U thận ác tính là gì? Nguyên nhân và triệu chứng giúp nhận biết sớm

Ung thư thận là một trong các ung thư hệ tiết niệu được ghi nhận tại Việt Nam với tỷ lệ mắc tăng theo tuổi. Đáng lo ngại là bệnh thường tiến triển âm thầm trong nhiều năm mà không gây triệu chứng rõ ràng. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp đầy đủ thông tin khoa học nhưng dễ hiểu về u thận tiến triển ác tính từ khái niệm, diễn tiến từng giai đoạn, cách nhận biết đến các phương pháp điều trị tiên tiến nhất hiện nay.

Tổng quan về u thận ác tính

Khối u ác tính ở thận (hay còn gọi là ung thư thận) là tình trạng các tế bào trong thận phát triển bất thường, mất kiểm soát, hình thành khối u có khả năng xâm lấn mô lân cận và di căn xa. Hơn 90% trường hợp thuộc loại ung thư tế bào thận (renal cell carcinoma - RCC), khởi phát từ lớp tế bào lót ống thận.

Đặc điểm sinh học quan trọng của bệnh là:

• Ung thư thận có thể không gây triệu chứng ở giai đoạn sớm và thường được phát hiện tình cờ.
• Khối u tạo ra nhiều mạch máu mới để tự nuôi dưỡng, từ đó dễ lan rộng.
• Mức độ nguy hiểm phụ thuộc vào kích thước, loại mô học, giai đoạn bệnh và sức khỏe tổng thể.

Các giai đoạn phát triển của khối u ác tính ở thận

Hiểu rõ từng giai đoạn sẽ giúp bạn hình dung được tốc độ tiến triển của bệnh và thời điểm cần can thiệp quyết liệt nhất.

Giai đoạn 1: Khối u còn rất nhỏ và hoàn toàn khu trú trong thận

Lúc này kích thước khối u nhỏ hơn hoặc bằng 7 cm, chưa vượt qua bao thận. Đây là giai đoạn lý tưởng nhất để điều trị triệt để, tỉ lệ sống sau 5 năm có thể đạt 90 - 95%. Hầu như người bệnh hoàn toàn không có bất kỳ triệu chứng nào.

Giai đoạn 2: Khối u lớn hơn nhưng vẫn khu trú trong thận

Kích thước khối u lớn hơn 7 cm nhưng vẫn chưa xâm lấn ra ngoài bao thận hoặc chưa có di căn hạch. Tiên lượng vẫn rất tốt (khoảng 80 - 90% sống sau 5 năm) nếu được phẫu thuật kịp thời. Triệu chứng vẫn hiếm gặp.

Giai đoạn 3: Bệnh bắt đầu lan ra ngoài thận

Khối u đã xâm lấn vào mỡ quanh thận, tĩnh mạch thận, tĩnh mạch chủ dưới hoặc di căn hạch bạch huyết gần đó. Lúc này triệu chứng lâm sàng trở nên rõ hơn, tỉ lệ sống sau 5 năm giảm còn khoảng 60 - 70%.

Giai đoạn 4: Di căn xa, giai đoạn muộn nhất

Khối u đã lan đến phổi, xương, gan, não hoặc các cơ quan xa khác. Điều trị lúc này chủ yếu nhằm kiểm soát bệnh, giảm triệu chứng và kéo dài thời gian sống chất lượng. Tỉ lệ sống sau 5 năm thường dưới 20%.

Nhận biết sớm những dấu hiệu gợi ý khối u ác tính ở thận

Dù bệnh thường “im lặng” ở giai đoạn đầu, nhưng khi khối u lớn dần hoặc di căn, một số dấu hiệu sau sẽ xuất hiện. Việc nhận biết sớm những tín hiệu này có thể cứu sống người bệnh.

Dấu hiệu đặc trưng tại chỗ

Những biểu hiện xảy ra ngay tại vùng thận thường là gợi ý đầu tiên cho thấy có vấn đề bất thường.

• Tiểu ra máu (đái máu đại thể), nước tiểu chuyển sang màu hồng, đỏ hoặc nâu như nước cola. Có thể thoáng xuất hiện rồi tự biến mất, nhưng đây vẫn là dấu hiệu điển hình nhất.
• Đau âm ỉ vùng thắt lưng hoặc mạn sườn cùng bên thận đang gặp tổn thương.
• Sờ thấy khối bất thường ở vùng hông lưng, chỉ xuất hiện khi khối u đã đạt kích thước lớn.

Triệu chứng toàn thân thường gặp

Bên cạnh biểu hiện tại chỗ, người bệnh cũng có thể gặp nhiều thay đổi toàn thân do ảnh hưởng chung của bệnh lý thận.

• Sụt cân nhanh mà không tìm được nguyên nhân rõ ràng.
• Mệt mỏi kéo dài, cảm giác suy giảm sức chịu đựng trong sinh hoạt hoặc lao động.
• Sốt nhẹ buổi chiều hoặc sốt không rõ lý do.
• Thiếu máu mạn tính, gây da nhợt nhạt, xanh xao.
• Tăng huyết áp đột ngột hoặc khó kiểm soát dù đã dùng thuốc đều đặn.

Nếu xuất hiện từ 2 dấu hiệu trở lên, đặc biệt kèm tiểu ra máu, cần đi khám chuyên khoa tiết niệu ngay lập tức.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ hình thành khối u ác tính ở thận

Dù chưa xác định được nguyên nhân trực tiếp, các yếu tố sau đã được chứng minh làm tăng rõ rệt nguy cơ mắc bệnh. Thay đổi lối sống có thể giảm đáng kể khả năng mắc bệnh.

Yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được

Những yếu tố dưới đây xuất phát từ thói quen sống hoặc môi trường, vì vậy bạn có thể điều chỉnh để giảm nguy cơ:

• Hút thuốc lá: Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ ung thư thận và nguy cơ giảm dần sau khi bỏ thuốc.
• Béo phì (BMI trên 30): Gây rối loạn hormone và thúc đẩy tình trạng viêm mạn tính trong cơ thể.
• Tăng huyết áp kéo dài: Khi không được kiểm soát tốt, có thể làm tăng nguy cơ tổn thương nhiều cơ quan.
• Tiếp xúc lâu dài với hóa chất công nghiệp: Bao gồm amiăng, cadmium, dung môi hữu cơ…, có thể làm tăng nguy cơ theo thời gian.

Yếu tố không thể thay đổi

Đây là những yếu tố thuộc về cơ thể và di truyền, bạn không thể tác động trực tiếp nhưng có thể theo dõi sức khỏe sát sao hơn:

• Tuổi cao: Nguy cơ thường tăng mạnh ở nhóm tuổi 60 - 70.
• Giới tính nam: Nam giới có nguy cơ cao hơn nữ khoảng 1,5 - 2 lần.
• Tiền sử gia đình hoặc bệnh di truyền hiếm: Như hội chứng Von Hippel-Lindau, Birt-Hogg-Dubé…, có thể làm nguy cơ tăng đáng kể.

Các phương pháp điều trị khối u ác tính ở thận hiện nay

Nhờ sự tiến bộ của y học hiện đại, ngay cả khi bệnh đã ở giai đoạn muộn, người bệnh vẫn có nhiều lựa chọn điều trị hiệu quả hơn rất nhiều so với trước đây.

Phẫu thuật

Đây vẫn là phương pháp điều trị chủ lực, giúp loại bỏ tối đa khối u ngay từ đầu.

• Cắt thận bán phần: Chỉ lấy phần thận chứa khối u, phù hợp với u nhỏ, giúp giữ lại thận lành.
• Cắt thận triệt căn: Cắt toàn bộ thận và có thể kèm mỡ quanh thận hoặc hạch khi cần thiết.
• Hiện nay phần lớn được thực hiện bằng nội soi hoặc robot, giúp giảm đau, ít xâm lấn và hồi phục nhanh hơn.

Điều trị toàn thân cho giai đoạn tiến triển và di căn

Các liệu pháp điều trị toàn thân hiện đại giúp kiểm soát bệnh lan rộng và kéo dài thời gian sống cho người bệnh.

• Thuốc nhắm trúng đích: Như sunitinib, pazopanib, cabozantinib… tác động trực tiếp vào cơ chế phát triển của tế bào ung thư.
• Liệu pháp miễn dịch: Liệu pháp miễn dịch đã cải thiện đáng kể thời gian sống ở một số bệnh nhân ung thư thận tiến triển.

Xạ trị và các phương pháp hỗ trợ

Thường được dùng để giảm triệu chứng, cải thiện chất lượng sống cho người bệnh. Chủ yếu giúp giảm đau do di căn xương, kiểm soát u não hoặc hỗ trợ giảm bớt triệu chứng khó chịu khác.

Theo dõi tích cực

Áp dụng trong những trường hợp khối u rất nhỏ và tiến triển chậm, phù hợp với đối tượng không thể phẫu thuật ngay. Thường dành cho người lớn tuổi hoặc người có nhiều bệnh nền nặng, khi nguy cơ can thiệp lớn hơn lợi ích.

U thận ác tính dù nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm. Việc trang bị kiến thức về các dấu hiệu nhận biết (đặc biệt tiểu ra máu), yếu tố nguy cơ và những tiến bộ điều trị hiện nay sẽ giúp bạn và gia đình chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe. Hãy đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa khi có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào, phát hiện sớm chính là chìa khóa quyết định cơ hội sống còn và chất lượng cuộc sống của người bệnh u ác tính.