Cách sơ cứu khi trẻ bị sặc sữa: Hướng dẫn chi tiết cha mẹ cần biết

Sặc sữa là một tai nạn thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, có thể xảy ra trong lúc bú hoặc ngay sau khi bú. Nếu không được xử trí đúng cách, tình trạng này có thể dẫn tới ngạt thở, suy hô hấp, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng. Vì vậy, việc trang bị kiến thức về cách sơ cứu khi trẻ bị sặc sữa và cách phòng ngừa là điều vô cùng cần thiết cho các bậc phụ huynh.

Nguyên nhân và dấu hiệu nhận biết trẻ bị sặc sữa

Sặc sữa là tình trạng sữa đi vào đường hô hấp thay vì xuống dạ dày, có thể xảy ra trong hoặc ngay sau khi trẻ bú. Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến gây tắc nghẽn đường thở ở trẻ sơ sinh, đặc biệt nguy hiểm nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời.

Có nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ sặc sữa, trong đó phổ biến nhất là:

• Tư thế bú không đúng: Trẻ bú khi nằm quá thấp, đầu không được nâng cao hoặc nằm nghiêng sai tư thế sẽ dễ khiến sữa trào ngược vào đường thở.
• Dòng sữa quá nhiều hoặc chảy nhanh: Ở mẹ nhiều sữa hoặc sử dụng núm vú bình có lỗ quá lớn, trẻ không kịp nuốt hết lượng sữa, dẫn đến sặc.
• Trẻ bú trong trạng thái không ổn định: Cho trẻ bú khi đang khóc, ho hoặc khi quá đói khiến nhịp bú - nuốt bị rối loạn, dễ làm sữa đi lạc vào khí quản.
• Sinh lý đặc thù ở giai đoạn sơ sinh: Dạ dày trẻ nhỏ và nằm ngang, cơ vòng thực quản chưa hoàn thiện nên dễ bị trào ngược, đặc biệt khi bú quá no.
• Bất thường bẩm sinh hoặc bệnh lý: Một số trẻ bị sứt môi, hở hàm ếch, hội chứng Down hoặc các rối loạn thần kinh - cơ liên quan đến phản xạ nuốt sẽ có nguy cơ sặc sữa cao hơn bình thường.

Cha mẹ có thể phát hiện sớm tình trạng sặc sữa qua những biểu hiện điển hình sau:

• Ho dữ dội hoặc ho ngắt quãng trong hoặc sau khi bú.
• Sữa trào ra miệng, mũi, kèm theo tiếng thở khò khè, khó nhọc.
• Da và môi tím tái, trẻ có thể hốt hoảng, khóc thét hoặc đột ngột lịm đi.
• Cơ thể bất thường: Một số bé có thể mềm nhũn, mất trương lực cơ, trong khi có bé co cứng, vặn vẹo.
• Trường hợp nặng: Trẻ ngừng thở, lồng ngực không di động, có thể dẫn đến ngừng tim nếu không được sơ cứu kịp thời.

Nhận diện sớm các dấu hiệu này đóng vai trò quan trọng giúp phụ huynh xử trí kịp thời, giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng như suy hô hấp cấp, viêm phổi hít hoặc tử vong.

Cách sơ cứu khi trẻ bị sặc sữa?

Sặc sữa là tình huống khẩn cấp có thể gây tắc nghẽn đường thở và đe dọa tính mạng trẻ. Vì vậy, phụ huynh cần nắm vững các bước cách sơ cứu khi trẻ bị sặc sữa đúng cách để xử trí kịp thời. Mục tiêu quan trọng nhất là khai thông đường thở, đảm bảo trẻ có thể hít thở trở lại, đồng thời hạn chế biến chứng hô hấp.

Khi trẻ còn tỉnh

Nếu trẻ vẫn còn tỉnh táo, còn phản xạ ho hoặc cử động, cần nhanh chóng hỗ trợ để tống sữa ra khỏi đường thở:

• Đặt tư thế đúng: Bế trẻ nằm sấp trên cẳng tay, đầu thấp hơn ngực, giữ cố định đầu và cằm để đường thở không bị gập.
• Vỗ lưng: Dùng gót bàn tay vỗ mạnh và dứt khoát 5 lần vào vị trí giữa hai xương bả vai, hướng lực từ trên xuống dưới và ra phía trước.
• Ấn ngực: Nếu trẻ vẫn khó thở, lật ngửa bé trên cẳng tay, đầu vẫn thấp hơn thân. Dùng hai ngón tay (trỏ và giữa) ấn 5 lần vào 1/2 dưới xương ức, với nhịp 1 lần/giây để tạo áp lực đẩy sữa ra ngoài.
• Lặp lại chu kỳ: Tiếp tục xen kẽ 5 lần vỗ lưng và 5 lần ấn ngực cho đến khi trẻ thở lại hoặc sữa được tống ra ngoài.

Khi trẻ bất tỉnh hoặc ngưng thở

Đây là tình huống nguy cấp, cách sơ cứu khi trẻ bị sặc sữa cần được thực hiện ngay bằng hồi sức tim phổi để duy trì hô hấp và tuần hoàn cho bé.

• Gọi cấp cứu khẩn cấp: Liên hệ 115 hoặc cơ sở y tế gần nhất vừa thao tác vừa nghe hướng dẫn từ nhân viên y tế.
• Ép tim kết hợp thổi ngạt: Đặt trẻ nằm ngửa trên mặt phẳng cứng. Dùng hai ngón tay đặt tại vị trí 1/3 dưới xương ức, ép sâu khoảng 4 cm (tương đương 1/3 chiều dày lồng ngực). Thực hiện 30 lần ép tim - 2 lần thổi ngạt nếu chỉ có một người, hoặc 15 lần ép tim - 2 lần thổi ngạt nếu có hai người cùng hỗ trợ.
• Thổi ngạt đúng kỹ thuật: Trùm kín miệng và mũi trẻ, thổi hơi nhẹ nhàng trong 1 giây, quan sát lồng ngực phồng lên rồi rút ra để bé tự thở. Nếu ngực không nhô lên, cần điều chỉnh lại tư thế đầu - cằm trước khi tiếp tục.
• Kiểm tra dị vật: Chỉ lấy dị vật nếu nhìn thấy rõ và dễ gắp; tuyệt đối không dùng tay móc họng mù vì có thể đẩy sữa hoặc dị vật vào sâu hơn.

Sau khi trẻ hồi phục

Dù bé đã tự thở trở lại, cha mẹ vẫn nên đưa trẻ đến bệnh viện để bác sĩ thăm khám. Nguyên nhân là vì sặc sữa có thể gây biến chứng muộn như viêm phổi hít, suy hô hấp hoặc rối loạn nhịp thở, cần được đánh giá và xử trí chuyên sâu.

Cách phòng tránh sặc sữa ở trẻ sơ sinh

Phòng ngừa có vai trò quan trọng không kém cách sơ cứu khi trẻ bị sặc sữa, bởi tình huống này có thể xảy ra bất ngờ và để lại nhiều biến chứng nguy hiểm. Cha mẹ hoàn toàn có thể giảm thiểu rủi ro bằng việc áp dụng những nguyên tắc chăm sóc khoa học ngay từ khi cho trẻ bú.

• Cho bú đúng tư thế: Khi bú mẹ, bế trẻ sao cho phần đầu và cổ cao hơn thân, mặt hướng vào ngực mẹ. Với bú bình, giữ bình nghiêng 45 độ để núm vú luôn ngập sữa, giúp trẻ nuốt dễ dàng và giảm lượng không khí đi vào dạ dày.
• Kiểm soát lượng và tốc độ bú: Không cho trẻ bú quá nhiều hoặc quá nhanh trong một lần. Với mẹ nhiều sữa, có thể dùng tay điều chỉnh dòng sữa. Khi bú bình, chọn núm vú có lỗ vừa phải để sữa chảy từ từ, tránh chảy ồ ạt gây sặc.
• Lựa chọn thời điểm phù hợp: Không cho trẻ bú khi đang khóc, đang ho, hay khi buồn ngủ. Đây là thời điểm phản xạ nuốt - thở dễ bị rối loạn, khiến nguy cơ sặc tăng cao.
• Tạo môi trường bú yên tĩnh: Khi cho trẻ bú, hạn chế nói chuyện, nô đùa hoặc làm trẻ giật mình. Một không gian yên tĩnh giúp bé tập trung bú, nhịp nhàng và an toàn hơn.
• Chăm sóc sau bú: Sau khi bú xong, bế trẻ tựa vai hoặc ngực, giữ trong 15 - 20 phút và vỗ nhẹ lưng để bé ợ hơi. Nếu trẻ bị trớ, nên đặt nằm nghiêng để sữa thoát ra ngoài, tránh chảy vào đường thở.
• Lưu ý cho trẻ có nguy cơ cao: Với trẻ sinh non, trẻ thường xuyên nôn trớ hoặc mắc dị tật bẩm sinh vùng hầu họng, cha mẹ cần đặc biệt thận trọng khi cho bú. Nếu trẻ sặc sữa tái diễn nhiều lần không rõ nguyên nhân, cần đưa đến cơ sở y tế để kiểm tra và được hướng dẫn cách chăm sóc phù hợp.

Sặc sữa là tình huống nguy hiểm có thể xảy ra với bất kỳ trẻ sơ sinh nào. Cha mẹ cần trang bị kiến thức về cách sơ cứu khi trẻ bị sặc sữa để kịp thời xử trí và phòng tránh những biến chứng nguy hiểm. Đồng thời, việc tuân thủ lịch tiêm vắc xin và chăm sóc trẻ đúng cách sẽ giúp bé luôn được bảo vệ, phát triển khỏe mạnh và an toàn.