Sốt xuất huyết diễn biến phức tạp: Người lớn tăng nguy cơ mắc bệnh!

Sốt xuất huyết đang diễn biến phức tạp ở nhiều địa phương, và điều đáng nói là người lớn cũng trở thành nhóm nguy cơ rõ rệt. Sự chủ quan trước những triệu chứng mệt mỏi thoáng qua cùng điều kiện thời tiết thất thường khiến nguy cơ mắc bệnh tăng cao hơn bao giờ hết.

Năm 2025, sốt xuất huyết đang gia tăng nhanh hơn dự báo. Bộ Y tế cho biết tính đến hết tháng 9/2025, cả nước đã ghi nhận 106.000 ca, tăng 20% so với cùng kỳ năm 2024. Mưa lũ kéo dài, khí hậu nóng ẩm tạo ra môi trường thuận lợi để muỗi truyền bệnh sinh sôi mạnh hơn bao giờ hết.

Chu kỳ bùng dịch: Sốt xuất huyết tăng mạnh trên cả nước

Trong 10 năm gần đây, Việt Nam ghi nhận sốt xuất huyết bùng phát mạnh theo chu kỳ 3 năm/lần, với các đỉnh dịch lớn vào năm 2019 và 2023, mỗi năm đều vượt 350.000 ca mắc toàn quốc. Năm 2025 tiếp tục rơi đúng vào chu kỳ này. Dữ liệu tại nhiều địa phương cho thấy mức tăng đáng kể, riêng TP.HCM ghi nhận số ca bệnh tăng hơn 80% so với cùng kỳ năm 2024. Tại Cà Mau, Cần Thơ, An Giang, có xã phường tăng gấp ba lần. Sự lưu hành đồng thời nhiều tuýp virus Dengue càng khiến nguy cơ mắc lại và diễn tiến nặng cao hơn.

Mưa lớn, ngập úng: Môi trường hoàn hảo cho muỗi sinh sôi

Thời tiết năm 2025 có nhiều đợt mưa lớn, triều cường và ngập úng kéo dài, tạo môi trường nước đọng lý tưởng cho muỗi Aedes sinh sôi và phát triển mạnh hơn bao giờ hết. Theo chuyên gia côn trùng học, một con muỗi Aedes có thể đẻ tới khoảng 200 trứng mỗi lần. Từ trứng đến muỗi trưởng thành chỉ mất 7 - 10 ngày nếu có nước sạch. Đặc biệt, trứng muỗi có thể tồn tại ngoài môi trường từ 6 tháng đến 1 năm, chờ gặp nước là nở.

Biến đổi khí hậu làm thời tiết thất thường, tạo điều kiện cho muỗi phát triển mạnh và dịch dễ lan rộng. Trong bối cảnh ấy, một thực tế đáng chú ý là người trưởng thành cũng trở thành nhóm mắc bệnh phổ biến, đi ngược lại suy nghĩ lâu nay rằng sốt xuất huyết chủ yếu xảy ra ở trẻ nhỏ.

Virus Dengue hiện lưu hành tại hơn 100 quốc gia và vẫn tiếp tục mở rộng phạm vi ảnh hưởng. Mọi lứa tuổi đều có thể mắc sốt xuất huyết và đều có nguy cơ diễn tiến nặng, hoàn toàn không có chuyện người lớn “miễn nhiễm”. Về lý thuyết, một người có thể bị nhiễm 4 lần với 4 túyp virus Dengue khác nhau DENV-1, DENV-2, DENV-3, DENV-4. Sau khi khỏi bệnh sẽ có miễn dịch suốt đời với tuýp virus gây bệnh nhưng không tạo được miễn dịch bảo vệ chéo với các tuýp virus Dengue còn lại.

Một báo cáo từ bệnh viện ở Nagpur (Ấn Độ) ghi nhận rằng không chỉ trẻ nhỏ, mà thanh niên 18 - 30 tuổi và người cao tuổi cũng xuất hiện nhiều trường hợp sốt xuất huyết diễn tiến nặng. Điều này cho thấy chỉ cần có muỗi Aedes trong môi trường sống, người trưởng thành vẫn có nguy cơ mắc bệnh và gặp biến chứng nghiêm trọng như bất kỳ ai.

Tại Việt Nam, những năm gần đây cũng ghi nhận sự thay đổi đáng lo ngại trong nhóm tuổi mắc bệnh. Trong các đợt bùng phát gần đây, nhiều bệnh viện tuyến tỉnh và tuyến cuối cho biết phần lớn bệnh nhân sốt xuất huyết là người trưởng thành. Đáng chú ý, nhiều ca nặng không nằm ở trẻ nhỏ mà rơi vào người đang trong độ tuổi lao động, nhóm thường bận rộn và dễ chủ quan.

Nhiều bệnh nhân trong số này có bệnh nền như tăng huyết áp, béo phì, bệnh tim mạch hoặc gan nhiễm mỡ, khiến diễn tiến của bệnh nhanh và nặng hơn. Không ít trường hợp nhập viện muộn vì nhầm lẫn triệu chứng với cảm cúm thông thường hoặc tự dùng thuốc, dẫn đến tình trạng xuất huyết trở nên nghiêm trọng.

Điểm khó nhất khi nhận diện sốt xuất huyết người lớn là triệu chứng thường mờ nhạt, dễ lẫn với các bệnh thông thường như cảm cúm, viêm dạ dày hay thậm chí COVID-19. Chính sự mơ hồ này khiến nhiều người lớn đánh giá sai mức độ nghiêm trọng của bệnh, dẫn đến việc đi khám muộn, khi biến chứng sốt xuất huyết đã bắt đầu xuất hiện.

Triệu chứng dễ nhầm lẫn

Triệu chứng sốt xuất huyết thường nhẹ khiến người bệnh tiếp tục sinh hoạt bình thường. Các dấu hiệu dễ đánh lừa gồm:

• Đau đầu âm ỉ hoặc đau như cúm;
• Đau mỏi cơ, khớp, kiệt sức;
• Chán ăn, mệt mỏi;
• Đau bụng, buồn nôn giống viêm dạ dày, rối loạn tiêu hóa;
• Ban xuất huyết mờ hoặc xuất hiện muộn, không rõ ràng ngay từ đầu.

Những nhầm lẫn này khiến nhiều người bỏ lỡ thời điểm cần theo dõi sát nhất, vốn là giai đoạn quan trọng nhất của bệnh.

“Hết sốt” không có nghĩa là đã an toàn

Đây là một trong những sai lầm nguy hiểm nhất. Nhiều người lầm tưởng giảm sốt là đã khỏi, trong khi giai đoạn nguy hiểm của bệnh lại rơi vào ngày thứ ba đến thứ bảy (giai đoạn hạ sốt). Dù nhiệt độ hạ, người bệnh vẫn có thể bước vào giai đoạn thoát huyết tương, tràn dịch hoặc sốc Dengue. Nếu không theo dõi sát, diễn tiến nặng có thể xảy ra rất nhanh.

Khác biệt so với trẻ em

Trẻ em thường có triệu chứng rõ ràng hơn và dễ được phát hiện sớm. Ở người lớn, biểu hiện kín đáo hơn, dễ gặp xuất huyết nội, tổn thương gan hoặc diễn tiến nặng hơn nếu có bệnh nền như tăng huyết áp, gan nhiễm mỡ, tim mạch hay thận mạn. Điều này làm việc nhận biết bệnh ở người lớn trở nên khó khăn hơn và tăng nguy cơ nhập viện muộn.

Khi triệu chứng ở người lớn dễ bị nhầm với cảm cúm hay rối loạn tiêu hóa, việc đánh giá sai mức độ bệnh xảy ra rất thường xuyên. Từ những nhầm lẫn ban đầu này, nhiều người vô tình tự xử trí theo thói quen hoặc kinh nghiệm cá nhân, và chính những lựa chọn tưởng như vô hại đó lại khiến bệnh nặng lên nhanh chóng. Dưới đây là 3 sai lầm phổ biến:

Tự điều trị sai cách

Nhiều người dùng aspirin, ibuprofen hoặc các NSAID để hạ sốt, làm tăng nguy cơ xuất huyết. Một số khác tự mua kháng sinh dù bệnh do virus, hoặc truyền dịch tại nhà mà không theo dõi dấu hiệu sinh tồn. Những xử trí sai này có thể gây phù phổi hoặc suy hô hấp trong giai đoạn thoát huyết tương.

Hiểu sai về diễn tiến bệnh

Không ít người chỉ chú ý đến chỉ số tiểu cầu, trong khi đánh giá bệnh cần dựa vào nhiều yếu tố như huyết áp, hematocrit (dung tích hồng cầu), dấu hiệu thoát dịch hay tình trạng ý thức của bệnh nhân.

Chủ quan trong sinh hoạt và theo dõi

Tiếp tục làm việc nặng, tập thể thao hoặc uống rượu bia khi đang bệnh làm tăng nguy cơ xuất huyết và tổn thương gan. Nguy hiểm hơn, nhiều người vẫn ở nhà dù đã có dấu hiệu báo động như đau bụng nhiều, nôn liên tục, tay chân lạnh hoặc tiểu ít - những dấu hiệu cần nhập viện khẩn cấp.

Trong năm chu kỳ bùng dịch và thời tiết thất thường, phòng ngừa cần được thực hiện đồng thời ở cả gia đình và cá nhân. Các biện pháp quan trọng gồm:

• Tiêm chủng: Người lớn có thể cân nhắc tiêm vắc xin Qdenga theo tư vấn bác sĩ để giảm nguy cơ mắc và giảm mức độ nặng khi nhiễm.
• Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi: Đậy kín dụng cụ chứa nước, thay nước bình hoa mỗi tuần, vệ sinh máng xối, lật úp vật dụng đọng nước, thả cá vào bể chứa nước lớn để diệt bọ gậy.
• Tránh muỗi đốt: Ngủ màn (mùng) ngay cả vào ban ngày, mặc quần áo dài tay, dùng kem/máy xua muỗi và phối hợp phun hóa chất khi địa phương triển khai.

Sốt xuất huyết không còn là “bệnh của trẻ em”, và người lớn đang trở thành nhóm dễ mắc và dễ diễn tiến nặng nếu chủ quan. Triệu chứng không điển hình, dễ nhầm lẫn khiến nhiều người bỏ lỡ thời điểm vàng để theo dõi và điều trị. Chủ động phòng ngừa, tiêm chủng đúng chỉ định, loại bỏ nơi muỗi sinh sản, tránh muỗi đốt và đi khám sớm khi có dấu hiệu nghi ngờ là những bước đơn giản nhưng hiệu quả nhất để bảo vệ bản thân và gia đình trong mùa dịch.