Bé bị đầy bụng và nôn trớ: Nguyên nhân và cách xử lý an toàn

Đầy hơi và chướng bụng là những vấn đề thường gặp ở trẻ em, khiến các bậc phụ huynh không khỏi lo lắng. Tình trạng bé quấy khóc liên tục mà chưa thể diễn đạt được nhu cầu càng khiến gia đình thêm bối rối. Bài viết này sẽ giải thích nguyên nhân khiến bé bị đầy bụng và nôn trớ, đồng thời chia sẻ một số cách xử lý hữu ích cho bố mẹ.

Nhận biết dấu hiệu bé bị đầy bụng và nôn trớ

Đầy bụng là hiện tượng hơi tích tụ trong dạ dày và ruột, khiến bụng bé căng và khó chịu. Tình trạng này có thể xảy ra ở cả trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Trớ là sự trào ngược nhẹ các chất trong dạ dày ra miệng hoặc mũi do hoạt động co bóp của dạ dày. Đây là hiện tượng sinh lý, thường gặp ở trẻ dưới 4 tháng tuổi, lượng nhỏ, không gắng sức cơ bụng và không có dấu hiệu báo trước, thường giảm dần sau 4 tháng.

Nôn là sự đẩy mạnh các chất trong dạ dày ra ngoài do phối hợp cơ bụng và dạ dày. Đây là hiện tượng bệnh lý, có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, thường có dấu hiệu báo trước và lượng dịch nôn nhiều hơn trớ.

Cha mẹ cần phân biệt rõ trớ và nôn để đánh giá tình trạng sức khỏe của trẻ.

Ngoài đầy bụng, bé có thể kèm các triệu chứng khác như: Ợ nóng, ợ chua, ợ hơi, đau bụng, táo bón hoặc tiêu chảy, mệt mỏi, quấy khóc, chán ăn, bỏ bú. Nếu kéo dài, những vấn đề này có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và sự phát triển của bé.

Nguyên nhân nào gây ra tình trạng đầy bụng, nôn trớ?

Trước khi tìm cách xử lý, cha mẹ cần hiểu rõ nguyên nhân khiến trẻ bị đầy bụng, khó tiêu. Một số nguyên nhân phổ biến gồm:

• Chế độ ăn của mẹ: Với trẻ bú mẹ hoàn toàn, thức ăn mẹ tiêu thụ có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của bé. Các thực phẩm ôi thiu, chưa nấu chín kỹ, để nguội hoặc có tính hàn cao đều có thể gây đầy bụng, khó tiêu.
• Thay đổi chế độ ăn đột ngột: Hệ tiêu hóa của trẻ còn nhạy cảm trong những năm đầu. Việc chuyển từ bú mẹ sang bú bình hoặc bắt đầu ăn dặm quá nhanh có thể khiến trẻ khó thích nghi.
• Bất dung nạp lactose: Khi trẻ thiếu men lactase để tiêu hóa lactose trong sữa, lactose sẽ bị lên men bởi vi khuẩn đường ruột, sinh khí và gây chướng bụng.
• Dị ứng với đạm sữa: Hệ miễn dịch phản ứng với một số loại protein trong sữa có thể gây nôn trớ, tiêu chảy, khó thở và đầy bụng.
• Sử dụng thuốc kháng sinh hoặc thuốc khác: Thuốc kháng sinh có thể làm mất cân bằng vi sinh đường ruột gây rối loạn tiêu hóa, biểu hiện qua đầy bụng, khó tiêu và tiêu chảy.
• Rối loạn tiêu hóa: Các vấn đề như trào ngược dạ dày, táo bón hay tiêu chảy đều có thể dẫn đến đầy hơi, ợ hơi, chướng bụng và nôn ói. Táo bón khiến vi khuẩn yếm khí lên men sinh khí, còn tiêu chảy gây mất điện giải, ảnh hưởng đến dạ dày ruột.

Cách xử trí khi bé bị nôn trớ, đầy bụng

Nếu bé bị nôn trớ và đầy bụng, cha mẹ nên cho bé nghỉ ngơi, chia nhỏ cữ bú, bế bé ở tư thế thẳng sau khi ăn, massage bụng nhẹ nhàng và theo dõi dấu hiệu bất thường.

Đảm bảo tư thế an toàn khi bé nôn

Khi trẻ nôn trớ, việc đặt bé nằm nghiêng sang một bên không chỉ giúp chất nôn thoát ra ngoài mà còn giảm nguy cơ sặc vào đường thở, đồng thời mẹ cần dùng khăn mềm lau sạch mũi và miệng bé, quan sát kỹ để kịp thời xử lý nếu bé có dấu hiệu sặc sữa, nhằm bảo vệ đường hô hấp và đảm bảo an toàn cho bé trong lúc cơ thể còn non nớt.

Hỗ trợ thở nếu bé bị sặc sữa

Trong trường hợp bé sặc sữa dẫn đến khó thở hoặc ngừng thở, mẹ có thể đặt bé nằm sấp, đầu hơi thấp, nghiêng mặt sang một bên, đồng thời vỗ nhẹ vào vùng giữa hai bả vai để giúp chất lỏng được đẩy ra. Nếu tình trạng không cải thiện, mẹ có thể kết hợp ép nhẹ vùng ngực theo hướng dẫn y tế, với lực và nhịp phù hợp, nhằm hỗ trợ việc hô hấp và đảm bảo lượng oxy cho bé được duy trì.

Giúp bé giảm đầy hơi

Khi bé chỉ bị đầy hơi mà không nôn, mẹ nên đặt bé ở tư thế ngồi thẳng hoặc dựa vai mẹ, đồng thời xoa và vỗ nhẹ lưng bé theo chuyển động tròn, giúp không khí tích tụ trong dạ dày thoát ra dễ dàng, giảm cảm giác khó chịu, đồng thời tạo điều kiện cho hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn và giúp bé bú no mà không bị áp lực trong dạ dày.

Hỗ trợ tiêu hóa tự nhiên thông qua các động tác nhẹ nhàng

Mẹ có thể xoa bụng bé theo chiều kim đồng hồ sau mỗi bữa bú để kích thích dạ dày vận động, kết hợp động tác đạp xe bằng chân bé để khí dư thừa được đẩy ra ngoài, đồng thời giữ bé ở tư thế thẳng và vỗ lưng nhẹ nhàng sau khi bú để hạn chế tình trạng đầy hơi và khó tiêu, nhờ đó bé cảm thấy dễ chịu và giảm quấy khóc.

Hỗ trợ tiêu hóa 

Ngoài các biện pháp vật lý, mẹ có thể bổ sung cho bé những thực phẩm men vi sinh hoặc sữa chua lành tính, những sản phẩm này giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, hỗ trợ tiêu hóa và giảm tình trạng đầy hơi, khó tiêu cũng như nôn trớ, đồng thời giúp bé hấp thu dưỡng chất tốt hơn, từ đó tăng cường sức khỏe và hệ miễn dịch non nớt trong những tháng đầu đời.

Trong hầu hết các trường hợp, trẻ bị đầy hơi và nôn thường không cần can thiệp y tế mà chỉ cần mẹ thực hiện một số thao tác nhẹ nhàng giúp bé xả khí trong bụng, từ đó giảm cảm giác khó chịu. Tuy nhiên, nếu bé xuất hiện thêm các dấu hiệu như tiêu chảy hoặc táo bón kéo dài mà không rõ nguyên nhân, liên tục bỏ bú và quấy khóc, khó ngủ, hoặc phân có máu, màu bất thường thì việc đưa bé đến bác sĩ Nhi khoa là cần thiết để được đánh giá và xử lý kịp thời.

Có thể nói, đầy bụng và nôn trớ là hiện tượng rất phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, vì vậy bố mẹ nên nắm vững các phương pháp xử lý tại nhà để giúp bé cảm thấy dễ chịu hơn. Đồng thời, nếu tình trạng đầy bụng và nôn kéo dài hoặc nghiêm trọng, việc thăm khám bác sĩ sẽ giúp đảm bảo bé nhận được phương pháp điều trị an toàn và hiệu quả.