Lý giải tại sao không được đánh thức người bị mộng du?

Việc đánh thức người đang đi lại vô thức trong lúc ngủ có thể gây ra phản ứng dữ dội, thậm chí nguy hiểm cho cả họ và người xung quanh. Hiện tượng này tưởng chừng vô hại nhưng lại tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không được xử lý đúng cách.

Tại sao không được đánh thức người bị mộng du?

Mộng du (sleepwalking) là một rối loạn giấc ngủ thuộc nhóm parasomnia, xảy ra phổ biến ở trẻ em nhưng cũng có thể gặp ở người lớn. Trong trạng thái này, người mộng du có thể ngồi dậy, đi lại hoặc thực hiện một số hành vi phức tạp mà không ý thức được. Họ vẫn đang ở trong giai đoạn ngủ sâu và thường không nhớ gì sau khi tỉnh dậy.

Việc đánh thức người đang mộng du thường không được khuyến khích vì nhiều lý do y khoa. Khi bị đánh thức đột ngột, người mộng du có thể rơi vào trạng thái lú lẫn, hoảng loạn hoặc kích động mạnh, dẫn đến phản ứng không kiểm soát như chống cự, bỏ chạy hoặc hành vi gây nguy hiểm cho bản thân và người khác. Bên cạnh đó, việc can thiệp không đúng cách có thể làm trầm trọng hơn tình trạng rối loạn giấc ngủ và làm tăng nguy cơ tái phát các cơn mộng du sau đó.

Thay vì đánh thức, chuyên gia khuyến cáo nên nhẹ nhàng dẫn người mộng du trở lại giường, đảm bảo môi trường xung quanh an toàn (tránh vật sắc nhọn, khóa cửa ra vào và cửa sổ). Với những trường hợp mộng du thường xuyên hoặc có hành vi nguy hiểm, nên tìm đến bác sĩ chuyên khoa để được đánh giá và điều trị.

Hậu quả khi đánh thức người đang mộng du

Mặc dù phản xạ thông thường của nhiều người là cố gắng đánh thức người đang đi lại khi ngủ, nhưng hành động này có thể dẫn đến nhiều hệ quả tiêu cực. Việc can thiệp không đúng lúc hoặc không đúng cách trong trạng thái mộng du không chỉ làm rối loạn quá trình sinh lý của giấc ngủ mà còn tiềm ẩn các nguy cơ về tâm thần và thể chất. Dưới đây là một số hậu quả điển hình:

Rối loạn ý thức và hoảng loạn cấp tính

Khi bị đánh thức đột ngột trong trạng thái mộng du, người bệnh có thể rơi vào tình trạng rối loạn ý thức tạm thời. Họ thường không biết mình đang ở đâu, đang làm gì và có thể cảm thấy sợ hãi, mất phương hướng. Tình trạng hoảng loạn này có thể kéo dài vài phút và làm ảnh hưởng đến chức năng nhận thức tạm thời sau khi tỉnh giấc.

Phản ứng hành vi nguy hiểm

Trong một số trường hợp, người mộng du khi bị đánh thức có thể có các hành vi không kiểm soát như vùng vẫy, chống cự hoặc thậm chí tấn công người đánh thức do không nhận thức được tình huống thực tế. Điều này gây nguy hiểm cho cả bản thân họ và người xung quanh.

Tăng nguy cơ chấn thương thể chất

Phản xạ mất kiểm soát khi bị giật mình có thể khiến người mộng du té ngã, va chạm vào vật cứng, hoặc bỏ chạy trong hoảng loạn, dẫn đến chấn thương. Đặc biệt nguy hiểm nếu họ đang ở gần cầu thang, bếp, hoặc những khu vực có nguy cơ cao như ban công.

Gây rối loạn giấc ngủ kéo dài

Việc đánh thức người đang mộng du có thể làm gián đoạn chu kỳ giấc ngủ sâu, khiến họ khó quay lại trạng thái ngủ bình thường. Về lâu dài, điều này có thể làm tăng mức độ rối loạn giấc ngủ và tần suất xuất hiện các cơn mộng du.

Cách xử trí an toàn khi gặp người bị mộng du

Việc xử trí đúng cách khi gặp người đang trong trạng thái mộng du là yếu tố quan trọng để đảm bảo an toàn cho cả người bệnh và người xung quanh. Dưới đây là các bước xử lý được các chuyên gia giấc ngủ khuyến nghị:

• Không cố đánh thức: Nguyên tắc đầu tiên và quan trọng nhất là không nên cố gắng đánh thức người đang mộng du. Việc này có thể khiến họ hoảng loạn, mất kiểm soát hoặc phản ứng dữ dội. Thay vào đó, hãy giữ bình tĩnh và chuẩn bị các biện pháp hỗ trợ nhẹ nhàng.
• Dẫn họ trở lại giường một cách nhẹ nhàng: Nếu có thể, nên nhẹ nhàng nắm tay hoặc đặt tay lên vai họ và từ từ hướng dẫn quay lại giường. Giữ giọng nói trầm tĩnh, không quát tháo hay tạo tiếng động lớn, nhằm tránh kích thích thần kinh quá mức.
• Đảm bảo môi trường xung quanh an toàn: Dọn dẹp khu vực có thể gây nguy hiểm như vật nhọn, gương, cầu thang không có rào chắn. Khóa các cửa ra vào, cửa sổ và cất chìa khóa ở nơi người mộng du không thể tiếp cận để tránh họ đi ra ngoài.
• Ghi nhận và theo dõi tần suất: Nếu tình trạng mộng du xảy ra nhiều lần hoặc có hành vi phức tạp, cần theo dõi và ghi chép lại thời điểm, hoàn cảnh, mức độ để cung cấp thông tin đầy đủ cho bác sĩ chuyên khoa.
• Tư vấn y khoa nếu mộng du kéo dài: Trong trường hợp các cơn mộng du diễn ra thường xuyên, gây nguy hiểm hoặc ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, nên đưa người bệnh đến khám tại chuyên khoa thần kinh để được đánh giá, chẩn đoán và điều trị phù hợp.

Những hiểu lầm phổ biến về mộng du

Mộng du là một hiện tượng phổ biến, nhưng xung quanh nó vẫn tồn tại nhiều quan niệm sai lầm có thể dẫn đến cách xử trí không phù hợp, thậm chí gây nguy hiểm. Hiểu rõ và loại bỏ những ngộ nhận này là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe người bệnh.

• Mộng du là biểu hiện của rối loạn tâm thần: Nhiều người cho rằng người bị mộng du có vấn đề tâm thần hoặc đang trải qua khủng hoảng tâm lý nghiêm trọng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy mộng du là một rối loạn liên quan đến chu kỳ giấc ngủ, đặc biệt là trong giai đoạn ngủ sâu. Nó không đồng nghĩa với bệnh lý tâm thần, mặc dù ở một số trường hợp, mộng du có thể xuất hiện đồng thời với các rối loạn thần kinh khác.
• Đánh thức người mộng du là cách tốt nhất để bảo vệ họ: Một hiểu lầm phổ biến là đánh thức người đang mộng du để ngăn họ gây nguy hiểm. Như đã đề cập, hành động này có thể dẫn đến hoảng loạn, phản ứng dữ dội hoặc chấn thương. Thay vào đó, cần hướng dẫn họ trở lại giường một cách an toàn và nhẹ nhàng.
• Mộng du chỉ xảy ra ở trẻ em và sẽ hết khi trưởng thành: Dù mộng du phổ biến ở trẻ nhỏ, người trưởng thành cũng có thể mắc, đặc biệt khi bị stress, thiếu ngủ hoặc do dùng một số loại thuốc. Việc coi nhẹ triệu chứng ở người lớn có thể khiến tình trạng kéo dài và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Hiểu rõ tại sao không được đánh thức người bị mộng du là bước đầu quan trọng để đảm bảo an toàn cho người bệnh và người thân. Với cách tiếp cận nhẹ nhàng, không can thiệp thô bạo, cùng sự hỗ trợ y tế khi cần thiết, chúng ta có thể kiểm soát hiệu quả tình trạng này và giảm thiểu tối đa các rủi ro tiềm ẩn.