Dấu hiệu nhận biết viêm gan B và cách phòng ngừa

Viêm gan B là một căn bệnh nguy hiểm tiềm tàng, có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như xơ gan, suy gan và ung thư gan nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Với khả năng lây nhiễm gấp 50 - 100 lần so với HIV và khả năng sống sót trong môi trường bên ngoài lên đến 7 ngày, viêm gan B đang trở thành mối đe dọa sức khỏe cộng đồng trên toàn cầu. Hãy cùng tìm hiểu về triệu chứng viêm gan B và cách phòng ngừa trong bài viết dưới đây.

Viêm gan B là gì?

Viêm gan B là bệnh gây ra bởi vi rút HBV. Vi rút viêm gan B (HBV) là loại vi rút viêm gan phức tạp và toàn diện nhất. Hạt vi rút lây nhiễm bao gồm một lõi vi rút và lớp vỏ bên ngoài. Lõi chứa DNA sợi kép dạng vòng cùng DNA polymerase và quá trình nhân lên của nó diễn ra trong nhân của tế bào gan bị nhiễm. Lớp vỏ bề mặt được tạo thành trong tế bào chất và được sản xuất với số lượng lớn, dù lý do chưa được xác định rõ ràng.

HBV là nguyên nhân phổ biến thứ hai gây viêm gan do vi rút cấp tính, chỉ sau viêm gan A. Các trường hợp nhiễm HBV không được phát hiện trước đó khá phổ biến nhưng ít hơn so với nhiễm vi rút viêm gan A. Tại Hoa Kỳ, năm 2018 có 3.322 trường hợp viêm gan B cấp tính được báo cáo, giảm so với con số 25.000 ca mỗi năm trước khi vắc xin viêm gan B được phổ biến rộng rãi. HBV đôi khi liên quan đến một số bệnh lý ngoài gan như viêm nút quanh động mạch, các bệnh mô liên kết khác, viêm cầu thận màng và bệnh cryoglobulin huyết hỗn hợp. Vai trò của HBV trong các rối loạn này chưa được làm rõ, nhưng có thể liên quan đến các cơ chế tự miễn dịch.

Các con đường lây nhiễm viêm gan B

Virus HBV lây truyền theo cơ chế tương tự như virus HIV, với ba con đường chính là qua đường máu, quan hệ tình dục và truyền từ mẹ sang con. Tuy nhiên, do khả năng tồn tại lâu hơn trong môi trường bên ngoài, virus viêm gan B được coi là nguy hiểm hơn so với HIV.

Trong khi HIV không thể tồn tại lâu ngoài cơ thể và hiếm khi lây nhiễm qua môi trường tự nhiên, virus HBV có thể sống sót đến 7 ngày trong môi trường tự nhiên và vẫn có khả năng lây nhiễm nếu người tiếp xúc không được tiêm vắc xin phòng ngừa. Virus có thể phát hiện trong vòng 30 - 60 ngày sau khi nhiễm, tồn tại dai dẳng và phát triển thành viêm gan B mạn tính. Nhiễm virus ở lứa tuổi lớn và người lớn thường ít chuyển thành mạn tính, chỉ khoảng dưới 5% các trường hợp nhiễm virus viêm gan b cấp trở thành viêm gan b mạn tính. Cụ thể, cần lưu ý ba con đường lây nhiễm chính sau:

Lây từ mẹ sang con

Phụ nữ mang thai nhiễm HBV có nguy cơ cao truyền bệnh cho con, đặc biệt qua đường truyền từ mẹ sang con, bao gồm lây truyền trong quá trình sinh (lây truyền dọc) và sau sinh (lây truyền ngang từ trẻ nhiễm sang các trẻ khác qua tiếp xúc với máu hoặc dịch cơ thể của trẻ bị nhiễm). Đây là nguyên nhân chính khiến trẻ em trên thế giới nhiễm HBV. Vì vậy, phòng ngừa lây nhiễm từ mẹ sang con là yếu tố then chốt để kiểm soát dịch bệnh này.

Việc lây truyền HBV từ mẹ sang con thường xảy ra ở trẻ sơ sinh có mẹ mang lượng virus HBV cao. Nếu không có can thiệp y tế, nguy cơ lây nhiễm có thể lên tới 70 - 90% ở những bà mẹ có chỉ số HBeAg dương tính (tức có tải lượng virus cao) và 10 - 40% ở những người có chỉ số HBeAg âm tính. Sự phát triển thành viêm gan mạn tính gặp rất phổ biến ở những đứa trẻ sơ sinh nhiễm từ mẹ hoặc nhiễm ở độ tuổi dưới 5.

Tải lượng virus HBV (nồng độ HBV DNA) cao trong cơ thể mẹ là yếu tố làm tăng nguy cơ lây nhiễm, ngay cả khi trẻ đã được tiêm phòng. Do đó, điều trị dự phòng bằng thuốc kháng virus trong thai kỳ cho phụ nữ có tải lượng virus cao là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe cho trẻ sơ sinh.

Lây qua đường máu

Nguy cơ nhiễm virus viêm gan B tăng cao khi tiếp xúc với máu nhiễm bệnh thông qua các hoạt động như truyền máu, xăm hình hoặc sử dụng dụng cụ y tế không được tiệt trùng đúng cách. Ngoài ra, việc dùng chung các vật dụng cá nhân như dao cạo râu, bàn chải đánh răng, các vật sắc nhọn mà bị dính máu với người nhiễm bệnh cũng làm tăng nguy cơ lây nhiễm.

Lây qua quan hệ tình dục

Viêm gan B cũng có thể lây qua da hoặc niêm mạc do tiếp xúc với máu và các dịch cơ thể khác, như nước bọt, kinh nguyệt, dịch âm đạo và tinh dịch. Quan hệ tình dục với người nhiễm viêm gan B mà không sử dụng biện pháp bảo vệ sẽ dễ dẫn đến lây nhiễm cho bạn tình. Virus HBV có thể truyền qua bất kỳ hình thức quan hệ tình dục không an toàn nào, không phân biệt giới tính của các đối tượng tham gia.

Các triệu chứng của bệnh viêm gan B

Đa số trẻ em dưới 5 tuổi hoặc những người có hệ miễn dịch suy giảm khi mắc viêm gan B cấp tính thường không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, đối với các nhóm đối tượng khác như trẻ lớn hơn, thanh thiếu niên và người trưởng thành, khoảng 30 - 50% sẽ xuất hiện các dấu hiệu và triệu chứng ban đầu, bao gồm:

• Sốt;
• Mệt mỏi, chán ăn, ăn mất ngon;
• Buồn nôn và nôn;
• Đau bụng;
• Nước tiểu sẫm màu;
• Phân nhạt màu;
• Đau khớp;
• Vàng da.

Các triệu chứng nhiễm trùng cấp tính thường xuất hiện từ 60 - 150 ngày sau khi tiếp xúc với virus và có thể kéo dài từ vài tuần đến 6 tháng. Những triệu chứng này thường nặng hơn ở người bệnh trên 60 tuổi. Một số ít người bị viêm gan cấp tính tiến triển thành suy gan cấp, có thể tử vong. Virus viêm gan B có thể gây viêm gan mạn tính, về sau này có thể phát triển thành xơ gan hoặc ung thư gan.

Đối với viêm gan B mãn tính, gần như bệnh không có bất kỳ triệu chứng nào, nếu có chúng tương tự giai đoạn cấp tính. Nếu người bệnh đã nhiễm viêm gan B trong một thời gian dài và mới xuất hiện triệu chứng, thì khả năng cao đó là dấu hiệu của các biến chứng nghiêm trọng như xơ gan hoặc ung thư gan, chứ không chỉ đơn thuần là biểu hiện của viêm gan thông thường.

Phòng bệnh viêm gan B hiệu quả nhờ vắc xin

Hiện nay, tiêm vắc xin viêm gan B được coi là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất. Nếu bệnh đã chuyển sang giai đoạn mãn tính, việc điều trị chủ yếu tập trung vào việc kiểm soát và ức chế sự phát triển của virus trong cơ thể bằng thuốc.

Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo rằng tất cả trẻ sơ sinh cần được tiêm phòng vắc xin viêm gan B càng sớm càng tốt, và tốt nhất là trong vòng 24 giờ sau sinh. Ở Việt Nam trẻ sinh ra cần được tiêm 4 liều vắc xin viêm gan B. Liều đầu tiên trong vòng 24 giờ sau sinh và 3 liều tiếp theo tại thời điểm 2, 3 và 4 tháng tuổi. Nếu hoàn thành đủ lịch tiêm vắc xin viêm gan B cơ thể sẽ sinh kháng thể bảo vệ cho trên 95% số trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và tuổi thanh thiếu niên.

Trung tâm Tiêm chủng Long Châu cung cấp dịch vụ tiêm chủng các loại vắc xin phòng viêm gan B như Gene HBVax, Heberbiovac HB, Twinrix. Các loại vắc xin này có thể áp dụng tiêm với mọi lứa tuổi, riêng vắc xin Twinrix dành cho trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên. Lịch tiêm cụ thể của các vắc xin này thường gồm 3 mũi tiêm, khoảng cách giữa các lần là từ 1 - 5 tháng. Đối với người có nguy cơ cao mắc viêm gan B hoặc không thể tiêm theo lịch thường, họ cần tiêm 4 mũi trong vòng 12 tháng.

Để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng trước căn bệnh viêm gan B nguy hiểm, việc tiêm phòng vắc xin và nâng cao nhận thức về các biện pháp phòng ngừa là rất quan trọng. Bên cạnh đó, việc thường xuyên kiểm tra sức khỏe và theo dõi các triệu chứng cũng giúp phát hiện sớm bệnh, từ đó có phương pháp điều trị kịp thời.