Xét nghiệm máu tầm soát ung thư​ có chính xác không?

Ung thư là một trong những căn bệnh nguy hiểm nhất hiện nay, tỷ lệ mắc ngày càng gia tăng và trẻ hóa. Nhiều người nghĩ rằng chỉ cần làm xét nghiệm máu định kỳ là có thể phát hiện sớm ung thư, từ đó tăng khả năng chữa khỏi. Tuy nhiên, thực tế về hiệu quả của xét nghiệm máu trong tầm soát ung thư vẫn còn nhiều điểm cần làm rõ. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu chính xác vai trò của xét nghiệm máu, cũng như những hạn chế và phương pháp chẩn đoán bổ sung cần thiết để phát hiện ung thư sớm.

Xét nghiệm máu tầm soát ung thư​ có chính xác không?

Nhiều người vẫn có quan niệm rằng xét nghiệm máu có thể giúp tầm soát ung thư, từ đó tự ý thực hiện các xét nghiệm này mà bỏ qua những chương trình tầm soát cơ bản và được khuyến nghị bởi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) theo độ tuổi và nhóm đối tượng. Tuy nhiên, thực tế khoa học lại cho thấy việc chỉ dựa vào xét nghiệm máu để phát hiện ung thư là không đáng tin cậy và tiềm ẩn nhiều nguy cơ bỏ sót bệnh.

Các tế bào ung thư khi phát triển trong cơ thể có thể tiết ra một số chất đặc hiệu vào máu, gọi là dấu ấn ung thư. Ví dụ, nồng độ CEA cao có thể gợi ý nguy cơ ung thư đại tràng; AFP tăng cao liên quan đến ung thư gan; CA125 tăng có thể gặp ở ung thư buồng trứng; CA 19-9 tăng trong ung thư dạ dày, tụy hay ruột; DR70 được quảng cáo tầm soát 13 loại ung thư. Tuy nhiên, các nghiên cứu y học đã chứng minh rằng những dấu ấn này không đủ độ chính xác để sử dụng trong sàng lọc cho người khỏe mạnh.

Một số dấu ấn ung thư có thể tăng trong các tình trạng lành tính hoặc do yếu tố khác. Ví dụ, CEA tăng có thể gặp ở viêm loét ruột hoặc ở người hút thuốc lá; AFP có thể cao trong viêm gan; CA125 tăng trong các tình trạng như lạc nội mạc tử cung hay các bệnh phụ khoa khác; PSA, dấu ấn thường dùng để tầm soát ung thư tuyến tiền liệt, cũng có thể tăng khi tuyến tiền liệt bị viêm. Thậm chí, DR70 – xét nghiệm được quảng cáo tầm soát nhiều loại ung thư – cũng không được Cơ quan Quản lý Thiết bị Y tế Anh (UK MDA) khuyến cáo sử dụng, vì không có đủ bằng chứng y khoa chứng minh hiệu quả.

Điều quan trọng là hầu như không có xét nghiệm máu nào đủ giá trị trong việc tầm soát ung thư cho mọi đối tượng. Ở giai đoạn sớm, khi khối u còn rất nhỏ, lượng chất tiết ra vào máu thường không đủ để phát hiện, dẫn đến khả năng bỏ sót ung thư cao, trong y học gọi là độ nhạy thấp, âm tính giả cao. Do đó, xét nghiệm dấu ấn ung thư chỉ nên được dùng trong các trường hợp theo dõi điều trị bệnh nhân đã có chẩn đoán ung thư, hoặc bổ sung thông tin khi người bệnh thuộc nhóm nguy cơ cao.

Như vậy, xét nghiệm máu không thể thay thế các phương pháp tầm soát ung thư toàn diện như chẩn đoán hình ảnh, nội soi hay khám lâm sàng định kỳ. Việc hiểu rõ giới hạn của xét nghiệm máu sẽ giúp người dân lựa chọn đúng phương pháp tầm soát, tránh bỏ sót bệnh và đảm bảo cơ hội phát hiện ung thư ở giai đoạn sớm, từ đó nâng cao hiệu quả điều trị.

Vai trò quan trọng của các phương pháp tầm soát ung thư

Tầm soát ung thư là một trong những biện pháp hiệu quả để phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm, ngay cả khi cơ thể chưa xuất hiện triệu chứng rõ ràng. Tầm soát ung thư nên tập trung vào các đối tượng có nguy cơ cao, bao gồm người có tiền sử gia đình mắc ung thư, nhóm tuổi dễ mắc bệnh hoặc những người tiếp xúc thường xuyên với các yếu tố nguy cơ. Việc tầm soát có thể thực hiện theo chương trình dành cho nhóm dân số nguy cơ cao hoặc cá nhân nhận thức được lợi ích của việc tầm soát. Khi thực hiện tầm soát, các tổn thương có thể được phát hiện bao gồm không có bất thường, tổn thương lành tính, tổn thương tiền ung thư, tổn thương nghi ngờ ung thư thấp hoặc cao. Tùy vào mức độ nghi ngờ, bác sĩ sẽ chỉ định theo dõi định kỳ hoặc lấy mẫu tế bào, mô để xác định chính xác tình trạng.

Mỗi người nên thực hiện tầm soát ung thư định kỳ càng sớm càng tốt, với khoảng cách lặp lại từ 6 tháng, 1 năm đến 2 năm tùy loại ung thư và tình trạng sức khỏe. Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào trước kỳ tầm soát, người bệnh cần đi khám chuyên khoa ngay. Việc tầm soát định kỳ và đúng phương pháp không chỉ giúp phát hiện tổn thương tiền ung thư và ung thư giai đoạn sớm mà còn mang lại cơ hội chữa khỏi cao hơn, giảm thiểu chi phí điều trị và cải thiện chất lượng sống đáng kể.

Cần thực hiện thêm những phương pháp nào để tầm soát ung thư?

Do nếu chỉ thực hiện xét nghiệm máu không thể phát hiện ung thư một cách chính xác hoàn toàn, việc lựa chọn các phương pháp chẩn đoán chuyên sâu là vô cùng cần thiết để phát hiện, đánh giá và xác định bệnh ung thư một cách hiệu quả. Các phương pháp này không chỉ giúp phát hiện ung thư mà còn cung cấp thông tin quan trọng để bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

Sinh thiết

Sinh thiết được xem là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán ung thư. Phương pháp này bao gồm việc lấy mẫu mô từ vị trí nghi ngờ có khối u để quan sát dưới kính hiển vi. Nhờ đó, bác sĩ có thể xác định chính xác liệu người bệnh có mắc ung thư hay không, đồng thời phân tích các đặc tính sinh học của khối u như loại tế bào, mức độ ác tính và khả năng lan rộng.

Tùy thuộc vào vị trí và tính chất của khối u, bác sĩ sẽ lựa chọn các kỹ thuật sinh thiết phù hợp, chẳng hạn như sinh thiết kim nhỏ, sinh thiết phẫu thuật hoặc sinh thiết dưới hướng dẫn hình ảnh. Sinh thiết không chỉ giúp chẩn đoán xác định mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc lập kế hoạch điều trị cá thể hóa cho từng bệnh nhân.

Chẩn đoán hình ảnh

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như CT-scan, MRI, PET/CT, X-quang hay siêu âm đóng vai trò then chốt trong việc đánh giá kích thước, vị trí và mức độ lan rộng của ung thư. Chẳng hạn, CT-scan giúp quan sát chi tiết các cơ quan nội tạng, MRI cung cấp hình ảnh rõ nét về mô mềm, PET/CT đánh giá hoạt động chuyển hóa của tế bào ung thư, còn siêu âm và X-quang giúp phát hiện khối u hoặc tổn thương tại một số vị trí nhất định. Chẩn đoán hình ảnh không chỉ phục vụ việc phát hiện sớm mà còn giúp theo dõi hiệu quả điều trị và phát hiện tái phát sau điều trị.

Nội soi

Nội soi là phương pháp sử dụng ống soi có gắn camera để quan sát trực tiếp các cơ quan bên trong cơ thể như dạ dày, đại tràng, phế quản hay vòm hầu. Điểm mạnh của nội soi là cho phép bác sĩ vừa quan sát vừa lấy mẫu sinh thiết ngay trong quá trình thực hiện nếu phát hiện tổn thương nghi ngờ. Nhờ đó, nội soi kết hợp sinh thiết giúp chẩn đoán ung thư một cách nhanh chóng, chính xác, đồng thời phát hiện các tổn thương tiền ung thư hoặc các bất thường khác.

Hy vọng qua nội dung bài viết bạn đã có thêm thông tin xét nghiệm máu tầm soát ung thư​ có chính xác không? Để xác định ung thư một cách hiệu quả, bệnh nhân cần kết hợp các phương pháp sinh thiết, chẩn đoán hình ảnh và nội soi thay vì chỉ dựa vào xét nghiệm máu. Việc thực hiện đồng bộ các phương pháp này giúp phát hiện ung thư sớm, đánh giá chính xác mức độ bệnh và xây dựng phác đồ điều trị tối ưu, từ đó nâng cao khả năng chữa khỏi và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh.