Bụi mịn là gì? Tác động đến sức khỏe như thế nào?

Tại các thành phố lớn, tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng gia tăng khiến bụi mịn trở thành mối lo ngại nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng. Đây đang là một trong những nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân. Vậy bụi mịn là gì và chúng tác động như thế nào đến cơ thể con người?

Bụi mịn là gì? Phân loại bụi mịn

Định nghĩa

Bụi là một hỗn hợp phức hợp gồm các hạt vô cơ và hữu cơ tồn tại ở dạng rắn hoặc giọt lỏng, lơ lửng trong không khí. Thành phần của bụi có thể bao gồm sulfate, nitrat, amoniac, natri clorua, cacbon đen, bụi khoáng và nước. Trong khoa học môi trường, các hạt bụi và các hợp chất cấu thành chúng được gọi chung là vật chất dạng hạt (Particulate Matter - PM).

Phân loại

Do sự khác biệt về kích thước và nồng độ trong không khí, bụi được phân loại dựa trên đường kính khí động học, với đơn vị đo là micromet (μm), tương đương một phần triệu mét. 

Hiện nay, ba nhóm bụi siêu nhỏ được quan tâm nhiều nhất là PM10, PM2.5 và PM1.0, do khả năng xâm nhập sâu vào cơ thể và tác động đáng kể đến sức khỏe con người.

• Bụi mịn PM10: Bụi mịn PM10 có kích thước 2,5 - 10 µm, nhỏ hơn nhiều so với sợi tóc nên khó nhìn thấy bằng mắt thường. Khi hít phải, chúng chủ yếu lắng đọng ở phổi và ít xâm nhập sâu như PM2.5, vì vậy mức độ nguy hại đối với sức khỏe thấp hơn.
• Bụi mịn PM2.5: So với PM10, bụi mịn PM2.5 có kích thước rất nhỏ (1,0 - 2,5 µm), chỉ bằng khoảng 1/20 sợi tóc người. Đây là loại bụi nguy hiểm vì có thể xâm nhập sâu vào phổi, đi vào máu, gây viêm đường hô hấp, kích ứng mũi và đặc biệt ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe trẻ nhỏ.
• Bụi mịn PM1.0: Hay còn gọi là bụi siêu mịn, là nhóm hạt ô nhiễm mới được các nhà khoa học ghi nhận trong thời gian gần đây. Với kích thước cực nhỏ, dưới 1,0 µm, chúng dễ dàng xâm nhập sâu vào phế nang khi hít phải, gây tổn thương tế bào và có thể ảnh hưởng đến ADN. PM1.0 thường xuất hiện nhiều trong điều kiện không khí khô hoặc nhiệt độ thấp, làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh về phổi nghiêm trọng.

Tác hại của bụi mịn đến sức khỏe: Cơ chế xâm nhập cơ thể và phá hủy tế bào

Bụi mịn ảnh hưởng tới sức khỏe như thế nào? Sau đây là cách chúng xâm nhập cơ thể và làm ảnh hưởng đến sức khỏe:

Gây bệnh đường hô hấp

Bụi mịn chứa nhiều khí độc như CO, SO₂, NO₂, làm giảm lượng oxy cung cấp cho tế bào và gây tổn thương phổi. Việc phơi nhiễm kéo dài với bụi mịn làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh hô hấp như viêm phế quản mạn tính, hen suyễn, suy giảm chức năng phổi và thậm chí là ung thư phổi.

Tác động đến hệ thần kinh và hệ tuần hoàn

Ngoài đường hô hấp, bụi mịn còn ảnh hưởng đáng kể đến các cơ quan khác. Với hệ thần kinh, ô nhiễm không khí gây cảm giác ngột ngạt, khó chịu, ảnh hưởng sinh hoạt hằng ngày, đồng thời làm tăng nguy cơ suy giảm trí nhớ, trầm cảm và đột quỵ. Đối với hệ tuần hoàn, các hạt bụi xâm nhập từ phế nang vào máu có thể gây tổn thương mạch máu, làm tăng nguy cơ tắc mạch và nhồi máu cơ tim.

Gây tổn hại tế bào và ADN

Bụi mịn thúc đẩy quá trình tạo ra các gốc tự do trong cơ thể. Những gốc này tấn công tế bào và ADN, gây rối loạn cấu trúc di truyền, làm tăng nguy cơ đột biến và hình thành ung thư.

Ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Phụ nữ mang thai tiếp xúc lâu dài với bụi mịn có thể làm ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của thai nhi, làm tăng nguy cơ trẻ sinh ra nhẹ cân, rối loạn phát triển thần kinh và các vấn đề sức khỏe khác ngay từ giai đoạn đầu đời.

Bảo vệ sức khỏe khỏi bụi mịn: Những cách hiệu quả cần áp dụng ngay

Ô nhiễm không khí, đặc biệt là bụi mịn PM2.5, đang ngày càng gia tăng và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng. Để giảm nguy cơ phơi nhiễm và bảo vệ cơ thể trước tác động của bụi mịn, người dân cần chủ động áp dụng đồng thời nhiều biện pháp thiết thực trong sinh hoạt hằng ngày.

Đeo khẩu trang phòng chống bụi mịn

Khẩu trang thông thường khó có khả năng ngăn chặn bụi mịn xâm nhập vào cơ thể. Vì vậy, nên ưu tiên sử dụng các loại khẩu trang chuyên dụng có khả năng lọc bụi siêu mịn như N95. 

Sử dụng thiết bị lọc không khí trong nhà

Do kích thước rất nhỏ và khó nhận biết, bụi mịn vẫn có thể tồn tại trong không gian sống. Việc trang bị máy lọc không khí giúp cải thiện và duy trì chất lượng không khí trong nhà. Ngoài ra, trồng cây xanh trong nhà cũng góp phần làm không khí trong lành hơn, dù hiệu quả lọc không cao bằng thiết bị chuyên dụng.

Bổ sung thực phẩm giàu chất chống oxy hóa

Việc tăng cường sử dụng trà xanh, rau củ và trái cây giúp cung cấp chất chống oxy hóa, hỗ trợ hạn chế sự hình thành các gốc tự do trong cơ thể do tác động của bụi mịn.

Ưu tiên sử dụng phương tiện công cộng

Di chuyển bằng phương tiện công cộng góp phần giảm lượng khí thải từ giao thông cá nhân, qua đó hạn chế ô nhiễm không khí và bụi mịn trong môi trường sống.

Bài viết đã khép lại, hy vọng bạn đọc đã có những thông tin hữu ích về chủ đề bụi mịn. Dù không thể nhìn thấy bằng mắt thường, bụi mịn vẫn gây ảnh hưởng rõ rệt đến hệ hô hấp, tim mạch và sự phát triển của trẻ nhỏ. Chủ động phòng tránh bằng cách theo dõi chất lượng không khí, đeo khẩu trang phù hợp và giữ gìn môi trường sống sạch sẽ là những biện pháp cần thiết trong cuộc sống hằng ngày.