Rối loạn lo âu có di truyền không? Mối liên hệ giữa gen và sức khỏe tâm thần

Việc phát hiện có người thân trong gia đình từng mắc rối loạn lo âu khiến nhiều người lo ngại bản thân hoặc con cái có thể bị ảnh hưởng. Theo dõi ngay bài viết sức khỏe dưới đây để có cái nhìn chi tiết về chủ đề này bạn nhé.

Rối loạn lo âu có di truyền không? 

Rối loạn lo âu là một trong những vấn đề sức khỏe mà không ít độc giả đang phải đối mặt. Tình trạng này gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe cũng như chất lượng cuộc sống của người mắc.

Các chuyên gia cho biết: “Di truyền đóng vai trò quan trọng nhưng không phải yếu tố duy nhất quyết định rối loạn lo âu”. Theo thống kê, tỷ lệ di truyền của rối loạn lo âu dao động từ 30% đến 50%, tùy thuộc vào loại rối loạn (như rối loạn lo âu lan tỏa, rối loạn hoảng sợ) và đặc điểm cá nhân. Điều này có nghĩa là nếu cha mẹ hoặc anh chị em ruột mắc rối loạn lo âu, bạn có nguy cơ cao hơn nhưng không chắc chắn sẽ mắc bệnh.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng, một số yếu tố di truyền liên quan đến rối loạn lo âu đã được xác định bao gồm các biến thể trong gen như COMT, SLC6A4 và BDNF có vai trò điều hòa dopamine và serotonin - hai chất dẫn truyền thần kinh ảnh hưởng đến tâm trạng và cảm giác lo âu. Tuy nhiên, hiện chưa có một “gen lo âu” cụ thể nào được xác định tuyệt đối, cho thấy rối loạn lo âu là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa nhiều gen và yếu tố môi trường.

Rối loạn lo âu chịu ảnh hưởng từ yếu tố môi trường nào?

Như đã trình bày phía trên, rối loạn lo âu chịu chi phối của nhiều yếu tố. Trong đó, các yếu tố môi trường cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kích hoạt hoặc làm nặng thêm tình trạng này. Vậy rối loạn lo âu chịu ảnh hưởng từ yếu tố môi trường nào?

Áp lực tâm lý và hoàn cảnh sống

Môi trường sống có thể làm tăng nguy cơ rối loạn lo âu, đặc biệt ở những người có khuynh hướng di truyền. Cụ thể:

• Căng thẳng kéo dài từ công việc, học tập hoặc các mối quan hệ có thể kích hoạt các triệu chứng lo âu.
• Sang chấn tâm lý từ nhỏ như lạm dụng, mất mát người thân hoặc sống trong môi trường thiếu an toàn, làm tăng nguy cơ rối loạn lo âu.

Thói quen sống không lành mạnh

Lối sống thiếu khoa học cũng góp phần làm trầm trọng hơn rối loạn lo âu. Cụ thể:

• Mất ngủ kéo dài làm suy giảm khả năng kiểm soát cảm xúc khiến lo âu dễ bùng phát.
• Sử dụng chất kích thích như caffeine, rượu, thuốc lá hoặc ít vận động làm tăng mức độ căng thẳng và nguy cơ rối loạn lo âu.
• Trẻ em lớn lên trong gia đình có cha mẹ mắc rối loạn lo âu có thể bị ảnh hưởng qua cách giáo dục, hành vi hoặc môi trường cảm xúc không ổn định.

Làm thế nào để kiểm soát nguy cơ nếu có tiền sử gia đình bị rối loạn lo âu?

Trên thực tế, để kiểm soát nguy cơ mắc rối loạn lo âu nếu trong gia đình có người mắc phải, bạn có thể áp dụng một số biện pháp sau đây:

Tầm soát và phát hiện sớm

Việc phát hiện sớm là chìa khóa để kiểm soát rối loạn lo âu. Theo đó, những người có người thân mắc rối loạn lo âu nên kiểm tra sức khỏe tâm thần định kỳ, đặc biệt khi xuất hiện các dấu hiệu như lo lắng kéo dài hoặc mất ngủ. Thực hiện các bài kiểm tra lâm sàng theo khuyến cáo của chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần để đánh giá mức độ nguy cơ.

Xây dựng lối sống phòng ngừa

Một lối sống lành mạnh có thể giảm đáng kể nguy cơ phát triển rối loạn lo âu. Theo đó, bạn nên:

• Tập thể dục thường xuyên, đặc biệt là các bài tập aerobic như chạy bộ, bơi lội giúp tăng cường serotonin và giảm căng thẳng.
• Thực hành thiền, yoga hoặc các bài tập thở sâu để thư giãn tâm trí và cải thiện khả năng kiểm soát cảm xúc.
• Duy trì giấc ngủ đúng giờ (7 - 8 tiếng mỗi đêm), ăn uống đủ chất (bổ sung thực phẩm giàu magie, vitamin B) và hạn chế sử dụng chất kích thích như rượu, cà phê.

Các phương pháp điều trị rối loạn lo âu hiện nay

Trên thực tế, tùy thuộc vào từng tình trạng cụ thể mà bác sĩ sẽ chỉ định các phương pháp điều trị phù hợp. Nhìn chung, các phương pháp điều trị hiện nay mang lại hiệu quả cao nếu được áp dụng đúng cách. Dưới đây là những phương pháp điều trị rối loạn lo âu phổ biến hiện nay, bạn đọc có thể tham khảo:

Tâm lý trị liệu 

Liệu pháp nhận thức hành vi là một trong những phương pháp hiệu quả nhất. Liệu pháp nhận thức hành vi giúp người bệnh nhận diện và thay đổi các suy nghĩ tiêu cực từ đó kiểm soát cảm giác lo âu. Phương pháp này đặc biệt hiệu quả với các trường hợp rối loạn lo âu ở mức nhẹ đến trung bình và có thể thực hiện thông qua các buổi tư vấn với chuyên gia tâm lý.

Dùng thuốc

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thuốc chống lo âu như SSRIs (thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc) hoặc SNRIs tùy theo mức độ bệnh. Người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị, không tự ý ngưng thuốc để tránh nguy cơ tái phát hoặc tác dụng phụ.

Phối hợp điều trị lâu dài

Để kiểm soát rối loạn lo âu hiệu quả đòi hỏi sự kết hợp nhiều phương pháp. Mặc dù yếu tố di truyền không thể thay đổi, việc điều chỉnh hành vi, nhận thức và môi trường sống có thể giúp hạn chế diễn tiến bệnh. Kết hợp tâm lý trị liệu, dùng thuốc (nếu cần) và thay đổi lối sống sẽ mang lại hiệu quả lâu dài, giúp người bệnh duy trì sức khỏe tâm thần ổn định.

Rối loạn lo âu có di truyền không? Câu trả lời là có, di truyền đóng vai trò như một yếu tố nguy cơ với tỷ lệ từ 30% đến 50% nhưng nó không phải là yếu tố quyết định duy nhất. Các yếu tố môi trường, lối sống và tâm lý cũng góp phần quan trọng trong việc kích hoạt và làm nặng thêm rối loạn lo âu. Bằng cách tầm soát sớm, xây dựng lối sống lành mạnh và tìm đến chuyên gia khi cần thiết, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát và giảm thiểu tác động của rối loạn lo âu, dù có hay không có yếu tố di truyền. 

Hãy chủ động chăm sóc sức khỏe tâm thần của mình ngay hôm nay để sống tích cực và cân bằng hơn.