Bệnh ung thư máu có di truyền không​? Những dấu hiệu cảnh báo bệnh ung thư máu

Ung thư máu là một trong những căn bệnh ác tính nguy hiểm, tác động trực tiếp đến tủy xương và hệ thống máu, khiến cơ thể khó duy trì các chức năng bình thường. Nhiều người thắc mắc liệu bệnh có liên quan đến yếu tố di truyền hay không.

Bệnh ung thư máu có di truyền không?

Bệnh ung thư máu có thể liên quan đến di truyền, nhưng tỷ lệ này rất thấp, chỉ chiếm khoảng 5% trong tổng số bệnh nhân được chẩn đoán.

Trong cơ thể con người, DNA đóng vai trò quan trọng trong việc xác định các đặc điểm cơ bản như màu tóc, màu mắt, và cấu trúc cơ thể. Tuy nhiên, DNA còn tham gia vào quá trình phân chia, tái tạo và phát triển liên tục của các loại tế bào khác nhau, trong đó có tế bào máu và tế bào tủy xương. Khi xảy ra các đột biến di truyền ở các gen quan trọng, quá trình này có thể bị rối loạn, dẫn đến nguy cơ phát triển ung thư máu.

Một số gen được xác định có liên quan đến nguy cơ di truyền ung thư máu bao gồm:

• CEBPA: Đột biến ở gen này có thể làm giảm số lượng bạch cầu, khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng, đồng thời gây thiếu hồng cầu, dẫn đến mệt mỏi, suy nhược và giảm sức đề kháng.
• DDX41: Sự thay đổi trong gen DDX41 làm suy yếu khả năng kiểm soát các khối u tự nhiên của cơ thể, từ đó tăng nguy cơ mắc bệnh bạch cầu cấp dòng tủy.
• RUNX1: Đột biến gen RUNX1 ảnh hưởng đến sản xuất tiểu cầu, làm giảm khả năng đông máu, đồng thời tăng nguy cơ mắc bệnh bạch cầu cấp dòng tủy.

Ngoài các gen cụ thể, một số hội chứng di truyền cũng được ghi nhận làm tăng nguy cơ ung thư máu, như: Hội chứng Down, hội chứng Li-Fraumeni, hội chứng Klinefelter, hội chứng Bloom, thất điều giãn mạch, Fanconi thiếu máu, và u sợi thần kinh. Tuy nhiên, việc có yếu tố di truyền này không đồng nghĩa với việc chắc chắn mắc bệnh; chúng chỉ làm tăng nguy cơ so với người bình thường.

Các nguyên nhân thường gặp dẫn đến ung thư máu

Bên cạnh yếu tố di truyền, ung thư máu còn có nhiều nguyên nhân và yếu tố nguy cơ khác nhau, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng mắc bệnh.

Hút thuốc lá

Thuốc lá chứa nicotine cùng hơn 40 loại hóa chất độc hại có khả năng gây ung thư, trong đó có ung thư máu. Việc hút thuốc lâu dài, đặc biệt với người trẻ tuổi và những người tiêu thụ số lượng thuốc lớn mỗi ngày, làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Nguy cơ này càng cao hơn nếu người hút thuốc đồng thời tiêu thụ rượu bia thường xuyên, vì rượu có thể làm giảm khả năng thanh thải các chất độc hại trong cơ thể.

Bức xạ ion hóa

Bức xạ ion hóa là một trong những yếu tố môi trường có thể gây tổn thương DNA và tăng nguy cơ ung thư máu. Tác động của bức xạ phụ thuộc vào độ tuổi, mức độ tiếp xúc và cơ quan chịu ảnh hưởng. Những người làm việc trong các cơ sở năng lượng hạt nhân, nhà máy sản xuất linh kiện điện tử, hoặc thường xuyên tiếp xúc với tia X và các nguồn phóng xạ khác mà không sử dụng đồ bảo hộ đúng cách sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Việc tiếp xúc lâu dài với lượng bức xạ lớn có thể dẫn đến đột biến tế bào tủy xương, từ đó phát triển ung thư máu.

Tiếp xúc với hóa chất độc hại

Các chất hóa học như benzen và formaldehyde là yếu tố nguy cơ quan trọng. Benzen được sử dụng rộng rãi trong ngành công nghiệp sản xuất cao su, giày dép, lọc dầu và các ngành hóa chất. Tiếp xúc thường xuyên với các chất này, đặc biệt trong môi trường làm việc mà không có biện pháp bảo hộ, có thể làm tăng nguy cơ tổn thương tủy xương và dẫn đến ung thư máu.

Tiền sử điều trị ung thư

Một số phương pháp điều trị ung thư như hóa trị và xạ trị mặc dù giúp kiểm soát khối u, nhưng đồng thời cũng có thể làm tăng nguy cơ phát triển ung thư máu về sau. Tuy nhiên, tỷ lệ này khá thấp, chỉ xảy ra ở một số trường hợp nhất định.

Dị tật bẩm sinh và bệnh lý máu

Trẻ em mắc hội chứng Down, rối loạn tủy bẩm sinh (myelofibrosis tự phát) hoặc các bệnh lý máu mạn tính (myeloproliferative) có nguy cơ cao hơn so với trẻ không có những yếu tố này. Ngoài ra, những người có tiền sử gia đình mắc ung thư máu cũng cần chú ý theo dõi sức khỏe định kỳ.

Tuổi tác, giới tính

Tuổi càng cao, nguy cơ mắc các dạng bạch cầu cấp tính dòng tủy (AML) và bạch cầu mạn tính dòng lympho (CLL) càng lớn. Nam giới thường có tỷ lệ mắc cao hơn nữ giới.

Những dấu hiệu cảnh báo bệnh ung thư máu bạn cần nhận biết sớm

Việc nhận biết các dấu hiệu cảnh báo sớm đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện bệnh, tăng cơ hội điều trị hiệu quả và cải thiện chất lượng sống. Dưới đây là những triệu chứng điển hình mà mọi người cần lưu ý.

Xuất hiện các vết bầm tím hoặc chảy máu bất thường

Một trong những dấu hiệu dễ nhận biết là các vết bầm tím, chấm đỏ hoặc tình trạng chảy máu dưới da mà không có nguyên nhân rõ ràng. Hiện tượng này xảy ra do số lượng tiểu cầu trong máu giảm, làm suy yếu khả năng đông máu của cơ thể. Ngay cả các va chạm nhẹ cũng có thể gây chảy máu hoặc hình thành vết bầm lớn.

Mệt mỏi kéo dài, kiệt sức

Bệnh nhân ung thư máu thường cảm thấy mệt mỏi triền miên, ngay cả khi đã nghỉ ngơi đầy đủ. Nguyên nhân là do thiếu hồng cầu, dẫn tới thiếu oxy cung cấp cho các cơ quan và mô, khiến cơ thể luôn trong trạng thái uể oải, thiếu năng lượng.

Đau xương và khớp

Đau nhức xương, đặc biệt ở lưng, hông, chân và các khớp, là triệu chứng phổ biến. Khi tế bào ung thư xâm lấn tủy xương, nó tạo áp lực lên các mô xung quanh, gây cảm giác đau nhức dai dẳng và ảnh hưởng đến khả năng vận động.

Sưng hạch bạch huyết

Hạch bạch huyết sưng to, thường xuất hiện ở cổ, nách hoặc bẹn, là dấu hiệu cơ thể phản ứng với sự lan rộng của tế bào ung thư. Hạch sưng thường kèm theo cảm giác đau hoặc khó chịu khi chạm vào.

Sụt cân nhanh chóng, không rõ nguyên nhân

Bệnh nhân ung thư máu thường giảm cân nhanh chóng mà không có lý do rõ ràng. Sự sụt cân này liên quan đến việc cơ thể tiêu hao năng lượng để chống lại bệnh lý, đồng thời ảnh hưởng bởi tình trạng giảm cảm giác thèm ăn và rối loạn chuyển hóa.

Dễ bị nhiễm trùng và sốt kéo dài

Hệ miễn dịch suy yếu khiến bệnh nhân dễ mắc các nhiễm trùng, kể cả những bệnh lý thông thường như cảm lạnh hay viêm họng. Kèm theo đó, bệnh nhân thường hay bị sốt kéo dài, thậm chí có thể xuất hiện các triệu chứng nhiễm trùng nặng hơn như viêm phổi hoặc nhiễm trùng huyết.

Chảy máu cam và đau bụng

Chảy máu cam hoặc chảy máu ở các vị trí khác trong cơ thể cũng là dấu hiệu cảnh báo. Ngoài ra, đau bụng, khó chịu vùng gan hoặc lách có thể xuất hiện do các cơ quan này bị ảnh hưởng bởi sự phát triển của tế bào ung thư.

Nhận biết sớm những triệu chứng trên sẽ giúp bệnh nhân và người thân chủ động thăm khám, xét nghiệm và phối hợp với bác sĩ trong việc chẩn đoán sớm, từ đó nâng cao hiệu quả điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Hy vọng qua nội dung bài viết bạn đã có thêm thông tin về ung thư máu có di truyền không​? Nếu bạn có tiền sử gia đình mắc ung thư máu bạn nên thăm khám sức khỏe định kỳ và tầm soát bệnh để được tư vấn bởi chuyên gia di truyền. Kết hợp lối sống lành mạnh, chế độ dinh dưỡng hợp lý và vận động thường xuyên sẽ giúp giảm nguy cơ bệnh, đồng thời nâng cao chất lượng sống và phát hiện sớm nếu có dấu hiệu bất thường.