Kiến ba khoang cắn có nguy hiểm không? Khi nào cần đi bác sĩ?

Những năm gần đây, kiến ba khoang xuất hiện nhiều hơn tại khu dân cư, đặc biệt ở khu vực gần đồng ruộng hoặc công trình xây dựng. Mùa mưa, mùa gặt và ánh sáng đèn ban đêm là những yếu tố khiến chúng dễ bay vào nhà. Không giống như muỗi hay ong, kiến ba khoang không trực tiếp cắn hay đốt mà tổn thương trên da chủ yếu do dịch độc pederin tiết ra khi cơ thể chúng bị chà xát. Hiểu rõ kiến ba khoang cắn có nguy hiểm không và cách phòng tránh sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe.

Kiến ba khoang cắn có nguy hiểm không?

Câu hỏi “Kiến ba khoang cắn có nguy hiểm không” là thắc mắc chung của nhiều người khi gặp phải loài côn trùng này. Kiến ba khoang thường gây tổn thương da ở đầu, mặt, cổ, tay, chân hoặc lưng nhưng không đe dọa trực tiếp đến tính mạng. Lượng pederin trong cơ thể chúng rất nhỏ, thường chỉ khiến da nổi mẩn đỏ, rát ngứa và xuất hiện bọng nước. Nếu gãi hoặc chà xát, vết thương có thể vỡ, loét, dẫn đến viêm da và để lại sẹo.

Không ít người lầm tưởng rằng kiến ba khoang cắn hoặc đốt nhưng thực tế tổn thương là do dịch độc pederin trong cơ thể chúng gây ra. Mức độ tổn thương phụ thuộc vào lượng dịch tiếp xúc với da. Trong 12 - 24 giờ đầu sau khi dính pederin, da thường đỏ rát kèm cảm giác ngứa. Tiếp đó mụn nước hoặc mụn mủ li ti sẽ xuất hiện, có thể hợp thành bóng mủ lớn kèm đau rát. Một số trường hợp xuất hiện tổn thương đối xứng ở cẳng tay hoặc cẳng chân do dịch độc lan sang vùng da đối diện khi gập tay, chân.

Biến chứng kiến ba khoang cắn có ảnh hưởng đến tính mạng không?

Thắc mắc “Kiến ba khoang cắn có nguy hiểm không” thường đi kèm câu hỏi liệu dịch độc này có thể gây tử vong hay không. Hiện chưa có bằng chứng cho thấy pederin gây chết người. Tuy nhiên ở người suy giảm miễn dịch, tổn thương có thể nhiễm trùng nặng hoặc gây biến chứng toàn thân nguy hiểm.

Pederin là độc tố do vi khuẩn pseudomonas cộng sinh trong cơ thể kiến ba khoang tạo ra, có khả năng ức chế tổng hợp protein, DNA và quá trình phân bào, đồng thời phá vỡ kết nối giữa các tế bào da. Tổn thương do pederin đôi khi bị nhầm với bệnh zona. Nếu được điều trị sớm, vết thương thường lành sau khoảng 7 ngày. Điều trị chậm hoặc sai cách có thể khiến vùng da bị thâm đỏ kéo dài. Trường hợp pederin bắn vào mắt có thể gây viêm kết mạc và sưng nề quanh mắt.

Kiến ba khoang sống ở đâu?

Kiến ba khoang phân bố chủ yếu ở những nơi ẩm ướt như ven ruộng, bãi cỏ, gần ao hồ hoặc vùng đang xây dựng. Chúng ăn côn trùng nhỏ như rầy nâu, sâu cuốn lá nên thường xuất hiện trên ruộng lúa hoặc vườn rau. Khi nguồn thức ăn cạn, đặc biệt sau mùa gặt, kiến ba khoang có xu hướng bay vào khu dân cư, nhất là nơi có ánh đèn huỳnh quang.

Vào mùa mưa lũ, khi môi trường sống bị ngập, chúng di chuyển đến khu vực khô ráo hơn. Ban đêm kiến thường bị thu hút bởi ánh sáng, có thể bay vào nhà, rơi vào quần áo, khăn tắm hoặc bể tắm. Nếu vô tình chà xát, dịch độc sẽ tiếp xúc trực tiếp với da. Ở Việt Nam kiến ba khoang được ghi nhận tại nhiều tỉnh thành như Hà Nội, Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí Minh, Cần Thơ... và thường xuất hiện nhiều nhất vào mùa thu.

Bị kiến ba khoang cắn khi nào cần phải gặp bác sĩ?

Nếu bạn bị kiến ba khoang cắn và tổn thương da lan rộng, đau rát, mưng mủ hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng, hãy đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám. Trẻ em, phụ nữ mang thai và người có bệnh lý nền hoặc suy giảm miễn dịch cần đặc biệt chú ý vì nguy cơ biến chứng cao hơn. Ngoài ra nếu pederin dính vào mắt, gây đỏ, sưng hoặc mờ mắt, cần đi khám ngay để tránh tổn thương thị lực.

Phương pháp xử trí khi bị kiến ba khoang cắn

Việc xử trí đúng cách ngay khi tiếp xúc với kiến ba khoang sẽ giúp hạn chế tối đa tổn thương. Các bước thực hiện gồm:

Loại bỏ kiến

Dùng giấy hoặc vật dụng mềm phủi nhẹ kiến khỏi da, tránh dùng tay bóp hoặc miết trực tiếp. Nếu lỡ chà xát kiến, cần rửa ngay bằng nước sạch và xà phòng để loại bỏ pederin.

Vệ sinh và sát khuẩn

Rửa vết thương dưới vòi nước chảy, sau đó sát khuẩn bằng dung dịch như povidone iodine hoặc cồn 70 độ. Không tự ý bôi thuốc chứa corticoid hoặc menthol khi chưa có chỉ định.

Giảm ngứa và ngăn ngừa nhiễm trùng

Che phủ bằng gạc sạch, tránh gãi để không làm vết thương lan rộng. Khi có dấu hiệu sưng tấy hoặc mủ, cần đi khám ngay.

Dùng thuốc theo chỉ định bác sĩ

Tùy mức độ tổn thương, bác sĩ có thể kê thuốc bôi kháng viêm, chống ngứa hoặc kháng sinh. Tuyệt đối không tự ý mua thuốc hoặc áp dụng mẹo dân gian vì có thể làm vết thương nặng hơn.

Phương pháp phòng chống kiến ba khoang cắn

Để hạn chế nguy cơ bị kiến ba khoang tấn công và bảo vệ sức khỏe làn da, cần áp dụng đồng thời nhiều biện pháp vệ sinh môi trường và bảo vệ cá nhân:

• Hạn chế mở cửa sổ hoặc cửa chính vào buổi tối khi bật đèn, đặc biệt với những gia đình ở gần cánh đồng hoặc khu vực cây cối rậm rạp.
• Lắp lưới chống côn trùng tại cửa và cửa sổ để ngăn kiến xâm nhập vào nhà.
• Mắc màn khi ngủ để phòng tránh kiến ba khoang và muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết.
• Giữ vệ sinh nhà cửa thường xuyên, phát quang bụi rậm và loại bỏ môi trường ẩm thấp quanh nhà.
• Tránh đứng dưới bóng đèn công cộng vào ban đêm vì đây là nơi thu hút nhiều côn trùng, trong đó có kiến ba khoang.
• Giũ mạnh khăn mặt và quần áo trước khi sử dụng để phòng kiến ẩn nấp gây tổn thương da.
• Tuyệt đối không dùng tay trần để bắt hoặc đập kiến nhằm tránh tiếp xúc trực tiếp với dịch pederin độc hại trong cơ thể chúng.

Kiến ba khoang tuy không gây nguy hiểm trực tiếp đến tính mạng nhưng độc tố pederin có thể gây tổn thương da nghiêm trọng nếu không xử lý kịp thời. Việc nắm rõ kiến ba khoang cắn có nguy hiểm không và cách xử trí đúng sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe, tránh biến chứng và rút ngắn thời gian hồi phục. Khi gặp dấu hiệu bất thường, hãy chủ động tìm đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị bạn nhé.