Trào ngược dịch mật là gì và có nguy hiểm đến sức khỏe không?

Trào ngược dịch mật là một rối loạn tiêu hóa không quá phổ biến nhưng lại gây nhiều khó chịu và ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống hằng ngày của người bệnh. Khác với trào ngược acid dạ dày thông thường, dịch mật khi trào ngược có khả năng gây tổn thương niêm mạc mạnh hơn, dẫn đến hàng loạt triệu chứng như nóng rát, nôn dịch vàng và đắng miệng kéo dài.

Trào ngược dịch mật là gì và có nguy hiểm đến sức khỏe không?

Trào ngược dịch mật là tình trạng dòng chảy tiêu hóa bị “đi lạc hướng” do sự rối loạn của các van sinh lý giữa dạ dày, tá tràng, thực quản. Đây là một rối loạn tiêu hóa ít gặp hơn so với trào ngược dạ dày thực quản thông thường, nhưng mức độ khó chịu và nguy cơ gây tổn thương niêm mạc lại không kém phần nghiêm trọng.

Mật là chất lỏng do gan sản xuất và túi mật dự trữ, có vai trò phân giải chất béo trong quá trình tiêu hóa. Tuy nhiên, khi mật đi ngược chiều và xâm nhập vào môi trường acid của dạ dày, nó có thể gây ra cảm giác bỏng rát, viêm niêm mạc và làm dạ dày khó chịu kéo dài. Đặc biệt, khi vùng nối giữa dạ dày và thực quản gọi là van tâm vị cũng bị hở, dịch mật từ dạ dày có thể tiếp tục trào lên cao hơn, tiến vào thực quản. Đây là tình trạng trào ngược dịch mật - thực quản, vốn nguy hiểm hơn do thực quản không có lớp bảo vệ để chịu được tác động của dịch mật.

Triệu chứng trào ngược dịch mật

Triệu chứng trào ngược dịch mật thường khá khó chịu và dễ nhầm lẫn với trào ngược acid dạ dày, nhưng mức độ thường nặng hơn và kéo dài hơn.

Đau vùng thượng vị

Người bệnh thường cảm thấy đau vùng thượng vị, cơn đau có thể âm ỉ hoặc bùng phát từng đợt, đi kèm cảm giác nóng rát, cồn cào lan lên vùng ngực. Đây là dấu hiệu cho thấy dịch mật đã kích ứng mạnh niêm mạc dạ dày hoặc thực quản

Vị đắng miệng

Một triệu chứng điển hình khác là ợ nóng kèm vị đắng miệng. Khác với trào ngược acid thường gây vị chua, trào ngược dịch mật tạo cảm giác đắng khó chịu ở miệng và cổ họng do dịch mật trào ngược lên cao. Khi dịch mật tiếp xúc với thanh quản và họng, người bệnh có thể xuất hiện ho khan kéo dài, khàn giọng, thậm chí đau rát cổ họng.

Nôn ra dịch xanh vàng

Triệu chứng đặc hiệu nhất của bệnh là nôn ra dịch xanh vàng có vị đắng. Đây là dấu hiệu quan trọng gợi ý dịch tiêu hóa từ tá tràng đã trào ngược vào dạ dày và đi lên thực quản.

Đầy bụng, khó tiêu

Bên cạnh đó, người bệnh thường gặp tình trạng đầy bụng, khó tiêu, ăn nhanh no hoặc cảm giác chậm tiêu kéo dài. Nếu trào ngược diễn ra nhiều lần và kéo dài, người bệnh có thể bị sụt cân, do ăn uống kém hoặc hấp thu không hiệu quả.

Nhận biết sớm các triệu chứng này giúp người bệnh chủ động thăm khám và điều trị, tránh nguy cơ biến chứng nặng.

Phác đồ điều trị trào ngược dịch mật

Trào ngược dịch mật là tình trạng khá phức tạp và thường không thể tự khỏi nếu không được can thiệp đúng cách. Khác với trào ngược acid dạ dày thông thường, tình trạng dịch mật trào ngược từ tá tràng lên dạ dày và đôi khi lên cả thực quản có thể gây tổn thương niêm mạc sâu và dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, người bệnh cần được điều trị theo phác đồ rõ ràng, kết hợp giữa dùng thuốc, thay đổi thói quen sinh hoạt và trong một số trường hợp là phẫu thuật.

Điều trị bằng thuốc

Đối với nhiều bệnh nhân, thuốc là lựa chọn đầu tiên và giúp giảm triệu chứng trong giai đoạn đầu. Một số nhóm thuốc thường được sử dụng gồm:

• Thuốc gắn hoặc loại bỏ muối mật: Điển hình như Questran, Colestid và Cisaprid. Những thuốc này giúp hấp thu hoặc hạn chế tác động của dịch mật lên niêm mạc. Riêng cisaprid hiện được chỉ định hạn chế, chủ yếu dùng cho trẻ em trong các trường hợp đặc biệt và phải theo dõi chặt chẽ.
• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Nhóm thuốc này giúp giảm tiết acid dạ dày, từ đó giảm mức độ tổn thương khi acid và dịch mật trào ngược phối hợp. Tuy nhiên, PPI không tác động trực tiếp đến mật và cần được dùng đúng liều, đúng thời gian để tránh tác dụng phụ.

Dù thuốc có thể giúp cải thiện triệu chứng, người bệnh tuyệt đối không tự ý dùng hoặc tăng liều. Việc điều trị cần tuân thủ nghiêm hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả lâu dài.

Điều trị bằng phẫu thuật

Khi dùng thuốc không mang lại hiệu quả hoặc bệnh tiến triển nặng, bác sĩ có thể cân nhắc can thiệp phẫu thuật:

Phẫu thuật chống trào ngược (antireflux):

Mục tiêu của phương pháp này là tăng cường sức co thắt của cơ vòng thực quản dưới. Bác sĩ sẽ sử dụng một phần thân dạ dày quấn quanh đoạn thực quản dưới để siết chặt cơ vòng, từ đó ngăn acid và dịch mật trào ngược.

Phẫu thuật Roux-en-Y:

Đây là phương pháp mang lại hiệu quả tương đối cao, với tỷ lệ cải thiện từ 50 – 90%. Bác sĩ sẽ tạo một đường dẫn mới để đưa dịch mật từ ống mật chủ xuống hỗng tràng, tránh việc dịch mật đổ trực tiếp vào tá tràng – vị trí dễ gây trào ngược ngược trở lại dạ dày.

Thay đổi thói quen sinh hoạt

Điều chỉnh lối sống là phần quan trọng trong phác đồ điều trị, giúp kiểm soát triệu chứng và hạn chế tái phát:

• Chia nhỏ bữa ăn, hạn chế ăn quá no.
• Tránh thực phẩm dễ kích ứng như đồ béo, nhiều gia vị, hành tây, cà chua, socola, giấm, cam quýt.
• Tránh rượu bia, cà phê và đồ uống có gas.
• Không nằm ngay sau ăn; nên đợi ít nhất 1 giờ và kê cao đầu khi ngủ.
• Không hút thuốc lá.
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh, tập thể dục điều độ nhưng tránh các môn gây tăng áp lực bụng như gập bụng, tennis hoặc cầu lông.
• Ngủ đủ giấc và hạn chế căng thẳng kéo dài.

Trào ngược dịch mật không chỉ gây khó chịu trong sinh hoạt mà còn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng cách. Khi dịch mật trào lên dạ dày và thực quản, niêm mạc sẽ bị kích ứng kéo dài, dễ dẫn đến viêm loét, hẹp thực quản hoặc thậm chí tăng nguy cơ ung thư nếu bệnh tiến triển lâu ngày. Việc nhận biết sớm triệu chứng, thăm khám kịp thời và áp dụng phác đồ điều trị phù hợp sẽ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả và hạn chế rủi ro. Hy vọng những thông tin trong bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về trào ngược dịch mật và quan tâm hơn đến sức khỏe hệ tiêu hóa của mình. Nếu có triệu chứng kéo dài, bạn hãy chủ động đi khám để được hướng dẫn điều trị an toàn và chính xác.