Dư ối là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách xử lý an toàn cho mẹ bầu

Nước ối là môi trường sống thiết yếu của thai nhi, giúp bảo vệ bé khỏi va đập, cung cấp dinh dưỡng, hỗ trợ phát triển phổi, cơ xương và hệ tiêu hóa. Tuy nhiên, khi lượng nước ối vượt quá giới hạn an toàn, dư ối xuất hiện được xem là dấu hiệu cảnh báo rối loạn thai kỳ cần được theo dõi y tế. Khi thai phụ hiểu đúng về dư ối, việc xử lý và phòng ngừa sẽ dễ dàng hơn nhiều. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về hiện tượng này ngay trong bài viết dưới đây.

Dư ối là gì?

Dư ối (hay còn gọi là đa ối) là tình trạng thể tích nước ối trong buồng tử cung vượt quá mức bình thường so với tuổi thai. Để đánh giá, bác sĩ thường sử dụng siêu âm để đo chỉ số nước ối - AFI (Amniotic Fluid Index) hoặc túi ối sâu nhất - SDP (Single Deepest Pocket).

Theo tiêu chuẩn quốc tế:

• Bình thường: AFI từ 5 cm đến < 24 cm;
• Đa ối nhẹ: AFI từ 25 - 29.9 cm;
• Đa ối trung bình: AFI từ 30 - 34.9 cm;
• Đa ối nặng: AFI từ ≥ 35 cm.

Khi chỉ số nước ối vượt ngưỡng 25 cm, thai phụ có thể cảm thấy bụng to nhanh bất thường, căng tức và nặng nề hơn so với các giai đoạn thai kỳ thông thường. Siêu âm là phương pháp chính xác nhất để phát hiện và theo dõi tình trạng đa ối, giúp bác sĩ sản khoa đánh giá mức độ và quyết định hướng quản lý thích hợp.

Nguyên nhân gây dư ối

Tình trạng dư ối có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là các nhóm nguyên nhân thường gặp mà mẹ bầu nên lưu ý:

Nguyên nhân từ mẹ

Cơ thể người mẹ đóng vai trò quyết định trong việc điều hòa nước ối. Một số vấn đề sức khỏe có thể khiến lượng nước ối tăng nhanh hơn bình thường, chẳng hạn như:

• Đái tháo đường thai kỳ: Khi đường huyết tăng, thai nhi đi tiểu nhiều hơn, dẫn đến tích tụ nước ối.
• Mang đa thai: Ở trường hợp song thai hoặc tam thai, lượng nước ối của từng thai nhi có thể mất cân bằng, gây dư ối ở một hoặc cả hai túi thai.
• Bất đồng nhóm máu Rh hoặc bệnh lý mạn tính: Khi cơ thể mẹ sản xuất kháng thể chống lại máu thai nhi, thai có thể bị phù, làm tăng dịch trong buồng ối.

Nguyên nhân từ thai nhi

Bên cạnh yếu tố từ mẹ, bản thân thai nhi cũng có thể là “thủ phạm” khiến lượng nước ối tăng. Một số bất thường bẩm sinh hoặc rối loạn phát triển sẽ dẫn đến tình trạng này:

• Dị tật bẩm sinh: Như tắc thực quản, hở hàm ếch, bất thường hệ thần kinh trung ương khiến thai không nuốt được nước ối.
• Hội chứng truyền máu song thai (TTTS): Gặp ở thai đôi cùng trứng, khi máu lưu thông không đồng đều giữa hai thai.
• Rối loạn nhiễm sắc thể hoặc thai bị phù: Khi chức năng hấp thu và bài tiết nước ối bị rối loạn.

Nguyên nhân khác

Ngoài hai nhóm trên, còn một số nguyên nhân ít gặp hơn nhưng vẫn có thể gây dư ối, bao gồm:

• Nhiễm trùng tử cung trong thai kỳ.
• U mạch máu rau thai.
• Trường hợp đa ối vô căn (không rõ nguyên nhân), chiếm khoảng 50% tổng số ca.

Dấu hiệu nhận biết dư ối

Nhận biết sớm dư ối giúp mẹ kịp thời điều chỉnh lối sống và thăm khám đúng lúc. Dưới đây là các dấu hiệu phổ biến mà mẹ nên để ý:

• Bụng to nhanh hơn bình thường, da căng bóng, rốn lồi rõ rệt.
• Khó thở, tức ngực do tử cung chèn ép cơ hoành.
• Nặng nề vùng bụng dưới, cảm giác căng tức liên tục.
• Thai máy yếu hoặc ít cảm nhận cử động thai.
• Một số trường hợp còn xuất hiện co thắt tử cung sớm.

Khi siêu âm, bác sĩ có thể nhận thấy nước ối có độ phản xạ sáng cao (tăng âm), chỉ số AFI ≥ 20cm hoặc túi ối sâu nhất ≥ 8cm. Đây là các dấu hiệu cận lâm sàng giúp xác định dư ối chính xác.

Dư ối có nguy hiểm không?

Không phải mọi trường hợp dư ối đều nguy hiểm, nhưng nếu lượng nước ối tăng nhanh hoặc kéo dài, nó có thể gây biến chứng nghiêm trọng cho cả mẹ và bé. Tùy vào mức độ và nguyên nhân, tác động của tình trạng này được chia thành hai nhóm chính:

Ảnh hưởng đến mẹ

Khi lượng nước ối vượt ngưỡng, cơ thể người mẹ phải chịu áp lực lớn. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và sinh hoạt hàng ngày của thai phụ. Những nguy cơ thường gặp gồm:

• Nguy cơ sinh non hoặc vỡ ối sớm: Khi tử cung bị giãn quá mức, cổ tử cung có thể mở sớm.
• Tiền sản giật, băng huyết sau sinh: Áp lực trong tử cung thay đổi đột ngột gây ảnh hưởng đến huyết áp và khả năng co hồi tử cung.
• Mệt mỏi, phù chân, đau lưng: Do trọng lượng cơ thể tăng nhanh và tử cung mở rộng, khiến mẹ khó di chuyển và ngủ không ngon giấc.

Ảnh hưởng đến thai nhi

Không chỉ mẹ, thai nhi cũng chịu nhiều rủi ro khi gặp tình trạng dư ối. Do nước ối quá nhiều, thai có thể bị thay đổi vị trí, thiếu oxy hoặc gặp tai biến khi sinh. Một số ảnh hưởng điển hình gồm:

• Ngôi thai bất thường: Không gian trong tử cung rộng khiến thai dễ xoay ngang hoặc ngôi mông.
• Sa dây rốn: Khi nước ối vỡ đột ngột, dây rốn có thể sa xuống trước, gây nguy hiểm cho thai nhi.
• Suy thai hoặc thai lưu: Nếu không được phát hiện và can thiệp sớm, dư ối nặng có thể dẫn đến suy thai cấp hoặc thai lưu.

Cách xử lý và chăm sóc khi bị dư ối

Việc điều trị dư ối phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng. Dưới đây là hướng dẫn xử lý an toàn, giúp mẹ giảm rủi ro và duy trì thai kỳ khỏe mạnh:

Theo dõi y tế

Trước hết, việc khám và theo dõi y tế định kỳ là điều bắt buộc với mẹ bầu bị dư ối:

• Siêu âm thường xuyên: Để đánh giá chỉ số ối (AFI) và sự phát triển của thai.
• Chọc ối giảm bớt dịch: Áp dụng trong trường hợp dư ối nặng, gây khó thở hoặc tăng nguy cơ sinh non.
• Dùng thuốc giảm sản xuất ối: Tuân thủ theo đúng chỉ định nghiêm ngặt của bác sĩ sản khoa.
• Nhập viện theo dõi: Nếu mẹ có dấu hiệu đau bụng, khó thở hoặc cổ tử cung mở sớm.

Chăm sóc tại nhà

Ngoài điều trị y tế, việc chăm sóc đúng cách tại nhà cũng giúp kiểm soát dư ối hiệu quả:

• Chế độ ăn uống: Giảm tinh bột, đường, tăng rau xanh, chất xơ và vitamin.
• Uống lượng nước hợp lý: Khoảng 1,5 - 2 lít mỗi ngày, tránh nạp quá nhiều nước.
• Tập luyện nhẹ nhàng: Như yoga bầu, đi bộ chậm giúp lưu thông máu, giảm áp lực bụng.
• Ngủ nghiêng trái: Giúp tăng tuần hoàn máu đến nhau thai, hỗ trợ thai nhi phát triển tốt.
• Không tự ý dùng thuốc lợi tiểu hoặc thảo dược: Vì có thể gây mất cân bằng nước và điện giải, từ đó ảnh hưởng sức khỏe thai.

Tình trạng dư ối không quá hiếm gặp trong thai kỳ, nhưng nếu phát hiện sớm và xử lý đúng, mẹ hoàn toàn có thể kiểm soát tốt. Khám thai định kỳ, tuân thủ hướng dẫn bác sĩ, duy trì chế độ dinh dưỡng lành mạnh và tinh thần thoải mái là chìa khóa giúp mẹ và bé an toàn suốt thai kỳ.