Biến chứng sau khi mổ đục thủy tinh thể: Nhận biết sớm và cách xử lý an toàn

Theo thống kê từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đục thủy tinh thể là nguyên nhân hàng đầu gây mù có thể phòng ngừa được, và phẫu thuật Phaco đã giúp hàng triệu người trên thế giới khôi phục thị lực. Tại Việt Nam, mỗi năm có hàng chục nghìn ca mổ đục thủy tinh thể thành công. Tuy nhiên, vẫn có tỷ lệ nhỏ bệnh nhân gặp biến chứng sau mổ, đặc biệt nếu không tuân thủ hướng dẫn chăm sóc hậu phẫu. Hiểu rõ biến chứng sau khi mổ đục thủy tinh thể và cách nhận biết sớm là yếu tố then chốt giúp xử lý kịp thời, ngăn ngừa nguy cơ mất thị lực vĩnh viễn.

Biến chứng sau khi mổ đục thủy tinh thể là gì?

Biến chứng sau mổ đục thủy tinh thể là những vấn đề bất thường có thể xảy ra trong hoặc sau quá trình phẫu thuật, ảnh hưởng đến quá trình hồi phục và thị lực của người bệnh. Phần lớn các biến chứng này có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm.

Một trong những biến chứng thường gặp là đục bao sau, xuất hiện ở khoảng 10 đến 30% bệnh nhân trong vòng 6 đến 24 tháng sau mổ. Khi xảy ra, thị lực sẽ giảm dần và cảm giác mờ mắt giống như lúc chưa phẫu thuật. Viêm nội nhãn là biến chứng hiếm gặp, chỉ khoảng 0,05 đến 0,1%, nhưng rất nghiêm trọng. Người bệnh có thể bị đau mắt dữ dội, mắt đỏ và suy giảm thị lực nhanh chóng.

Một số bệnh nhân, khoảng 1 đến 2%, có thể gặp tình trạng tăng nhãn áp sau mổ. Khi đó, người bệnh thường cảm thấy nhức đầu, đau hốc mắt và nhìn mờ. Bong võng mạc tuy hiếm, xảy ra dưới 1%, nhưng cần được xử trí khẩn cấp. Triệu chứng đặc trưng là xuất hiện các đốm đen, tia chớp hoặc cảm giác như có màn che trước mắt. Ngoài ra, một biến chứng khác là sai vị trí của thủy tinh thể nhân tạo, cũng dưới 1%, khiến người bệnh có thể nhìn đôi, nhìn lệch hình hoặc cảm thấy khó chịu kéo dài.

Điều quan trọng là các biến chứng này không xuất hiện cùng lúc, mà có thể xảy ra rải rác trong vài ngày, vài tuần hoặc thậm chí vài tháng sau phẫu thuật. Việc nhận biết sớm và báo ngay cho bác sĩ khi có dấu hiệu bất thường sẽ giúp điều trị kịp thời, bảo vệ tối đa thị lực của người bệnh.

Nguyên nhân gây biến chứng sau khi mổ đục thủy tinh thể

Các nguyên nhân gây biến chứng sau khi mổ đục thủy tinh thể:

Do chăm sóc hậu phẫu không đúng cách

Việc chăm sóc hậu phẫu không đúng cách là nguyên nhân khá phổ biến. Nếu người bệnh không sử dụng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ, đặc biệt là thuốc nhỏ mắt kháng sinh và kháng viêm, nguy cơ nhiễm trùng hoặc viêm sẽ tăng cao.

Thói quen dụi mắt, không đeo kính bảo vệ hoặc để bụi bẩn lọt vào mắt cũng dễ gây kích ứng và tổn thương. Ngoài ra, việc không đi tái khám đúng lịch hoặc bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo sớm có thể khiến biến chứng tiến triển mà không được xử lý kịp thời.

Do bệnh lý nền hoặc yếu tố nguy cơ

Các bệnh lý nền hoặc yếu tố nguy cơ cũng đóng vai trò quan trọng. Người mắc bệnh tiểu đường, viêm màng bồ đào hay glôcôm thường dễ gặp biến chứng hơn do mắt vốn đã nhạy cảm hoặc tổn thương từ trước.

Một số trường hợp có cơ địa dị ứng thuốc hoặc phản ứng miễn dịch quá mức cũng có thể gây viêm và giảm hiệu quả hồi phục. Mắt từng bị chấn thương, đã mổ lần hai hoặc có vết mổ cũ càng làm tăng khả năng xuất hiện vấn đề sau phẫu thuật.

Kỹ thuật mổ và loại thủy tinh thể sử dụng

Kỹ thuật mổ và loại thủy tinh thể nhân tạo sử dụng cũng ảnh hưởng đến kết quả. Nếu kỹ thuật mổ không đúng chuẩn, có thể dẫn tới sai vị trí đặt thủy tinh thể, xuất huyết hoặc rách bao sau. Loại thủy tinh thể không phù hợp hoặc kém chất lượng cũng tiềm ẩn rủi ro, dù tình trạng này hiếm gặp nếu người bệnh được phẫu thuật tại cơ sở uy tín.

Chính vì vậy, lựa chọn một cơ sở phẫu thuật tin cậy, có đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm, cùng việc tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn chăm sóc sau mổ, là những yếu tố then chốt giúp hạn chế tối đa biến chứng.

Cách xử lý và phòng tránh biến chứng sau khi mổ đục thủy tinh thể

Chăm sóc và ngăn ngừa biến chứng sau khi mổ đục thủy tinh thể:

Cách xử lý theo từng biến chứng:

• Đục bao sau: Dùng tia laser YAG để tạo một lỗ nhỏ ở bao sau của thủy tinh thể nhân tạo, giúp ánh sáng đi qua dễ dàng. Thủ thuật diễn ra trong vài phút, không đau, không cần gây mê toàn thân và không phải phẫu thuật lại từ đầu.
• Viêm nội nhãn: Đây là biến chứng cấp cứu, cần điều trị ngay lập tức. Bác sĩ sẽ tiêm kháng sinh hoặc kháng nấm trực tiếp vào mắt, đôi khi kèm rửa buồng dịch kính. Nếu chậm trễ, nguy cơ mất thị lực vĩnh viễn rất cao.
• Tăng nhãn áp: Dùng thuốc hạ nhãn áp dạng nhỏ hoặc uống, kết hợp theo dõi áp lực mắt thường xuyên. Trong một số trường hợp nặng, có thể cần can thiệp bằng laser hoặc phẫu thuật.
• Bong võng mạc: Cần mổ nội nhãn khẩn cấp để gắn lại võng mạc, thường dùng laser hoặc khí nội nhãn. Nếu trì hoãn, tế bào cảm thụ ánh sáng của võng mạc sẽ thoái hóa và không thể hồi phục.
• Sai vị trí thủy tinh thể nhân tạo: Nếu lệch nhẹ và không ảnh hưởng thị lực, có thể theo dõi. Nếu lệch nhiều gây nhìn đôi, méo hình hoặc khó chịu kéo dài, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật để điều chỉnh hoặc thay mới thủy tinh thể.

Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ sau mổ:

• Nhỏ thuốc đúng giờ, đúng liều và đủ thời gian điều trị, đặc biệt là thuốc kháng sinh, kháng viêm.
• Tránh để nước, xà phòng, mỹ phẩm hoặc bất kỳ hóa chất nào tiếp xúc với mắt trong vài tuần đầu.
• Không dụi mắt, không cúi gập người quá thấp, không nâng vật nặng để tránh tăng áp lực trong mắt.
• Luôn đeo kính bảo vệ khi ra ngoài để tránh bụi, côn trùng hoặc dị vật bay vào mắt.

Tái khám đúng lịch:

• Lần 1: Ngày đầu sau mổ để kiểm tra vết mổ và thị lực.
• Lần 2: Sau 7 ngày để đánh giá quá trình lành và điều chỉnh thuốc nếu cần.
• Lần 3: Sau 1 tháng để phát hiện sớm biến chứng muộn như đục bao sau hay tăng nhãn áp.
• Ngoài các mốc trên, cần tái khám ngay nếu thấy đau mắt, đỏ mắt, nhìn mờ, thấy chớp sáng, chấm đen hay màn che trước mắt.

Chăm sóc dinh dưỡng và tâm lý:

• Ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, cá béo (cá hồi, cá thu, cá mòi) để bổ sung vitamin A, C, E và omega-3.
• Hạn chế rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích vì có thể làm chậm quá trình hồi phục.
• Giữ tinh thần thoải mái, ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng kéo dài để cơ thể hồi phục tốt hơn.

Mặc dù tỷ lệ biến chứng sau khi mổ đục thủy tinh thể rất thấp, người bệnh không nên chủ quan. Phẫu thuật chỉ là bước đầu, chăm sóc đúng cách và theo dõi sau mổ mới là chìa khóa giúp phục hồi thị lực tối ưu và phòng tránh biến chứng. Việc lựa chọn cơ sở y tế chuyên khoa uy tín, kết hợp thái độ chủ động từ người bệnh và người thân chính là yếu tố quyết định thành công lâu dài. Đừng ngần ngại hỏi bác sĩ bất kỳ khi nào có biểu hiện bất thường sau mổ.