Tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc: Nhận biết sớm để bảo vệ thị lực

Đây là một bệnh lý mạch máu mắt nghiêm trọng, xảy ra khi dòng máu trong tĩnh mạch trung tâm của võng mạc bị cản trở. Tình trạng này khiến máu và dịch rò rỉ ra khỏi mạch, gây sưng phù võng mạc và suy giảm thị lực đột ngột, có thể dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc là gì và có nguy hiểm không?

Tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc xảy ra khi dòng máu rời khỏi võng mạc bị tắc nghẽn do cục máu đông hoặc tổn thương thành mạch. Võng mạc là lớp mô mỏng nằm ở đáy mắt, giữ vai trò thu nhận hình ảnh và truyền tín hiệu lên não. Khi mạch máu này bị tắc, máu và dịch không thoát ra được, gây sưng phù, xuất huyết và làm giảm khả năng nhìn rõ.

Bệnh thường gặp ở người trung niên và cao tuổi, đặc biệt là những người có bệnh nền tim mạch, tiểu đường hoặc rối loạn mỡ máu. Tình trạng này thường không gây đau nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực nếu không được phát hiện và can thiệp sớm.

Triệu chứng nhận biết khi tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc

Người bị tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc thường xuất hiện triệu chứng một cách đột ngột, nhất là ở một bên mắt. Nhiều trường hợp chỉ phát hiện khi che một mắt và nhận thấy bên còn lại bị giảm thị lực rõ rệt.

Một số biểu hiện thường gặp gồm:

• Nhìn mờ, hình ảnh bị biến dạng hoặc có vùng tối giữa tầm nhìn.
• Thấy các chấm hoặc vệt nhỏ màu đỏ, nâu trong tầm nhìn.
• Cảm giác như nhìn qua lớp sương mờ, ánh sáng yếu hơn bình thường.

Tùy mức độ tắc, người bệnh có thể mất thị lực tạm thời hoặc kéo dài. Nếu tắc hoàn toàn, võng mạc có thể bị tổn thương nặng, dẫn đến giảm thị lực vĩnh viễn. Việc đi khám sớm khi có dấu hiệu bất thường là cách tốt nhất để tránh biến chứng.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc

Nguyên nhân chính của tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc là huyết khối tĩnh mạch tại vùng tĩnh mạch trung tâm võng mạc khi nó đi qua lamina cribrosa, thường kết hợp với tổn thương thành mạch, lưu lượng chảy và rối loạn đông máu. Khi máu không lưu thông, áp lực trong tĩnh mạch tăng cao, gây ứ trệ và phá vỡ các mao mạch nhỏ trong võng mạc.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh gồm:

• Tăng huyết áp, xơ vữa động mạch: Thành mạch bị tổn thương, máu lưu thông kém.
• Tiểu đường: Ảnh hưởng đến cấu trúc mạch máu và làm tăng nguy cơ tắc nghẽn.
• Rối loạn mỡ máu: Máu đặc và dễ hình thành cục máu đông.
• Tăng nhãn áp: Gây chèn ép, làm giảm lưu lượng máu trong mắt.
• Tuổi cao, hút thuốc, ít vận động: Khiến hệ tuần hoàn yếu đi.

Ngoài ra, một số người trẻ cũng có thể gặp tình trạng này do rối loạn đông máu hoặc dùng thuốc nội tiết kéo dài. Việc duy trì lối sống lành mạnh và kiểm soát tốt bệnh nền là yếu tố then chốt giúp ngăn ngừa tái phát.

Chẩn đoán tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc như thế nào?

Bác sĩ sẽ thăm khám toàn diện để xác định chính xác vị trí và mức độ tắc. Một số phương pháp thường được sử dụng gồm:

• Soi đáy mắt: Quan sát mạch máu giãn, xuất huyết hoặc phù nề võng mạc.
• Chụp mạch huỳnh quang (FA): Giúp phát hiện vùng thiếu máu và rò rỉ dịch.
• Chụp OCT hoặc OCT-A: Xác định tình trạng phù hoàng điểm, nguyên nhân chính gây giảm thị lực.
• Xét nghiệm máu: Đánh giá mỡ máu, đường huyết, chức năng đông máu và các bệnh toàn thân liên quan.

Kết quả chẩn đoán giúp phân loại bệnh thành hai nhóm chính: Dạng thiếu máu và dạng không thiếu máu. Dạng thiếu máu thường nặng hơn, cần được theo dõi chặt để ngăn biến chứng như tân mạch hoặc tăng nhãn áp.

Điều trị và quản lý tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc

Mục tiêu điều trị là giảm sưng phù, cải thiện thị lực và hạn chế biến chứng lâu dài. Hiện nay, các phương pháp được áp dụng phổ biến gồm:

Tiêm thuốc nội nhãn

Thuốc kháng tăng sinh mạch (anti-VEGF) giúp làm giảm phù hoàng điểm, cải thiện thị lực và ngăn mạch máu bất thường phát triển.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định tiêm corticosteroid nội nhãn nhằm giảm viêm và hạn chế phù kéo dài. Việc tiêm thuốc thường được lặp lại định kỳ, tùy theo đáp ứng của từng bệnh nhân.

Laser quang đông võng mạc

Phương pháp này giúp ngăn ngừa hình thành mạch máu mới, giảm nguy cơ xuất huyết và tăng nhãn áp thứ phát.

Kiểm soát bệnh toàn thân

Điều chỉnh huyết áp, tiểu đường, mỡ máu và ngừng hút thuốc là những bước quan trọng giúp ổn định tuần hoàn và hạn chế tái phát. Bệnh nhân cần được theo dõi định kỳ để đánh giá hiệu quả điều trị và tình trạng võng mạc.

Tiên lượng và phòng ngừa tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc

Tiên lượng của người bệnh phụ thuộc vào mức độ thiếu máu và sự xuất hiện của phù hoàng điểm. Nếu phát hiện sớm, điều trị đúng hướng, nhiều trường hợp có thể phục hồi thị lực một phần. Tuy nhiên, khi võng mạc đã tổn thương nặng, khả năng cải thiện sẽ thấp hơn.

Để phòng ngừa bệnh, cần chú ý:

• Kiểm tra sức khỏe định kỳ để kiểm soát huyết áp, đường huyết và mỡ máu.
• Duy trì cân nặng hợp lý, tập thể dục thường xuyên để tăng lưu thông máu.
• Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, tránh các yếu tố gây hại cho mạch máu.
• Người có bệnh nền nên khám mắt định kỳ ít nhất mỗi 12 tháng, hoặc theo chỉ định bác sĩ mắt/nhãn khoa để phát hiện sớm các dấu hiệu tắc mạch máu võng mạc.

Những người đã từng mắc tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc nên tuân thủ lịch tái khám và điều trị của bác sĩ để phát hiện sớm biến chứng.

Tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc là bệnh lý mắt có thể dẫn đến giảm thị lực nghiêm trọng, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm. Việc chủ động theo dõi sức khỏe, điều chỉnh lối sống và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ sẽ giúp bảo vệ đôi mắt và duy trì thị lực lâu dài.