Dấu hiệu HIV ở miệng và những điều cần biết

HIV (virus gây suy giảm miễn dịch ở người) là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, ảnh hưởng đến khả năng miễn dịch và khiến cơ thể dễ bị các bệnh cơ hội tấn công. Một trong những vùng bị ảnh hưởng đầu tiên và dễ quan sát nhất chính là khoang miệng. Theo nhiều nghiên cứu, có đến 70 - 80% người nhiễm HIV từng gặp tổn thương miệng trong quá trình mắc bệnh. Vì vậy, việc phát hiện sớm dấu hiệu HIV ở miệng có vai trò then chốt trong chẩn đoán và can thiệp kịp thời.

Dấu hiệu HIV ở miệng

Khoang miệng là nơi dễ tổn thương khi hệ miễn dịch bị suy yếu. Những thay đổi ở niêm mạc, nướu, lưỡi... có thể là biểu hiện ban đầu của nhiễm HIV.

Dưới đây là những dấu hiệu HIV ở miệng bạn có thể tham khảo:

Nấm miệng (tưa miệng – oral candidiasis)

Đây là một trong những dấu hiệu HIV ở miệng phổ biến nhất. Nấm Candida - vốn tồn tại bình thường trong khoang miệng - sẽ phát triển mạnh khi cơ thể suy giảm miễn dịch. Biểu hiện bao gồm:

• Mảng trắng hoặc vàng bám dày ở lưỡi, má trong, vòm miệng.
• Cảm giác rát bỏng, khó chịu khi ăn uống, đôi khi chảy máu nhẹ.
• Có thể lan xuống họng, thực quản nếu không điều trị.

Loét miệng dai dẳng

Các vết loét nhỏ nhưng kéo dài hơn 2 tuần, khó lành, có thể xuất hiện ở môi, lưỡi, lợi hoặc niêm mạc má. Người bệnh thường có cảm giác đau, khó ăn, rát miệng. Một số loại loét đặc biệt do virus herpes hoặc HPV gây ra còn có thể lây lan nếu không kiểm soát tốt.

Mụn rộp

Dạng tổn thương này không điển hình như nấm hay loét thông thường. Mụn HIV thường nhỏ, không đau nhưng tồn tại lâu. Vị trí thường gặp là môi, niêm mạc miệng, nướu răng. Khi mụn vỡ ra sẽ tạo vết loét dạng tròn, đôi khi kèm theo viêm đỏ xung quanh.

Khô miệng kéo dài

Khô miệng là triệu chứng âm thầm nhưng rất phổ biến ở người nhiễm HIV. Việc giảm tiết nước bọt khiến khoang miệng bị mất cân bằng, tạo điều kiện cho vi khuẩn và nấm phát triển mạnh. Người bệnh cảm thấy khó nhai, khô rát, mất vị giác, dễ bị sâu răng, viêm lợi.

Viêm lợi và viêm quanh răng

HIV làm tăng nguy cơ mắc viêm lợi hoại tử loét - một dạng viêm nặng kèm chảy máu, đau, hơi thở hôi và mất mô quanh răng. Đây là một trong những dấu hiệu sớm cảnh báo hệ miễn dịch bị tổn thương nghiêm trọng.

Nguyên nhân gây loét HIV ở miệng

Tổn thương miệng ở người nhiễm HIV không chỉ do virus HIV gây ra mà còn do nhiều yếu tố phối hợp làm suy giảm sức đề kháng tại chỗ.

Nhiễm nấm Candida

Candida albicans là loại nấm thường trú trong miệng nhưng sẽ phát triển mạnh khi hệ miễn dịch yếu. Đây là tác nhân hàng đầu gây ra tình trạng nấm miệng ở bệnh nhân HIV. Nấm không chỉ gây khó chịu mà còn là chỉ điểm lâm sàng cho giai đoạn tiến triển của bệnh.

Virus herpes và HPV

Virus herpes simplex type 1 có thể gây ra mụn rộp miệng hoặc loét dai dẳng. Trong khi đó, virus HPV có thể gây u nhú, sùi mào gà ở khoang miệng - đặc biệt nguy hiểm nếu tiến triển thành ung thư niêm mạc.

Các loại nhiệt miệng tái phát

Người nhiễm HIV dễ bị loét miệng tái phát do giảm đề kháng, thiếu vitamin B12, folate, kẽm hoặc do stress kéo dài. Những vết loét nhỏ, tròn, đau rát và xuất hiện lặp lại thường xuyên.

Tác dụng phụ từ thuốc điều trị HIV

Một số thuốc kháng virus (ARV) có thể gây khô miệng, viêm lợi, loét lưỡi hoặc viêm tuyến nước bọt. Nếu người bệnh không được theo dõi sát và thay đổi phác đồ hợp lý, tình trạng loét có thể trở nên dai dẳng.

Vệ sinh răng miệng kém và thói quen xấu

Hút thuốc lá, uống rượu, vệ sinh răng miệng không đúng cách... đều làm tăng nguy cơ loét và viêm miệng. Đây là nguyên nhân gây loét HIV ở miệng thường bị bỏ sót trong quá trình điều trị.

Phòng ngừa và điều trị tổn thương miệng do HIV

Chăm sóc khoang miệng đúng cách có thể giảm đáng kể biến chứng và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh.

Phòng ngừa hiệu quả từ những thói quen đơn giản

Việc duy trì những thói quen lành mạnh hàng ngày là nền tảng quan trọng giúp người nhiễm HIV hạn chế nguy cơ tổn thương khoang miệng.

Giữ vệ sinh răng miệng sạch sẽ

Đánh răng ít nhất 2 lần/ngày, dùng chỉ nha khoa, súc miệng bằng nước muối loãng hoặc nước súc miệng không chứa cồn.

Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng

Bổ sung vitamin B, kẽm, sắt… để nâng cao sức đề kháng.

Hạn chế hút thuốc và rượu

Giúp niêm mạc lành nhanh và ngăn chặn viêm nặng hơn.

Giảm stress

Ngủ đủ giấc, tập thể dục nhẹ nhàng để hỗ trợ miễn dịch.

Điều trị các tổn thương miệng

Khi các tổn thương đã xuất hiện, người bệnh cần được can thiệp đúng cách để giảm đau, rút ngắn thời gian lành và phòng ngừa bội nhiễm.

Thuốc kháng nấm

Dùng fluconazole, nystatin... theo chỉ định bác sĩ nếu có nấm miệng.

Thuốc kháng virus

Dùng acyclovir hoặc valacyclovir khi có mụn rộp do herpes.

Gel bảo vệ niêm mạc

Oracort, Kin Gingival giúp làm dịu đau và làm lành loét.

Dung dịch súc miệng chuyên biệt

Có chứa chlorhexidine, hydrogen peroxide hoặc nước muối sinh lý để giảm viêm và sát khuẩn.

Khám chuyên khoa định kỳ

Người bệnh HIV nên đến khám nha sĩ mỗi 6 tháng, ngay cả khi không có triệu chứng. Nha sĩ có thể phát hiện sớm dấu hiệu bất thường, thực hiện cạo vôi răng, điều trị viêm lợi, hỗ trợ kháng khuẩn tại chỗ và phối hợp với bác sĩ chuyên khoa để điều chỉnh điều trị toàn thân nếu cần thiết. 

Ngoài việc điều trị bằng thuốc, người bệnh nên duy trì thói quen sử dụng các sản phẩm hỗ trợ như nước súc miệng dịu nhẹ, gel dưỡng ẩm miệng và viên ngậm lợi khuẩn để cân bằng hệ vi sinh khoang miệng. Đặc biệt, khi có dấu hiệu loét kéo dài, mảng trắng không mất đi, đau miệng khi ăn hoặc chảy máu bất thường, cần tái khám sớm để loại trừ biến chứng nghiêm trọng. Theo dõi định kỳ tải lượng virus và chỉ số CD4 cũng rất quan trọng để đánh giá hiệu quả điều trị và phòng ngừa các tổn thương miệng tái phát.

Tóm lại, dấu hiệu HIV ở miệng là biểu hiện quan trọng, có thể xuất hiện sớm và là dấu hiệu cảnh báo sức khỏe toàn thân đang bị tổn thương. Các biểu hiện như tưa miệng, loét niêm mạc đến viêm lợi hoặc khô miệng đều là dấu hiệu cần được chú ý, theo dõi và điều trị. Việc phát hiện sớm và kiểm soát tốt HIV không chỉ giúp bảo vệ khoang miệng mà còn duy trì sức khỏe tổng thể, kéo dài tuổi thọ và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh. Chủ động đi khám, chăm sóc răng miệng và tuân thủ điều trị là chìa khóa để kiểm soát căn bệnh này một cách hiệu quả.