt dưới da:

• Bảo vệ vùng da có hạt: Sử dụng đệm lót hoặc băng bảo vệ ở những vùng chịu áp lực, như khuỷu tay hoặc gót chân, giúp giảm ma sát và kích ứng, từ đó ngăn hạt phát triển thêm.
• Chăm sóc da: Giữ vùng da có hạt sạch sẽ và khô ráo để phòng ngừa nguy cơ bị viêm nhiễm hoặc lở loét.
• Duy trì lối sống lành mạnh: Một chế độ dinh dưỡng cân bằng, giàu các thực phẩm chống viêm như cá béo, rau xanh, trái cây, cùng với việc tập luyện nhẹ nhàng đều đặn, sẽ hỗ trợ sức khỏe tổng thể và cải thiện các triệu chứng bệnh.

Người bệnh cần đi khám ngay nếu nhận thấy hạt phát triển nhanh, kèm theo các dấu hiệu như đỏ, đau, sưng hoặc lở loét. Việc phối hợp chặt chẽ với bác sĩ chuyên khoa thấp khớp là yếu tố quan trọng nhất để kiểm soát hiệu quả hạt dưới da và toàn bộ bệnh viêm khớp dạng thấp.

Trên đây là lời giải đáp cho thắc mắc hạt dưới da trong viêm khớp dạng thấp là gì mà bạn có thể tham khảo. Nếu bạn hoặc người thân có các hạt dưới da hoặc các triệu chứng nghi ngờ viêm khớp dạng thấp, đừng chần chừ, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và điều trị sớm nhé.