Trẻ bị viêm phổi nên ăn gì để nhanh chóng phục hồi? Cách phòng bệnh viêm phổi cho trẻ

Viêm phổi là một trong những bệnh lý phổ biến ở trẻ nhỏ, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ nếu không được chăm sóc đúng cách. Một chế độ dinh dưỡng phù hợp đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ quá trình phục hồi nhanh chóng khi trẻ mắc viêm phổi. Bên cạnh đó, việc phòng ngừa bệnh cũng rất cần thiết, đặc biệt là với các biện pháp như tiêm vắc xin, duy trì vệ sinh và chăm sóc sức khỏe hô hấp cho trẻ. Vậy trẻ bị viêm phổi nên ăn gì để nhanh chóng phục hồi? Nên làm gì để phòng bệnh viêm phổi?

Theo dõi bài viết dưới đây của Tiêm chủng Long Châu để tìm hiểu chi tiết.

Tìm hiểu về bệnh viêm phổi

Trước khi tìm hiểu về chế độ ăn uống cho trẻ bị viêm phổi, chúng ta cần xem xét bệnh viêm phổi là gì.

Viêm phổi là gì?

Viêm phổi ở trẻ em là tình trạng viêm nhiễm ở phổi do sự xâm nhập của các tác nhân gây bệnh. Bệnh viêm phổi có thể lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với các giọt bắn chứa virus từ người bệnh khi họ ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, hoặc có thể lây gián tiếp qua các bề mặt nhiễm bẩn. Trẻ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn và thường diễn biến nặng hơn nếu là trẻ sinh non, có hệ miễn dịch yếu, có tiền sử bệnh lý về hô hấp, hoặc thường xuyên tiếp xúc với ô nhiễm, khói bụi và khói thuốc lá.

Theo Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), trên toàn thế giới, trung bình cứ 43 giây sẽ có ít nhất một trẻ em tử vong vì viêm phổi. Tại Việt Nam, một trong những quốc gia có tỷ lệ trẻ em mắc viêm phổi cao nhất thế giới, ước tính hàng năm có khoảng 4.000 trẻ tử vong do căn bệnh này.

Bệnh viêm phổi ở trẻ thường bắt đầu với những triệu chứng nhẹ như sốt nhẹ, ho, sổ mũi, đau đầu và mệt mỏi, khiến cho bệnh dễ bị nhầm lẫn với cảm cúm. Điều này có thể dẫn đến việc điều trị không đúng cách, làm kéo dài thời gian mắc bệnh và tăng nguy cơ gặp phải các biến chứng. Tuy nhiên, phụ huynh có thể nhận biết sớm viêm phổi ở trẻ bằng cách quan sát nhịp thở khi trẻ nằm im, không sốt:

• Nhịp thở >= 60 lần/phút đối với trẻ dưới 2 tháng tuổi.

• Nhịp thở >= 50 lần/phút ở trẻ từ 2 tháng đến dưới 12 tháng tuổi.

• Nhịp thở >= 40 lần/phút đối với trẻ từ 12 tháng đến 5 tuổi.

Viêm phổi ở trẻ có thể tiến triển rất nhanh, vì vậy nếu nghi ngờ hoặc phát hiện dấu hiệu viêm phổi, phụ huynh nên đưa trẻ đến bệnh viện để được thăm khám kịp thời. Trẻ cần được đưa đến cấp cứu ngay khi xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng như sốt cao, khó thở, da xanh xao, đau tức ngực, bú kém, nôn trớ, tiêu chảy liên tục, co rút lõm ngực (đối với trẻ dưới 2 tuổi), hoặc mất nước. Việc chậm trễ trong việc điều trị có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như thiếu oxy não, nhiễm trùng huyết, áp xe phổi, và suy hô hấp.

Gần đây, nhiều chuyên gia nhi khoa nhấn mạnh rằng những triệu chứng như ho kéo dài trên 2 tuần, ho có đờm màu khi kèm theo khò khè, thở rít (âm thanh giống tiếng huýt sáo khi thở), chán ăn, sút cân có thể là dấu hiệu của viêm phổi ẩn tính ở trẻ. Đây là dạng viêm phổi không điển hình, thường không có biểu hiện sốt cao rõ rệt như viêm phổi cấp tính. Các triệu chứng có thể nhẹ hơn nhưng kéo dài, dễ bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với các bệnh lý khác như hen suyễn, viêm phế quản hoặc dị ứng. Đây là một vấn đề đáng lưu ý vì nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến biến chứng nặng nề. Nếu trẻ có triệu chứng ho kéo dài và không cải thiện với các biện pháp chăm sóc tại nhà, hãy nhanh chóng đưa trẻ đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được kiểm tra và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây viêm phổi

Viêm phổi thường xảy ra sau khi người bệnh bị nhiễm trùng đường hô hấp trên, có thể do các tác nhân như virus, nấm và vi khuẩn, trong đó có vi khuẩn Hib. Những nhiễm trùng này có thể xuất phát từ cảm lạnh hoặc cúm. Các tác nhân gây bệnh có thể lây lan qua nhiều cách khác nhau, bao gồm:

• Tiếp xúc trực tiếp: Như bắt tay hoặc hôn nhau.

• Qua không khí: Khi một người hắt hơi hoặc ho mà không che miệng hoặc mũi.

• Thông qua bề mặt: Khi chạm vào các bề mặt có chứa virus hoặc vi khuẩn.

• Tại cơ sở y tế: Qua tiếp xúc với nhân viên y tế hoặc các thiết bị y tế trong bệnh viện.

Các tác nhân gây viêm phổi phổ biến

Tại Hoa Kỳ, nguyên nhân thường gặp gây viêm phổi do virus là cúm và virus hợp bào hô hấp (RSV). Về phía vi khuẩn, Streptococcus pneumoniae (phế cầu khuẩn) là nguyên nhân phổ biến nhất. Viêm phổi được phân loại thành hai loại chính:

• Viêm phổi mắc phải tại cộng đồng: Là khi người bệnh mắc viêm phổi ngoài bệnh viện, trong môi trường cộng đồng.

• Viêm phổi tại bệnh viện: Là khi người bệnh phát triển viêm phổi trong hoặc sau khi được điều trị tại các cơ sở y tế, bao gồm bệnh viện, cơ sở chăm sóc dài hạn và trung tâm lọc máu. Ngoài ra, viêm phổi do thở máy cũng là một dạng viêm phổi thường gặp trong các bệnh viện.

Vi khuẩn Hib (Haemophilus influenzae type b) là một trong những tác nhân gây bệnh viêm phổi ở trẻ em, lây truyền qua không khí hoặc tiếp xúc trực tiếp với chất bài tiết.

Vai trò của chế độ ăn trong điều trị bệnh viêm phổi

Khi trẻ mắc viêm phổi, các triệu chứng khó chịu như sốt, ho, khó thở, mệt mỏi, và biếng ăn thường khiến trẻ giảm cân nhanh chóng do không được cung cấp đủ dinh dưỡng và năng lượng cần thiết. Việc duy trì một chế độ ăn hợp lý, bảo đảm trẻ nhận đủ các dưỡng chất sẽ giúp tăng cường sức đề kháng, từ đó hỗ trợ quá trình hồi phục sức khỏe nhanh chóng và giảm thiểu nguy cơ phát sinh các biến chứng. Vậy những nhóm dưỡng chất nào sẽ cần thiết cho trẻ bị viêm phổi?

Đối với trẻ đã bắt đầu ăn dặm, chế độ ăn hàng ngày cần được bổ sung đầy đủ bốn nhóm dưỡng chất quan trọng như sau:

• Nhóm tinh bột: Tinh bột đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp năng lượng cho các hoạt động hàng ngày của trẻ. Một số thực phẩm giàu tinh bột bao gồm gạo, hạt sen, và ý dĩ.

• Nhóm đạm (protein): Việc bổ sung đủ lượng đạm giúp tăng cường sức khỏe cơ thể và hệ miễn dịch. Phụ huynh nên đảm bảo cho trẻ ăn đa dạng giữa đạm động vật và thực vật qua các thực phẩm như thịt, cá, trứng, đậu và nấm.

• Nhóm vitamin và khoáng chất: Rau củ như rau xanh, cà rốt, rau dền, và rau ngót là những thực phẩm không thể thiếu trong bữa ăn hàng ngày, giúp cung cấp vitamin và khoáng chất, hỗ trợ tăng cường miễn dịch và hệ tiêu hóa. Ngoài ra, khuyến khích trẻ ăn nhiều trái cây tươi, đặc biệt là các loại trái cây giàu vitamin, cũng rất hữu ích cho việc nâng cao sức đề kháng.

• Nhóm chất béo: Omega 3, omega 6, và omega 9 có trong dầu mè, dầu đậu nành là những loại chất béo không bão hòa, giúp trẻ hấp thụ vitamin và các dưỡng chất một cách hiệu quả hơn.

Nhờ duy trì một chế độ ăn uống giàu dinh dưỡng, đủ chất và cân đối, trẻ bị viêm phổi sẽ nhanh chóng hồi phục thể lực, hỗ trợ giảm các triệu chứng khó chịu và sớm lấy lại sức khỏe. Ngoài ra khi trẻ bị viêm phổi, sốt và ho kéo dài có thể dẫn đến mất nước. Cha mẹ cần theo dõi sát sao lượng nước trẻ uống, khuyến khích trẻ uống nước ấm, bổ sung dung dịch điện giải (ORS) nếu trẻ có dấu hiệu mất nước và tham khảo ý kiến bác sĩ về liều lượng phù hợp. Nước và điện giải không chỉ hỗ trợ điều hòa nhiệt độ cơ thể mà còn tạo điều kiện cho hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn.

Như vậy chúng ta đã biết nhóm dưỡng chất cần thiết cho trẻ đang mắc viêm phổi. Vậy trẻ bị viêm phổi nên ăn gì để hỗ trợ phục hồi? Hãy cùng tìm hiểu tiếp trong phần tiếp theo.

Trẻ bị viêm phổi nên ăn gì để hỗ trợ hồi phục?

Khi trẻ bị viêm phổi, chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường đề kháng và giúp trẻ nhanh chóng hồi phục. Dưới đây là một số thực phẩm bổ dưỡng mà phụ huynh có thể tham khảo và thêm vào thực đơn hàng ngày của trẻ.

Ngũ cốc

Ngũ cốc nguyên hạt là nguồn thực phẩm giàu carbohydrate phức hợp, cung cấp năng lượng cho trẻ. Đồng thời, nó cũng chứa nhiều chất xơ giúp giảm viêm, làm nhẹ triệu chứng hô hấp và hỗ trợ chức năng phổi.

Thực phẩm giàu protein

Protein có vai trò quan trọng trong việc sửa chữa và tái tạo các tế bào tổn thương, đồng thời thúc đẩy sự hình thành tế bào mới, giúp cơ thể hồi phục nhanh chóng. Thiếu protein có thể khiến trẻ dễ mắc bệnh và suy dinh dưỡng. Vì vậy, phụ huynh cần bổ sung đầy đủ protein cho trẻ, ưu tiên lựa chọn thực phẩm giàu đạm nhưng ít béo như thịt cá, thịt trắng và các loại đậu. Lưu ý, nên hạn chế cho trẻ ăn thịt đỏ trong thời gian này vì có thể làm tình trạng viêm nặng hơn.

Rau lá xanh

Rau lá xanh là lựa chọn tuyệt vời cho trẻ bị viêm phổi, nhờ vào hàm lượng chất xơ, vitamin và khoáng chất phong phú. Những loại rau như rau diếp, rau ngót, cải xoăn và cải bó xôi không chỉ tăng cường sức đề kháng mà còn có khả năng kháng viêm, giúp chống lại các tác nhân gây bệnh.

Trái cây có múi

Bưởi, cam và các loại trái cây có múi khác rất giàu vitamin, đặc biệt là vitamin B và C, cùng với chất xơ và khoáng chất. Các chất dinh dưỡng có trong trái cây này giúp trẻ nâng cao miễn dịch và giảm tắc nghẽn đường hô hấp, góp phần làm giảm cơn ho.

Sữa chua

Sữa chua không chỉ bổ sung lợi khuẩn cho hệ tiêu hóa mà còn hỗ trợ hấp thụ dinh dưỡng tốt hơn cho trẻ. Bên cạnh đó, sữa chua còn có khả năng ức chế phản ứng viêm, góp phần tăng cường sức đề kháng.

Mật ong

Mật ong nổi bật với đặc tính kháng viêm, kháng khuẩn và chống oxy hóa, đồng thời chứa nhiều vitamin và khoáng chất. Phụ huynh có thể pha mật ong với nước ấm cho trẻ uống để cải thiện các triệu chứng viêm phổi. Tuy nhiên, lưu ý rằng mật ong chỉ nên được cho trẻ từ 2 tuổi trở lên, và trước khi cho trẻ sử dụng, phụ huynh nên tham khảo ý kiến bác sĩ để đảm bảo an toàn.

Thực phẩm giàu lợi khuẩn

Sữa chua không đường: Giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, hỗ trợ hấp thu các chất dinh dưỡng. Có thể trộn thêm hoa quả tươi (chuối, dâu, việt quất…) để tạo hương vị hấp dẫn, tăng cường vitamin.

Phô mai tươi: Giàu canxi và protein, hỗ trợ phát triển xương, thích hợp cho trẻ cần bổ sung đạm trong giai đoạn bệnh.

Các loại súp giàu dinh dưỡng

Súp, cháo hoặc thức ăn ở dạng lỏng, ấm nóng sẽ giúp trẻ dễ nuốt, làm dịu cổ họng và bổ sung nhiều khoáng chất, protein cần thiết để đẩy nhanh quá trình hồi phục. Các món súp và cháo dễ tiêu:

• Súp gà, cháo gà tươi: Bổ sung đạm, kẽm, vitamin B, giúp trẻ có đủ năng lượng và dưỡng chất. Nước hầm xương gà (hoặc gà ác) còn chứa nhiều khoáng chất, giúp hỗ trợ đề kháng và làm dịu họng.

• Súp rau củ giàu vitamin: Kết hợp các loại rau củ (bí đỏ, cà rốt, khoai tây, súp lơ…) để tăng cường vitamin, giúp giảm viêm, nhanh lành vết thương và hỗ trợ hệ miễn dịch.

• Súp cá hồi giàu omega-3 cũng là lựa chọn lý tưởng cho trẻ bị viêm phổi.

Thực phẩm trẻ cần kiêng khi bị viêm phổi

Sau khi đã tìm hiểu trẻ bị viêm phổi nên ăn gì, việc nhận biết những món ăn cần kiêng cũng quan trọng không kém. Kiêng những thực phẩm không tốt sẽ giúp hỗ trợ quá trình hồi phục của trẻ và giảm thiểu nguy cơ biến chứng. Dưới đây là những nhóm thực phẩm mà phụ huynh nên hạn chế cho trẻ khi bị viêm phổi.

Thực phẩm để lạnh

Các loại thực phẩm lạnh như kem, nước lạnh, hay nước đá là những món mà trẻ nên tránh khi bị viêm phổi. Chúng có thể khiến trẻ ho nhiều hơn và làm tăng tổn thương nhu mô phổi. Ngoài ra, trẻ cũng không nên tắm nước lạnh hay tắm đêm, vì khi mắc bệnh, hệ miễn dịch của trẻ yếu hơn, dễ khiến vi khuẩn và virus phát triển mạnh mẽ, làm tình trạng bệnh nặng thêm.

Thịt chế biến sẵn

Thịt chế biến sẵn, đồ hộp thường chứa chất bảo quản như Nitrat và có hàm lượng dinh dưỡng thấp. Tiêu thụ nhiều thực phẩm này có thể làm tăng nặng triệu chứng viêm phổi, kéo dài thời gian bệnh, và tăng nguy cơ mắc các biến chứng nguy hiểm.

Thực phẩm nhiều muối

Các món ăn chứa nhiều muối sẽ có hàm lượng natri cao, có thể gây kích thích cho đường hô hấp, dẫn đến tình trạng ho có đờm kéo dài và khó chịu.

Thực phẩm ngọt

Mặc dù trẻ thường thích các món ngọt như bánh kẹo hay nước ngọt, nhưng thực phẩm chứa đường cao lại có thể làm tình trạng viêm trở nên trầm trọng hơn. Chúng cản trở hoạt động của hệ miễn dịch, khiến trẻ lâu hồi phục sức khỏe. Phụ huynh nên thay thế bằng những món ăn ít ngọt hơn.

Thực phẩm chiên, rán

Thực phẩm chiên rán chứa nhiều dầu mỡ không chỉ hấp dẫn mà còn không tốt cho sức khỏe, đặc biệt khi trẻ đang mắc bệnh. Khi bị viêm phổi, khả năng tiêu hóa của trẻ kém, do đó ăn các món này có thể dẫn đến rối loạn tiêu hóa và khó chịu.

Hải sản có vảy và mai cứng

Hải sản như tôm, cua có tính hàn và có thể kích thích cơ thể sản xuất nhiều đờm, làm cho trẻ gặp khó khăn trong việc hô hấp và gây tổn thương cho phổi. Hơn nữa, nếu không được xử lý cẩn thận, vỏ của chúng có thể làm tổn thương niêm mạc họng.

Đậu phộng, hạt dưa, socola

Những thực phẩm này chứa nhiều dầu có thể làm cơ thể sản sinh nhiều đờm hơn khi trẻ ăn, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và tinh thần của trẻ, làm trẻ khó thở và mệt mỏi.

Đồ uống có ga

Nước ngọt có ga thường chứa axit photphoric, gây ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ canxi và magie – những khoáng chất quan trọng cho hệ miễn dịch. Lượng đường, natri và cafein trong đồ uống này có thể khiến trẻ mất nước, đồng thời làm trẻ no nhanh, gây ảnh hưởng đến bữa ăn chính hàng ngày.

Nên làm gì để phòng bệnh viêm phổi?

Để bảo vệ trẻ khỏi bệnh viêm phổi, có một số loại vắc xin quan trọng mà phụ huynh cần lưu ý là vắc xin phòng bệnh do Hib và vắc xin phế cầu khuẩn.

Vắc xin Hib thường được tiêm từ 3 đến 4 liều tùy thuộc vào loại vắc xin. Mũi tiêm đầu tiên thường được thực hiện khi trẻ 2 tháng tuổi, sau đó là các mũi tiêm tại 4 tháng và 6 tháng tuổi (lưu ý rằng một số loại vắc xin Hib không yêu cầu tiêm mũi 6 tháng). Mũi tiêm nhắc lại, hay còn gọi là mũi thứ 4, được thực hiện khi trẻ từ 12 đến 15 tháng tuổi. Trẻ em trong độ tuổi từ 12-15 tháng đến 5 tuổi mà chưa hoàn thành đủ số mũi tiêm vắc xin Hib sẽ cần tiêm nhắc lại một hoặc một vài mũi bổ sung. Vắc xin Hib có thể tiêm cùng lúc với các loại vắc xin khác.

Có ba loại vắc xin phế cầu khuẩn được phát triển để ngăn ngừa các loại nhiễm trùng khác nhau, bao gồm:

• Prevenar 13: Vắc xin này giúp bảo vệ chống lại 13 loại vi khuẩn nguy hiểm nhất gây ra viêm phổi là 1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19A, 19F, 23F. Trong số này, tuýp 19A được xem là nguy hiểm nhất vì nó thường gây bệnh nặng và có khả năng kháng kháng sinh rất cao, làm cho việc điều trị trở nên khó khăn. Vắc xin được chỉ định cho trẻ từ 6 tuần tuổi trở lên và cho cả người lớn.

• Synflorix: Được chỉ định cho trẻ nhỏ từ 6 tuần đến 5 tuổi, Synflorix có tác dụng phòng ngừa các bệnh do phế cầu Streptococcus pneumoniae thuộc các tuýp huyết thanh 1, 4, 5, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19F và 23F.

• Pneumo 23: Vắc xin này chứa polysaccharide của phế cầu khuẩn (Streptococcus pneumoniae) và bảo vệ chống lại các tuýp huyết thanh 1, 2, 3, 4, 5, 6B, 7F, 8, 9N, 9V, 10A, 11A, 12F, 14, 15B, 17F, 18C, 19A, 19F, 20, 22F, 23F và 33F, với 25 mcg cho mỗi tuýp huyết thanh. Vắc xin được chỉ định cho trẻ từ 2 tuổi trở lên và người lớn có nguy cơ cao nhiễm phế cầu, bao gồm người suy giảm miễn dịch (nhiễm HIV, cắt lách, hội chứng thận hư, suy thận mạn, hồng cầu hình liềm, cấy ghép tạng,...) và người có miễn dịch bình thường đang mắc các bệnh mạn tính (bệnh tim mạch, bệnh phổi, bệnh đái tháo đường, nghiện rượu, xơ gan,...).

Nhiều nghiên cứu cho thấy, việc tiêm vắc xin phế cầu như Prevenar 13, Synflorix sớm ngay từ 6 tuần tuổi giúp giảm nguy cơ viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa do phế cầu khuẩn lên đến 90%. Việc tuân thủ lịch tiêm chủng đầy đủ và đúng hạn sẽ giúp cơ thể trẻ kịp thời sản sinh kháng thể, bảo vệ phổi trước khi tiếp xúc với mầm bệnh.

Các biện pháp phòng tránh viêm phổi hiệu quả khác:

• Bảo vệ trẻ trước nguy cơ lây nhiễm đường hô hấp: Tránh cho bé tiếp xúc với người đang bị cảm cúm, ho, sổ mũi; đeo khẩu trang và hạn chế nơi đông người trong mùa dịch.

• Bổ sung Vitamin D và các vi chất: Vitamin D góp phần quan trọng trong việc hỗ trợ miễn dịch của đường hô hấp. Cha mẹ có thể tham khảo ý kiến bác sĩ để bổ sung vitamin D (khoảng 400 IU/ngày) cho bé.

• Thăm khám định kỳ: Đưa trẻ đi khám sức khỏe định kỳ để tầm soát sớm các bệnh lý hô hấp, phát hiện dấu hiệu viêm phổi kịp thời và can thiệp sớm.

Hy vọng những thông tin trong bài viết đã giúp bạn độc giải đáp được thắc mắc trẻ bị viêm phổi nên ăn gì. Khi trẻ bị viêm phổi, việc cung cấp chế độ dinh dưỡng hợp lý là vô cùng quan trọng để giúp trẻ nhanh chóng phục hồi. Bên cạnh việc chăm sóc dinh dưỡng, tiêm phòng vắc xin cũng là một biện pháp hiệu quả giúp bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ mắc viêm phổi. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hiện cung cấp vắc xin phòng bệnh viêm phổi dành cho trẻ em và người lớn, với quy trình tiêm chủng an toàn, uy tín. Hãy đến Trung tâm để được tư vấn và tiêm phòng, bảo vệ sức khỏe cho con yêu của bạn một cách tốt nhất.