Nguyên nhân tăng huyết áp: 12 yếu tố thường gặp và cách xử lý hiệu quả

Tăng huyết áp (hay còn gọi là cao huyết áp) là tình trạng áp lực máu trong động mạch tăng cao hơn mức bình thường. Nếu không được kiểm soát tốt, tăng huyết áp có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như đột quỵ, suy tim, tổn thương thận… Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ước tính 1,28 tỷ người trưởng thành (30 - 79 tuổi) trên thế giới bị tăng huyết áp; khoảng 46% không biết mình mắc bệnh; <50% được điều trị và chỉ khoảng 21% kiểm soát được huyết áp. Do vậy, hiểu đúng và đầy đủ về nguyên nhân tăng huyết áp sẽ là bước đầu quan trọng giúp bạn phòng tránh và cải thiện sức khỏe hiệu quả.

12 nguyên nhân tăng huyết áp thường gặp

Tăng huyết áp là vấn đề sức khỏe phổ biến và thường do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, dưới đây là 12 nguyên nhân tăng huyết áp thường gặp mà bạn nên biết để chủ động phòng tránh.

Ăn nhiều muối

Tiêu thụ nhiều muối natri là một trong những nguyên nhân chính gây tăng huyết áp. Muối khiến cơ thể giữ nước nhiều hơn, làm tăng thể tích tuần hoàn và áp lực trong mạch máu. Nghiên cứu của WHO khuyến nghị mỗi người chỉ nên dùng dưới 5 gram muối mỗi ngày để giảm nguy cơ tăng huyết áp và các bệnh tim mạch liên quan. Ở Việt Nam, thói quen ăn mặn phổ biến khiến tỷ lệ người bị tăng huyết áp không ngừng tăng lên.

Ăn nhiều đường

Đường và các loại thực phẩm giàu đường tinh luyện (như bánh kẹo, nước ngọt có ga) không chỉ làm tăng cân mà còn ảnh hưởng đến sự cân bằng hormone và chất béo trong cơ thể, từ đó làm tăng huyết áp. Chế độ ăn nhiều đường liên quan chặt chẽ với sự gia tăng huyết áp và các vấn đề tim mạch.

Ngừng thở khi ngủ

Hội chứng ngưng thở khi ngủ gây ra tình trạng giảm oxy máu đột ngột, kích thích hệ thần kinh giao cảm hoạt động mạnh, làm tăng huyết áp. Đây là nguyên nhân thường bị bỏ sót nhưng lại phổ biến ở người có tiền sử béo phì hoặc các vấn đề hô hấp khi ngủ.

Chế độ ăn không đủ kali

Kali có vai trò cân bằng lượng natri và duy trì áp lực máu trong mạch. Nếu chế độ ăn thiếu kali, natri sẽ bị giữ lại trong cơ thể gây tăng huyết áp. Các nguồn thực phẩm giàu kali như chuối, cam, khoai lang, rau xanh rất cần thiết để điều hòa huyết áp ổn định.

Khi bị đau đột ngột

Cơn đau cấp tính có thể kích hoạt phản ứng căng thẳng, làm tăng nhịp tim và huyết áp tạm thời. Đau do chấn thương, viêm hoặc các bệnh lý cấp tính khác có thể khiến chỉ số huyết áp tăng cao.

Dùng một số thảo dược

Một số loại thảo dược không được kiểm soát tốt có thể ảnh hưởng đến huyết áp như cam thảo, nhân sâm hoặc các sản phẩm bổ sung không rõ nguồn gốc. Người dùng cần cẩn trọng và tham khảo ý kiến y tế trước khi sử dụng.

Bất thường tại tuyến giáp

Rối loạn tuyến giáp, đặc biệt là cường giáp, có thể làm tăng huyết áp do ảnh hưởng đến hoạt động của hệ thần kinh và sự co giãn mạch máu. Người bệnh cần được kiểm tra và điều trị kịp thời để tránh biến chứng.

Nhịn đi tiểu

Việc nhịn tiểu không phải là nguyên nhân trực tiếp gây tăng huyết áp mạn tính. Tuy nhiên, nếu thường xuyên nhịn tiểu, bàng quang bị căng đầy có thể kích thích hệ thần kinh giao cảm, dẫn đến tăng huyết áp tạm thời và cảm giác khó chịu. Ngoài ra, nhịn tiểu lâu còn làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tiểu và sỏi tiết niệu. Vì vậy, dù không phải là yếu tố nguy cơ chính của tăng huyết áp, bạn vẫn nên đi tiểu khi có nhu cầu để bảo vệ hệ tiết niệu và duy trì sự thoải mái cho cơ thể.

Khi sử dụng một số loại thuốc

Một số loại thuốc có thể làm tăng huyết áp như:

• Thuốc chống viêm không steroid.
• Thuốc tránh thai dạng uống.
• Thuốc corticosteroid.
• Thuốc chống trầm cảm.
• Thuốc điều trị cảm lạnh hoặc thuốc kích thích.

Việc dùng các thuốc này cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ, tránh tự ý sử dụng để hạn chế nguy cơ tăng huyết áp.
 

Tăng huyết áp khi gặp nhân viên y tế

Hiện tượng “tăng huyết áp khi gặp nhân viên y tế” do căng thẳng hoặc lo lắng khi đến khám, làm chỉ số huyết áp đo được cao hơn thực tế. Điều này cần được phân biệt kỹ với tăng huyết áp thật sự để tránh điều trị không cần thiết.

Khi cơ thể bị mất nước

Mất nước khiến máu trở nên cô đặc, làm ảnh hưởng đến áp lực trong mạch máu và có thể gây biến đổi huyết áp. Uống đủ nước mỗi ngày giúp duy trì sự ổn định của huyết áp và sức khỏe tổng thể.

Khi tranh luận hoặc căng thẳng

Căng thẳng tinh thần, xúc động mạnh trong tranh luận hay những tình huống stress kéo dài kích thích hệ thần kinh giao cảm làm tăng huyết áp. Giữ bình tĩnh và luyện tập các kỹ thuật thư giãn là cách hữu ích để kiểm soát huyết áp.

Cách xử lý khi bị tăng huyết áp

Khi gặp tình trạng tăng huyết áp đột ngột hoặc huyết áp cao vượt mức bình thường, bạn nên thực hiện:

• Ngồi hoặc nằm nghỉ ngơi tại chỗ, giữ bình tĩnh, thở đều để giảm căng thẳng.
• Uống nước lọc để tránh mất nước và giúp điều hòa huyết áp.
• Ghi lại chỉ số huyết áp để cung cấp thông tin chính xác cho nhân viên y tế.
• Tránh vận động mạnh hoặc làm việc gắng sức trong lúc huyết áp chưa ổn định.
• Nếu huyết áp trên 180/120 mmHg hoặc có dấu hiệu như đau ngực, khó thở, yếu liệt tay chân, cần đến cơ sở y tế ngay để được khám và điều trị kịp thời.

Bên cạnh đó, kiểm tra sức khỏe định kỳ, tuân thủ chế độ điều trị và theo dõi huyết áp theo chỉ định bác sĩ là cách tốt nhất để phòng ngừa các biến chứng nặng nề của tăng huyết áp.

Cách phòng ngừa tăng huyết áp

Phòng ngừa tăng huyết áp không khó nếu bạn duy trì các thói quen sau đây:

• Giảm lượng muối trong khẩu phần ăn, ưu tiên các thực phẩm tươi, rau xanh, trái cây giàu kali.
• Hạn chế đồ ngọt và các thực phẩm chế biến sẵn.
• Tập luyện thể thao đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày một tuần để tăng cường sức khỏe tim mạch.
• Tránh căng thẳng, áp lực bằng cách thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga, hít thở sâu.
• Hạn chế rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích khác.
• Ngủ đủ giấc, điều chỉnh thời gian sinh hoạt hợp lý, không nhịn tiểu lâu.
• Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường và có biện pháp can thiệp kịp thời.

Nguyên nhân tăng huyết áp rất đa dạng và phức tạp, liên quan đến nhiều yếu tố từ thói quen ăn uống đến sức khỏe tổng thể và tâm lý. Việc nhận biết sớm và phòng tránh đúng cách giúp bạn kiểm soát huyết áp hiệu quả, giảm thiểu nguy cơ biến chứng. Đừng quên duy trì lối sống lành mạnh, theo dõi sức khỏe thường xuyên và tham khảo ý kiến y tế khi cần thiết để có một trái tim khỏe mạnh.