Bị u nang buồng trứng siêu âm những gì? Các loại u nang buồng trứng thường gặp

U nang buồng trứng là tình trạng hình thành một hoặc nhiều túi chứa dịch bất thường trong buồng trứng, có thể gây ảnh hưởng đến chức năng sinh sản nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Siêu âm là phương pháp chẩn đoán đầu tay trong đa số các trường hợp nghi ngờ u nang. Tuy nhiên, nhiều người vẫn còn băn khoăn: “Bị u nang buồng trứng siêu âm những gì?”, “Liệu có thể phát hiện sớm qua siêu âm không?”, hay “Nên chọn siêu âm đầu dò hay siêu âm bụng?”. Hãy cùng Trung tâm Tiêm chủng Long Châu làm rõ những câu hỏi trên trong bài viết dưới đây.

Bị u nang buồng trứng siêu âm những gì?

Khi bị u nang buồng trứng siêu âm là phương pháp chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn phổ biến nhất, giúp bác sĩ quan sát trực tiếp cấu trúc buồng trứng và xác định sự hiện diện của khối u. Cụ thể, siêu âm sẽ hiển thị hình ảnh của u nang dưới dạng túi chứa dịch hoặc chất rắn hình thành trong hoặc trên bề mặt buồng trứng, với kích thước có thể từ vài milimet đến hơn 10 cm. 

Hình ảnh siêu âm thường cho thấy các đặc điểm như vị trí (bên trái hoặc phải), hình dạng (tròn, oval hoặc bất thường) và đặc điểm thành phần (dịch trong, dịch không đồng nhất, vách ngăn, chồi nhú…). Ví dụ, nếu u nang lành tính, siêu âm có thể hiển thị cấu trúc đơn giản với dịch trong suốt và không có vách ngăn; ngược lại, nếu nghi ngờ ác tính, hình ảnh có thể cho thấy vách dày, nhiều thùy, chồi nhú hoặc phần mô đặc.

Quy trình siêu âm thường kéo dài 15 - 30 phút, sử dụng sóng âm tần số cao để tạo hình ảnh thời gian thực. Bác sĩ có thể thực hiện siêu âm qua đường bụng (bôi gel lên da bụng) hoặc đầu dò âm đạo (đưa đầu dò vào âm đạo để quan sát gần hơn). Trong quá trình này, siêu âm không chỉ xác định sự tồn tại của u nang mà còn đánh giá rủi ro biến chứng như xoắn hoặc vỡ nang, thể hiện qua hình ảnh thiếu máu cục bộ hoặc dịch tự do trong ổ bụng. Ngoài ra, siêu âm có thể kết hợp với thăm khám lâm sàng, nơi bác sĩ có thể sờ thấy khối u căng, ít di động và gây đau khi ấn.

Với người nghi ngờ bị u nang buồng trứng siêu âm không chỉ giúp chẩn đoán sớm mà còn hỗ trợ phân biệt với các bệnh lý khác như đa nang buồng trứng, dựa trên hình ảnh nang nhỏ rải rác hoặc nang lớn đơn lẻ. Tuy nhiên, nếu hình ảnh không rõ ràng, bác sĩ có thể chỉ định thêm MRI hoặc CT để đánh giá sâu hơn. Chị em phụ nữ nên siêu âm định kỳ nếu có triệu chứng như đau bụng dưới âm ỉ hoặc rối loạn kinh nguyệt để phát hiện kịp thời.

Các loại u nang buồng trứng thường gặp và hình ảnh siêu âm đặc trưng

U nang buồng trứng được phân loại chủ yếu thành hai nhóm: U nang cơ năng (liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt) và u nang thực thể (bệnh lý lâu dài), với tỷ lệ mắc khoảng 3 - 5% ở phụ nữ độ tuổi sinh sản. Dưới đây là các loại thường gặp nhất, kèm đặc trưng siêu âm dựa trên phân loại cấu trúc và tiêu chuẩn IOTA (International Ovarian Tumor Analysis), giúp đánh giá nguy cơ lành tính hoặc ác tính.

• U nang cơ năng: Đây là loại phổ biến nhất, chiếm khoảng 40 - 50% các trường hợp, thường tự biến mất sau vài chu kỳ kinh. Bao gồm nang noãn (follicular cyst) và nang hoàng thể (corpus luteum cyst). Trên siêu âm, hình ảnh đặc trưng là nang nhỏ (dưới 5 cm), vỏ mỏng, căng nước, dịch đồng nhất và không có vách ngăn hay chồi nhú. Ví dụ, nang noãn thường xuất hiện ở giai đoạn đầu chu kỳ, với hình ảnh đơn thùy (unilocular) và dịch trong suốt.
• U nang nước (serous cystadenoma): Chiếm khoảng 40% u nang thực thể, thường lành tính. U nang buồng trứng loại này siêu âm hiển thị nang lớn hơn, đa thùy (multilocular) với dịch lỏng trong suốt, vách mỏng và không có phần đặc. Hình ảnh này giúp phân biệt với các loại ác tính, với nguy cơ chuyển hóa thấp nếu không có chồi.
• U nang nhầy (mucinous cystadenoma): Khoảng 20% trường hợp, có thể lớn và chứa dịch nhầy. Đặc trưng siêu âm là nang đa thùy với dịch không đồng nhất (có mật độ khác nhau), vách dày hơn và đôi khi có phần đặc nhỏ. Nếu có chồi nhú, cần theo dõi chặt chẽ do nguy cơ ác tính cao hơn.
• U nang lạc nội mạc (endometrioma): Liên quan đến lạc nội mạc tử cung, thường gây đau kinh. Trên siêu âm, hình ảnh điển hình là nang đơn thùy với dịch đặc (ground glass appearance), vách dày và đôi khi có huyết khối. Đây là loại có thể chẩn đoán chắc chắn qua siêu âm mà không cần can thiệp thêm.
• U nang bì (dermoid cyst): Chứa các mô như tóc, răng, chiếm 10 - 15%. Siêu âm cho thấy hình ảnh phức tạp với phần đặc (echogenic) và bóng cản âm do chất béo hoặc canxi.

Bảng tổng hợp đặc điểm hình ảnh u nang buồng trứng siêu âm theo từng loại cụ thể:

Khi nghi ngờ bị u nang buồng trứng siêu âm giúp chẩn đoán chính xác lên đến 90% các loại lành tính, nhưng nếu nghi ngờ, cần kết hợp xét nghiệm máu (CA-125) hoặc theo dõi định kỳ. Cần lưu ý rằng không phải mọi u nang đều cần điều trị, nhưng việc siêu âm thường xuyên chính là chìa khóa giúp theo dõi tiến triển và phòng ngừa biến chứng hiệu quả.

Nên chọn siêu âm đầu dò hay siêu âm bụng để phát hiện u nang?

Việc chọn siêu âm đầu dò hay siêu âm bụng để phát hiện u nang buồng trứng phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe, độ tuổi và mục đích chẩn đoán, nhưng cả hai đều là phương pháp an toàn, không phóng xạ. Siêu âm đầu dò thường được ưu tiên cho hình ảnh chi tiết hơn do đầu dò được đưa vào âm đạo, gần buồng trứng, giúp quan sát rõ cấu trúc nhỏ và phát hiện sớm u nang. Ngược lại, siêu âm bụng phù hợp hơn cho phụ nữ chưa quan hệ tình dục hoặc khi cần quan sát toàn bộ ổ bụng.

Siêu âm đầu dò:

• Ưu điểm: Độ phân giải cao, hình ảnh sắc nét về tử cung, buồng trứng và phần phụ; phát hiện u nang nhỏ (dưới 1 cm), đánh giá niêm mạc tử cung và rụng trứng chính xác hơn; thời gian nhanh (10 - 15 phút) và ít bị ảnh hưởng bởi khí ruột.
• Nhược điểm: Có thể gây khó chịu nhẹ (không đau), không phù hợp phụ nữ chưa quan hệ; cần bàng quang rỗng.
• Khi nào cần thực hiện: Nghi ngờ u nang buồng trứng, đau vùng chậu kéo dài, hoặc theo dõi thai sớm (bao gồm loại trừ mang thai ngoài tử cung).

Siêu âm bụng:

• Ưu điểm: Không xâm lấn, chỉ bôi gel lên da bụng; quan sát rộng hơn, bao gồm các cơ quan khác như bàng quang, ruột; phù hợp cho mọi đối tượng, kể cả phụ nữ mang thai hoặc có khối u lớn.
• Nhược điểm: Hình ảnh kém chi tiết hơn do khoảng cách xa (có thể bị mờ do khí ruột hoặc béo phì); cần bàng quang đầy để đẩy ruột ra, thời gian lâu hơn (20 - 30 phút).
• Khi nào thực hiện: Khám sàng lọc ban đầu, phụ nữ chưa quan hệ, hoặc khi u nang lớn chèn ép ổ bụng.

U nang buồng trứng hoàn toàn có thể được phát hiện sớm và theo dõi hiệu quả thông qua siêu âm. Trong mọi trường hợp nghi ngờ bị u nang buồng trứng siêu âm đóng vai trò then chốt trong việc chẩn đoán và đánh giá nguy cơ. Đừng chủ quan với các dấu hiệu bất thường, hãy chủ động thăm khám tại cơ sở y tế uy tín để được tư vấn và tầm soát định kỳ, từ đó bảo vệ sức khỏe sinh sản một cách toàn diện.