Nguyên nhân gây hồng cầu thấp và triệu chứng khi mắc bệnh

Hồng cầu đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển oxy nuôi dưỡng toàn bộ cơ thể. Tình trạng hồng cầu thấp khá phổ biến và có thể gặp ở nhiều lứa tuổi, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ nguyên nhân hay mức độ nguy hiểm của nó.

Hồng cầu thấp là bệnh gì?

Hồng cầu thấp là tình trạng số lượng hồng cầu trong máu giảm xuống dưới mức bình thường, khiến cơ thể không được cung cấp đủ oxy để duy trì các hoạt động sống. Hồng cầu là tế bào máu chịu trách nhiệm vận chuyển oxy từ phổi đến các mô và mang khí CO₂ trở về phổi. Vì vậy, khi hồng cầu thấp, quá trình trao đổi oxy bị ảnh hưởng, dẫn đến cảm giác mệt mỏi, suy nhược và nhiều rối loạn sức khỏe khác.

Hồng cầu thấp không phải là một bệnh riêng lẻ, mà là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang gặp vấn đề bất thường, thường liên quan đến tình trạng thiếu máu. Khi số lượng hồng cầu giảm dưới mức bình thường, máu không thể vận chuyển đủ oxy đến các cơ quan, dẫn đến mệt mỏi, chóng mặt, da xanh xao và khó thở.

Hồng cầu thấp có thể xuất phát từ nhiều bệnh lý khác nhau, chẳng hạn như thiếu sắt, thiếu vitamin B12 hoặc folate, bệnh mạn tính (viêm nhiễm, suy thận), rối loạn tủy xương hoặc mất máu do chấn thương hay rong kinh. Vì vậy, hồng cầu thấp không chỉ là triệu chứng đơn giản mà có thể là dấu hiệu cảnh báo những bệnh lý tiềm ẩn cần được kiểm tra và điều trị sớm.

Nguyên nhân khiến hồng cầu thấp

Dưới đây là một số nguyên nhân gây ra tình trạng hồng cầu thấp:

Thiếu hụt dinh dưỡng

Thiếu sắt, vitamin B12 và folate là những nguyên nhân phổ biến nhất gây hồng cầu thấp. Đây là các vi chất quan trọng để tủy xương tạo hồng cầu mới. Khi chế độ ăn nghèo dinh dưỡng, khả năng hấp thu kém hoặc mắc bệnh đường ruột, cơ thể không đủ nguyên liệu để sản xuất hồng cầu, dẫn đến thiếu máu kéo dài.

Mất máu cấp hoặc mạn tính

Mất máu do tai nạn, phẫu thuật, rong kinh, xuất huyết tiêu hóa hoặc bệnh trĩ đều có thể làm giảm số lượng hồng cầu nhanh chóng. Nếu tình trạng mất máu diễn ra âm thầm trong thời gian dài, tủy xương không thể bù lại lượng hồng cầu đã mất, dẫn đến hồng cầu thấp.

Bệnh lý tủy xương

Các bệnh như suy tủy, ung thư máu hoặc rối loạn sinh tủy làm tủy không thể sản xuất đủ hồng cầu. Đây thường là nguyên nhân nghiêm trọng vì tủy xương là “nhà máy tạo máu” của cơ thể, và khi nó bị tổn thương, cả hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu đều có thể giảm.

Bệnh mạn tính

Bệnh thận mạn làm giảm sản xuất hormone erythropoietin (chất kích thích tạo hồng cầu). Bệnh gan, bệnh tự miễn và viêm mạn tính cũng có thể làm giảm số lượng hồng cầu do rối loạn chuyển hóa hoặc phá hủy sớm.

Tan máu

Tan máu xảy ra khi hồng cầu bị phá hủy nhanh hơn bình thường. Nguyên nhân gồm bệnh tan máu bẩm sinh (thalassemia, hồng cầu hình liềm), nhiễm trùng nặng, bệnh tự miễn hoặc tác dụng phụ của thuốc. Khi tốc độ phá hủy vượt quá khả năng sản xuất, hồng cầu sẽ giảm.

Tác dụng phụ của thuốc và điều trị

Một số thuốc hóa trị, kháng sinh mạnh, thuốc chống động kinh hoặc điều trị ức chế miễn dịch có thể làm giảm khả năng tạo máu của tủy xương, từ đó gây hồng cầu thấp.

Nhiễm trùng và ký sinh trùng

Nhiễm virus, vi khuẩn hoặc ký sinh trùng như sốt rét có thể tấn công trực tiếp vào hồng cầu hoặc làm rối loạn quá trình tạo máu, dẫn đến hồng cầu thấp.

Yếu tố di truyền

Một số người có bất thường di truyền về hồng cầu hoặc khả năng sản xuất hồng cầu, khiến họ dễ bị thiếu máu ngay cả khi dinh dưỡng bình thường.

Triệu chứng khi bị hồng cầu thấp

Hồng cầu thấp khiến cơ thể không nhận đủ oxy, dẫn đến nhiều dấu hiệu và biểu hiện lâm sàng khác nhau. Triệu chứng thường phụ thuộc vào mức độ giảm hồng cầu và tốc độ xuất hiện:

• Mệt mỏi kéo dài, uể oải, thiếu năng lượng dù nghỉ ngơi đầy đủ.
• Da xanh tái, nhợt nhạt, niêm mạc nhợt, kèm theo khó thở khi gắng sức.
• Tim đập nhanh, hồi hộp, dễ bị hoa mắt, chóng mặt, đau đầu.
• Móng tay giòn, tóc rụng do thiếu dưỡng chất.
• Suy giảm tập trung, trí nhớ kém khi não thiếu oxy.
• Ngất xỉu hoặc đau ngực trong trường hợp hồng cầu giảm nghiêm trọng.

Các dấu hiệu này giúp nhận biết sớm tình trạng hồng cầu thấp và đi khám để xác định nguyên nhân, từ đó có hướng điều trị phù hợp.

Hồng cầu thấp có nguy hiểm không?

Hồng cầu thấp có thể nguy hiểm nếu kéo dài hoặc không tìm được nguyên nhân điều trị kịp thời. Khi hồng cầu giảm, lượng oxy vận chuyển đến các cơ quan cũng giảm theo, khiến cơ thể rơi vào tình trạng thiếu oxy mô. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến tim, não và hệ miễn dịch.

Mức độ nguy hiểm tùy thuộc vào mức độ giảm hồng cầu và nguyên nhân gây ra:

• Giảm nhẹ: Thường chỉ gây mệt mỏi, hoa mắt và có thể cải thiện bằng chế độ ăn hoặc bổ sung vi chất.
• Giảm trung bình - nặng: Có thể gây đánh trống ngực, khó thở, da tái, giảm khả năng tập trung.
• Giảm nghiêm trọng hoặc do bệnh lý mạn tính: Có nguy cơ suy tim, ngất xỉu, tổn thương nội tạng và cần điều trị y khoa ngay.

Đặc biệt, với người già, phụ nữ mang thai hoặc người có bệnh nền, hồng cầu thấp có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm hơn. Vì vậy, khi có kết quả xét nghiệm hồng cầu thấp, bạn nên đi khám để xác định nguyên nhân và điều trị sớm.

Hồng cầu thấp không phải là bệnh riêng lẻ mà là dấu hiệu cảnh báo cơ thể đang gặp vấn đề về máu hoặc dinh dưỡng. Việc theo dõi sức khỏe định kỳ, nhận biết sớm triệu chứng và điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt sẽ giúp cải thiện hiệu quả. Khi thấy các biểu hiện bất thường, bạn nên đến cơ sở y tế để được đánh giá và điều trị kịp thời, tránh nguy cơ biến chứng về lâu dài.