Hồng ban nút là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Hồng ban nút là một tình trạng trong đó lớp mỡ dưới da bị viêm. Bệnh đặc trưng bởi sự xuất hiện của sẩn hoặc u cục, thường gặp nhất ở vùng cẳng chân. Đây thường là phản ứng của cơ thể trước một nguyên nhân tiềm ẩn như nhiễm trùng, bệnh lý nền hoặc thuốc.

Mặc dù hiếm khi gây nguy hiểm đến tính mạng, hồng ban nút lại là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh lý tiềm ẩn bên trong cơ thể. Vì vậy, việc nhận diện và điều trị đúng nguyên nhân là rất quan trọng. Ngoài ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất, bệnh còn tác động đến tâm lý, gây khó chịu, lo lắng và ảnh hưởng sinh hoạt hằng ngày của bạn.

Những dấu hiệu và triệu chứng của hồng ban nút

Các triệu chứng của hồng ban nút có mức độ nặng nhẹ khác nhau ở mỗi người và có thể bao gồm:

• Xuất hiện sẩn hoặc u cục trên da.
• Các nốt ấm khi sờ, có màu đỏ đến tím, tương tự như vết bầm.
• Các nốt đau và nhạy cảm.
• Sau vài tuần, các nốt mờ dần và trở thành mảng phẳng màu tím đến nâu.

Các triệu chứng kèm theo khác có thể gồm:

• Sốt;
• Cảm giác mệt mỏi, khó chịu toàn thân;
• Mệt mỏi kéo dài;
• Đau khớp.

Hồng ban nút thường gặp nhất ở mặt trước cẳng chân, nhưng cũng có thể xuất hiện ở các vị trí khác như mông, bắp chân, cổ chân và đùi.

Biến chứng có thể gặp khi mắc hồng ban nút

Hồng ban nút thường là bệnh lành tính và đa số trường hợp có thể tự thuyên giảm, tuy nhiên nếu không được theo dõi và xử trí phù hợp, người bệnh vẫn có thể gặp một số biến chứng, chủ yếu liên quan đến triệu chứng kéo dài hoặc bệnh lý nền đi kèm.

• Các nốt hồng ban có thể đau nhiều và kéo dài, cùng với tình trạng đau khớp, viêm khớp kèm theo hồng ban nút có thể kéo dài, ảnh hưởng đến khả năng vận động, ảnh hưởng đến sinh hoạt và chất lượng cuộc sống.
• Một số trường hợp tổn thương tồn tại lâu, tái phát nhiều lần có thể để lại tăng sắc tố da sau viêm, làm da sẫm màu trong thời gian dài dù không để lại sẹo thực sự.
• Hồng ban nút thường là biểu hiện của một bệnh lý nền như nhiễm trùng, bệnh viêm ruột, sarcoidosis, bệnh lý tự miễn hoặc bệnh ác tính. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời nguyên nhân này, bệnh nền có thể tiến triển nặng hơn, gây các biến chứng toàn thân nghiêm trọng.
• Trong một số ít trường hợp, việc sử dụng thuốc điều trị không phù hợp hoặc kéo dài (như corticosteroid) có thể gây tác dụng phụ của thuốc.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đi khám bác sĩ nếu xuất hiện các triệu chứng của hồng ban nút, đặc biệt khi tổn thương da đi kèm sốt hoặc cảm giác mệt mỏi, khó chịu toàn thân. Bác sĩ sẽ thăm khám, chẩn đoán tình trạng bệnh và xác định nguyên nhân gây triệu chứng, từ đó đưa ra phương pháp điều trị phù hợp giúp bạn hồi phục nhanh hơn.

Nguyên nhân gây hồng ban nút hiện vẫn chưa được xác định rõ ràng, tuy nhiên nhiều trường hợp xảy ra như một phản ứng của cơ thể trước tình trạng nhiễm trùng, bệnh lý nền hoặc do sử dụng thuốc. Một số trường hợp hồng ban nút được xếp vào nhóm vô căn, nghĩa là không xác định được nguyên nhân cụ thể.

Nhiễm trùng

Nhiều loại nhiễm trùng có thể gây hồng ban nút, trong đó thường gặp nhất gồm:

• Nhiễm liên cầu khuẩn (Streptococcus);
• Nhiễm virus đường hô hấp trên;
• Lao;
• Viêm gan B;
• Nhiễm nấm Coccidioidomycosis;
• Viêm dạ dày ruột do vi khuẩn.

Bệnh lý mắc phải

Trong một số trường hợp, hồng ban nút là biểu hiện của một bệnh lý tiềm ẩn, bao gồm:

• Viêm loét đại tràng;
• Bệnh Crohn;
• Bệnh viêm ruột;
• Sarcoidosis (bệnh u hạt);
• Thấp tim;
• Bệnh Behçet;
• Hội chứng Sweet;
• Thai kỳ;
• Bệnh bạch cầu (leukemia);
• U lympho (lymphoma).

Những ai có nguy cơ mắc phải hồng ban nút?

Bệnh có thể gặp ở bất kỳ ai, nhưng một số đối tượng có nguy cơ cao hơn:

• Phụ nữ trong độ tuổi từ 20 đến 40 thường dễ mắc hơn nam giới.
• Trẻ em cũng có thể bị hồng ban nút, đặc biệt sau các đợt viêm họng hoặc nhiễm trùng đường hô hấp.
• Người có hệ miễn dịch yếu, thường xuyên mắc các bệnh nhiễm trùng hoặc đang điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch.
• Người có bệnh lý nền như lao, viêm ruột mạn, viêm khớp dạng thấp.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải hồng ban nút

Có nhiều yếu tố có thể làm gia tăng khả năng xuất hiện hồng ban nút:

• Tình trạng nhiễm trùng đường hô hấp trên tái đi tái lại, đặc biệt là viêm họng do liên cầu khuẩn.
• Cơ địa dị ứng hoặc hệ miễn dịch nhạy cảm.
• Một số loại thuốc như thuốc tránh thai đường uống, kháng sinh sulfamid, penicillin hoặc thuốc kháng viêm không steroid.
• Phụ nữ mang thai.
• Sống trong môi trường ô nhiễm, tiếp xúc với hóa chất hoặc làm việc trong điều kiện ẩm thấp.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán hồng ban nút

Chẩn đoán hồng ban nút thường được bác sĩ thực hiện dựa trên khám lâm sàng, đánh giá các triệu chứng và khai thác tiền sử bệnh lý đầy đủ của người bệnh. Để xác nhận chẩn đoán và tìm nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm, bao gồm:

• Xét nghiệm cấy hoặc xét nghiệm máu nhằm phát hiện các nhiễm trùng liên quan.
• Chụp X-quang ngực để tìm dấu hiệu của nhiễm trùng hoặc các bệnh lý tiềm ẩn.
• Sinh thiết da, trong đó bác sĩ lấy một mẫu mô nhỏ từ vùng da tổn thương để quan sát dưới kính hiển vi, giúp khẳng định chẩn đoán.

Phương pháp điều trị hồng ban nút

Điều trị hồng ban nút khác nhau ở mỗi người và phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Các biện pháp điều trị có thể bao gồm:

• Kiểm soát hoặc điều trị các bệnh lý nền hay nhiễm trùng liên quan.
• Ngừng sử dụng thuốc nghi ngờ là nguyên nhân gây bệnh, tuy nhiên không được tự ý ngưng thuốc nếu chưa có chỉ định của bác sĩ.
• Sử dụng thuốc nhằm giảm triệu chứng.
• Nâng cao phần cơ thể bị ảnh hưởng, chẳng hạn kê cao chân bằng gối khi nằm.
• Nghỉ ngơi, tránh hoạt động gắng sức.

Trong nhiều trường hợp, hồng ban nút có thể tự khỏi sau vài tuần đến vài tháng và không phải lúc nào cũng cần điều trị đặc hiệu.

Các thuốc được sử dụng trong điều trị hồng ban nút có thể bao gồm:

• Thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) giúp giảm đau và giảm sưng.
• Thuốc kháng viêm corticosteroid để làm giảm tình trạng viêm.
• Dung dịch kali iodid nhằm giảm viêm.
• Thuốc giảm đau để kiểm soát triệu chứng đau.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của hồng ban nút

Chế độ sinh hoạt:

Người bệnh hồng ban nút cần duy trì chế độ sinh hoạt phù hợp nhằm giảm triệu chứng, hỗ trợ quá trình hồi phục và hạn chế tái phát:

• Tuân thủ điều trị và tái khám đúng hẹn, sử dụng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ, không tự ý dùng hoặc ngừng thuốc.
• Nghỉ ngơi đầy đủ, tránh lao động nặng hoặc vận động gắng sức.
• Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, tránh cọ xát vào vùng da tổn thương.
• Giữ da sạch sẽ, khô ráo, không xoa bóp mạnh hay tự ý chườm nóng/lạnh khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
• Tránh tiếp xúc với nguồn lây nhiễm.
• Ngủ đủ giấc, hạn chế căng thẳng tinh thần.

Chế độ dinh dưỡng:

• Tăng cường thực phẩm giàu vitamin và chất chống oxy hóa như rau xanh đậm, trái cây tươi.
• Bổ sung đạm chất lượng cao từ cá, thịt nạc, trứng, sữa, các loại đậu.
• Hạn chế thực phẩm nhiều dầu mỡ, đồ chiên rán, thức ăn chế biến sẵn, gia vị cay nóng và rượu bia, chất kích thích.

Phương pháp phòng ngừa hồng ban nút

Bạn không thể phòng ngừa hoàn toàn tất cả các trường hợp hồng ban nút, tuy nhiên có thể giảm nguy cơ bùng phát triệu chứng bằng cách:

• Tránh sử dụng các thuốc được xác định là nguyên nhân gây hồng ban nút.
• Điều trị và kiểm soát tốt các bệnh lý nền như nhiễm trùng, bệnh viêm ruột, bệnh tự miễn hoặc các rối loạn toàn thân khác.
• Hạn chế tiếp xúc với người đang mắc các bệnh nhiễm trùng do virus hoặc vi khuẩn.
• Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt với những người từng mắc hồng ban nút hoặc có bệnh lý nền.
• Duy trì lối sống lành mạnh, nghỉ ngơi hợp lý, dinh dưỡng đầy đủ và giảm căng thẳng cũng góp phần tăng cường sức đề kháng.