Nguyên nhân chậm kinh là gì? Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Chậm kinh là hiện tượng mà hầu hết phụ nữ đều gặp ít nhất một lần trong đời, nhưng nhiều người thường bỏ qua vì cho rằng đó chỉ là thay đổi sinh lý tạm thời. Trên thực tế, tình trạng này có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ căng thẳng, rối loạn nội tiết cho đến bệnh lý phụ khoa nghiêm trọng. Vậy nguyên nhân chậm kinh là gì và khi nào nên đi khám để được can thiệp kịp thời?

Nguyên nhân chậm kinh là gì?

Chậm kinh là một tình trạng phổ biến và có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, không phải lúc nào cũng liên quan đến mang thai. Dưới đây là một số nguyên nhân ngoài mang thai thường gặp:

Chu kỳ chưa ổn định ở tuổi dậy thì

Ở tuổi dậy thì, khi cơ thể mới bắt đầu có kinh nguyệt, hệ thống nội tiết vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Vì vậy, những năm đầu thường xuất hiện hiện tượng rối loạn kinh nguyệt như chậm kinh, kinh không đều, thậm chí mất kinh trong vài tháng. Đây là hiện tượng sinh lý bình thường và không đáng lo nếu không có các triệu chứng bất thường đi kèm.

Tiền mãn kinh

Tiền mãn kinh là giai đoạn chuyển tiếp trước khi bước vào mãn kinh. Trong thời kỳ này, nồng độ hormone estrogen và progesterone dao động bất thường, khiến chu kỳ kinh nguyệt trở nên thất thường hơn – có thể ngắn lại, dài ra, ít máu hơn hoặc nhiều máu hơn. Đây là dấu hiệu tự nhiên của quá trình lão hóa sinh sản ở phụ nữ.

Mãn kinh và mãn kinh sớm

Mãn kinh xảy ra khi phụ nữ không còn rụng trứng và kinh nguyệt ngừng hẳn, thường ở tuổi 45 – 55. Tuy nhiên, một số người có thể bị mãn kinh sớm (dưới 40 tuổi) do di truyền, phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng, hoặc điều trị ung thư. Khi đó, việc mất kinh là vĩnh viễn và thường kèm theo các triệu chứng như bốc hỏa, mất ngủ, khô âm đạo.

Suy buồng trứng nguyên phát (POI)

Suy buồng trứng nguyên phát là tình trạng buồng trứng ngừng hoạt động bình thường trước tuổi 40. Khác với mãn kinh sớm, người bị POI vẫn có thể có kinh thưa hoặc không đều. Nguyên nhân thường liên quan đến rối loạn di truyền, tự miễn hoặc do điều trị y tế. POI không chỉ gây chậm kinh mà còn ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.

Căng thẳng tâm lý kéo dài

Stress kéo dài gây ảnh hưởng đến vùng dưới đồi, bộ phận trong não điều khiển hormone sinh sản. Điều này có thể làm rối loạn rụng trứng, dẫn đến kinh nguyệt không đều hoặc chậm kinh. Những thay đổi tâm lý như lo âu, căng thẳng công việc, áp lực học hành hay mất ngủ thường xuyên đều có thể là thủ phạm gây rối loạn kinh nguyệt.

Thay đổi môi trường sống hoặc lịch sinh hoạt

Lịch làm việc thay đổi thất thường, làm ca đêm, đi lại giữa các múi giờ hoặc thay đổi môi trường sống cũng có thể ảnh hưởng đến đồng hồ sinh học của cơ thể. Khi đồng hồ sinh học bị xáo trộn, quá trình rụng trứng cũng có thể bị trì hoãn, dẫn đến chu kỳ đến muộn hơn hoặc không đều.

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)

Hội chứng buồng trứng đa nang là rối loạn nội tiết phổ biến ở phụ nữ, khiến chu kỳ kinh nguyệt trở nên thưa, không đều hoặc mất kinh. Người bị PCOS thường có các triệu chứng đi kèm như tăng cân, mụn trứng cá, rụng tóc, mọc lông nhiều ở mặt và cơ thể. Tình trạng này cũng là nguyên nhân hàng đầu gây vô sinh ở nữ giới.

Cân nặng thấp hoặc suy dinh dưỡng

Người bị thiếu cân nghiêm trọng, rối loạn ăn uống như chán ăn tâm thần hoặc suy dinh dưỡng có thể mất kinh do cơ thể không đủ chất béo để sản xuất hormone sinh dục nữ. Khi lượng mỡ cơ thể xuống quá thấp, chức năng sinh sản sẽ tạm thời bị ngừng lại để bảo tồn năng lượng sống còn.

Béo phì

Ngược lại, thừa cân hoặc béo phì cũng ảnh hưởng đến sự cân bằng nội tiết tố, đặc biệt là estrogen và insulin. Điều này có thể cản trở quá trình rụng trứng, dẫn đến chậm kinh hoặc mất kinh. Việc giảm cân có kiểm soát giúp khôi phục lại chu kỳ kinh nguyệt ở nhiều phụ nữ béo phì.

Các bệnh lý mạn tính

Những bệnh mạn tính như rối loạn tuyến giáp (cường hoặc suy giáp), tiểu đường, bệnh gan, thận, u tuyến yên hay bệnh Celiac có thể ảnh hưởng đến hormone và chu kỳ kinh nguyệt. Ngoài ra, các bệnh bẩm sinh như hội chứng Turner hoặc tình trạng kháng androgen cũng liên quan đến hiện tượng vô kinh hoặc rối loạn kinh nguyệt.

Tác dụng phụ của thuốc hoặc các biện pháp tránh thai

Một số loại thuốc như thuốc chống trầm cảm, thuốc trị tuyến giáp, thuốc hóa trị hoặc thuốc nội tiết có thể gây chậm kinh. Ngoài ra, các biện pháp tránh thai nội tiết như thuốc viên, que cấy, vòng tránh thai nội tiết... cũng có thể làm thay đổi chu kỳ hoặc gây mất kinh trong thời gian sử dụng.

Giai đoạn cho con bú

Khi đang cho con bú, hormone prolactin được tiết ra để kích thích tiết sữa cũng đồng thời ức chế quá trình rụng trứng. Do đó, nhiều phụ nữ sau sinh có thể bị chậm kinh hoặc mất kinh hoàn toàn trong vài tháng đầu. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc không thể mang thai, vì rụng trứng có thể xảy ra mà không có dấu hiệu báo trước.

Trường hợp chậm kinh khi nào nên đi khám bác sĩ?

Nên đi khám bác sĩ khi chu kỳ kinh nguyệt trở nên bất thường mà không rõ lý do, đặc biệt là khi đã trễ kinh trong vài tuần mà không phải do mang thai. Đây có thể là dấu hiệu của một sự thay đổi nội tiết tố, căng thẳng kéo dài hoặc một tình trạng y khoa tiềm ẩn cần được kiểm tra kịp thời.

Nếu thường xuyên bị kinh nguyệt không đều, mất kinh nhiều tháng hoặc chu kỳ có những thay đổi khác lạ như ngắn quá, dài quá hoặc lượng máu thay đổi bất thường, thì việc thăm khám bác sĩ là cần thiết để xác định nguyên nhân và điều trị sớm.

Trước khi đến gặp bác sĩ nên theo dõi, ghi lại những thay đổi liên quan đến chu kỳ của mình, bao gồm thời gian bắt đầu và kết thúc kỳ kinh, lượng máu, màu sắc, mức độ đau, cũng như các triệu chứng khác đi kèm như đau bụng, đau lưng, nổi mụn, mệt mỏi hoặc thay đổi cảm xúc. Những thông tin này sẽ giúp bác sĩ dễ dàng xác định nguyên nhân gốc rễ và tư vấn chính xác hơn.

Những phương pháp hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt

Để hỗ trợ điều hòa chu kỳ kinh nguyệt, có nhiều phương pháp đơn giản và hiệu quả có thể áp dụng trong đời sống hàng ngày. Trước tiên, giấc ngủ đóng vai trò rất quan trọng đối với sức khỏe nội tiết tố. Việc ngủ đủ từ 7 đến 8 tiếng mỗi đêm, đồng thời duy trì lịch trình ngủ đều đặn, như đi ngủ và thức dậy vào cùng một khung giờ, sẽ giúp cơ thể ổn định chu kỳ sinh học và hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt.

Duy trì cân nặng hợp lý cũng là yếu tố không thể bỏ qua. Cân nặng quá thấp hoặc quá cao đều có thể ảnh hưởng đến hormone sinh sản và gây ra hiện tượng kinh nguyệt không đều. Việc ăn uống lành mạnh, giàu dinh dưỡng kết hợp với hoạt động thể chất đều đặn như đi bộ, đạp xe, bơi lội hay yoga không chỉ giúp kiểm soát cân nặng mà còn góp phần cải thiện tuần hoàn máu và sự ổn định của nội tiết.

Học cách thư giãn bằng những hoạt động yêu thích như đọc sách, nghe nhạc, vẽ tranh, thiền hay tập yoga có thể giúp cơ thể cân bằng cảm xúc và cải thiện chức năng nội tiết. Giảm căng thẳng không chỉ giúp chu kỳ đều đặn hơn mà còn khiến tâm trạng và chất lượng cuộc sống được nâng cao rõ rệt.

Ngoài ra, sử dụng các biện pháp tránh thai nội tiết như thuốc tránh thai kết hợp (chứa estrogen và progestin) cũng là một phương án được bác sĩ chỉ định trong một số trường hợp. Những loại thuốc này giúp điều chỉnh mức hormone trong cơ thể và thiết lập lại chu kỳ kinh nguyệt.

Bên cạnh đó, các hình thức tránh thai khác như vòng tránh thai (IUD) hoặc que cấy nội tiết cũng có thể được dùng để ổn định kinh nguyệt, tùy vào tình trạng sức khỏe và mục đích sử dụng của từng người. Tuy nhiên, trước khi sử dụng các phương pháp nội tiết, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn kỹ lưỡng và lựa chọn cách điều trị phù hợp, an toàn nhất với cơ thể mình.

Nguyên nhân chậm kinh rất đa dạng, như thay đổi nội tiết tố, căng thẳng, giảm cân đột ngột, hội chứng buồng trứng đa nang hoặc mang thai và cho con bú. Việc chẩn đoán sớm sẽ giúp kiểm soát nguyên nhân và bảo vệ sức khỏe sinh sản hiệu quả hơn. Hy vọng bài viết đã đem đến cho bạn đọc nhiều kiến thức bổ ích.