Uống sữa bị tiêu chảy: Nguyên nhân, cách phòng ngừa và giải pháp hiệu quả

Việc uống sữa bị tiêu chảy không phải là hiện tượng quá hiếm gặp, nhưng nhiều người vẫn không rõ nguyên nhân dẫn đến tình trạng này và cách phòng ngừa hiệu quả. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm hiểu về các nguyên nhân chính, các đối tượng dễ bị ảnh hưởng, cũng như giải pháp chọn lựa sữa phù hợp để đảm bảo sức khỏe đường tiêu hóa.

Tại sao uống sữa lại gây tiêu chảy?

Hầu hết những ai gặp phải tình trạng uống sữa bị tiêu chảy đều cho rằng nguyên nhân là do "sữa không hợp". Tuy nhiên, thực tế có nhiều yếu tố khoa học hơn ảnh hưởng đến phản ứng này.

• Thiếu enzyme lactase - nguyên nhân chính: Lactase là enzyme có nhiệm vụ phân giải lactose, loại đường có trong sữa. Khi cơ thể thiếu hoặc không sản sinh đủ enzyme này, lactose không thể được tiêu hóa và hấp thụ bình thường. Điều này dẫn đến việc lactose bị lên men trong ruột già, gây ra những triệu chứng như đầy hơi, đau bụng và tiêu chảy. Hệ quả là người bị thiếu lactase sẽ gặp phải vấn đề khi tiêu thụ các sản phẩm chứa lactose, đặc biệt là sữa. Điều này có thể xảy ra ngay sau khi uống sữa khoảng 30 phút đến 2 giờ. Tình trạng này thường được gọi là không dung nạp lactose và có thể xuất hiện ở nhiều mức độ khác nhau, từ nhẹ đến nghiêm trọng.
• Rối loạn tiêu hóa tạm thời hoặc do yếu tố bên ngoài: Đôi khi, uống sữa bị tiêu chảy không phải do vấn đề với lactose mà là kết quả của một số yếu tố tác động từ bên ngoài. Các vấn đề về đường tiêu hóa, ví dụ như rối loạn vi khuẩn đường ruột hoặc viêm dạ dày, có thể khiến cơ thể không thể xử lý sữa đúng cách. Nếu bạn vừa mới sử dụng thuốc kháng sinh, hoặc bị stress nặng, hệ tiêu hóa sẽ bị suy giảm khả năng tiêu hóa lactose, dẫn đến tiêu chảy sau khi uống sữa. Ngoài ra, chất lượng của sữa cũng đóng vai trò quan trọng. Sữa không được bảo quản đúng cách, bị nhiễm khuẩn hoặc đã hết hạn cũng có thể gây rối loạn tiêu hóa và tiêu chảy.
• Dị ứng với protein sữa: Dị ứng sữa, đặc biệt là dị ứng với protein sữa bò, có thể gây phản ứng mạnh ở một số người, không chỉ là tiêu chảy mà còn có thể xuất hiện các triệu chứng như phát ban, sưng mặt, khó thở hoặc buồn nôn. Đây là một phản ứng miễn dịch có thể xuất hiện ngay sau khi tiếp xúc với protein sữa, và thường gặp ở trẻ em dưới 3 tuổi.

Đối tượng nào dễ gặp tình trạng tiêu chảy khi uống sữa?

Có một số nhóm đối tượng đặc biệt dễ gặp phải tình trạng uống sữa bị tiêu chảy, do yếu tố sinh lý hoặc bệnh lý tác động đến hệ tiêu hóa.

Trẻ em và trẻ sơ sinh

• Trẻ sơ sinh: Khi trẻ chỉ bú mẹ, hầu như không gặp phải tình trạng tiêu chảy do sữa mẹ, vì sữa mẹ dễ tiêu hóa hơn và không chứa lactose trong lượng lớn như sữa bò. Tuy nhiên, nếu mẹ cho con uống sữa công thức hoặc sữa bò, trẻ có thể gặp vấn đề nếu cơ thể không dung nạp được lactose hoặc protein trong sữa bò.
• Trẻ em lớn hơn (từ 1-3 tuổi): Hệ tiêu hóa của trẻ vẫn chưa phát triển đầy đủ để tiêu hóa tốt sữa. Ngoài ra, việc thay đổi chế độ ăn từ sữa mẹ sang sữa công thức cũng có thể khiến hệ vi sinh đường ruột bị xáo trộn, dẫn đến tiêu chảy.

Người trưởng thành và người già

• Người trưởng thành: Tình trạng không dung nạp lactose thường xuất hiện ở người trưởng thành, nhất là những người có gốc châu Á. Việc sản sinh enzyme lactase giảm dần theo độ tuổi là lý do chính dẫn đến hiện tượng này. Tuy nhiên, không phải ai cũng gặp phải triệu chứng này một cách rõ ràng.
• Người già: Hệ tiêu hóa của người già cũng suy giảm do sự thay đổi chức năng của dạ dày và ruột, khiến việc tiêu hóa sữa trở nên khó khăn hơn. Bên cạnh đó, người lớn tuổi thường xuyên dùng thuốc điều trị các bệnh lý mạn tính, điều này có thể làm giảm khả năng tiêu hóa sữa và gây rối loạn tiêu hóa.

Những người có vấn đề về tiêu hóa

Những người có vấn đề về tiêu hóa, như hội chứng ruột kích thích (IBS), viêm đại tràng hoặc các bệnh lý về dạ dày như viêm dạ dày và loét dạ dày, dễ gặp phải tình trạng uống sữa bị tiêu chảy. Hệ tiêu hóa của họ nhạy cảm, không thể xử lý tốt các thành phần trong sữa, đặc biệt là lactose, dẫn đến triệu chứng như đau bụng, đầy hơi và tiêu chảy. 

Sữa có thể làm tăng mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng này, nhất là khi cơ thể không dung nạp lactose hoặc khi mắc các bệnh lý về đường tiêu hóa. Để giảm thiểu tình trạng này, nên chọn sữa không lactose hoặc sữa thực vật.

Cách phòng ngừa và giải pháp khi uống sữa bị tiêu chảy

Việc uống sữa bị tiêu chảy có thể được giải quyết và phòng ngừa bằng một số biện pháp khoa học sau đây.

• Ngừng uống sữa và theo dõi: Nếu bạn gặp phải tình trạng tiêu chảy sau khi uống sữa, bước đầu tiên nên làm là ngừng uống sữa và theo dõi triệu chứng. Hãy cho cơ thể thời gian phục hồi và để xem liệu tình trạng tiêu chảy có giảm dần hay không.
• Bù nước và điện giải: Tiêu chảy có thể dẫn đến mất nước và các chất điện giải quan trọng. Vì vậy, bạn cần bổ sung nước và các dung dịch điện giải như oresol để ngăn ngừa mất nước và giảm nguy cơ gây hại cho cơ thể.
• Sử dụng sữa không lactose hoặc thay thế sữa: Nếu bạn đã xác định nguyên nhân gây tiêu chảy là do không dung nạp lactose, có thể thử chuyển sang sữa không chứa lactose. Sữa này được sản xuất đặc biệt để người không dung nạp lactose vẫn có thể tiêu hóa mà không gặp phản ứng tiêu cực. Nếu bạn không thích sữa từ động vật, bạn có thể thử các loại sữa thực vật như sữa hạnh nhân, sữa đậu nành, hoặc sữa yến mạch.
• Tăng cường men tiêu hóa: Nếu tiêu chảy vẫn xảy ra dù bạn đã chọn sữa không lactose, việc bổ sung men lactase hoặc men vi sinh cũng giúp cải thiện khả năng tiêu hóa sữa. Men lactase giúp phân giải lactose nhanh chóng trong cơ thể, tránh hiện tượng lên men trong ruột già.
• Lựa chọn sữa và chế độ ăn phù hợp: Bên cạnh việc lựa chọn loại sữa phù hợp, bạn cũng nên kết hợp sữa với chế độ ăn uống lành mạnh. Tránh uống sữa khi đói và nên uống sau bữa ăn. Nếu sử dụng sữa công thức cho trẻ em, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về việc lựa chọn loại sữa thích hợp.

Tình trạng uống sữa bị tiêu chảy có thể xảy ra với nhiều nguyên nhân khác nhau, từ việc thiếu enzyme lactase cho đến các vấn đề về đường tiêu hóa hoặc dị ứng sữa. Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát tình trạng này bằng cách lựa chọn sữa phù hợp, điều chỉnh chế độ ăn uống và theo dõi sức khỏe của mình. Với những kiến thức từ bài viết của Trung tâm tiêm chủng Long Châu hy vọng bạn đã có cái nhìn rõ ràng hơn về nguyên nhân và giải pháp cho vấn đề này. Nếu vẫn còn băn khoăn, đừng ngần ngại liên hệ với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn cụ thể hơn.