Hội chứng Cushing ở trẻ em: Nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả

Hội chứng Cushing tiến triển từ từ và dễ nhầm với các vấn đề cân nặng thông thường, vì vậy cha mẹ khó nhận ra sớm. Nắm rõ nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị sẽ giúp phát hiện kịp thời, giảm biến chứng và bảo vệ sự phát triển toàn diện của trẻ.

Hội chứng Cushing ở trẻ em là gì?

Hội chứng Cushing xảy ra khi cơ thể trẻ sản xuất quá nhiều hormone cortisol hoặc do sử dụng thuốc corticoid kéo dài. Cortisol là hormone quan trọng do tuyến thượng thận tiết ra, giúp cơ thể:

• Đối phó với căng thẳng và bệnh tật.
• Duy trì huyết áp ổn định.
• Kiểm soát đường huyết.
• Hỗ trợ chuyển hóa năng lượng và duy trì phản ứng miễn dịch.

Khi dư thừa cortisol kéo dài, trẻ sẽ gặp nhiều ảnh hưởng: tăng cân nhanh, tập trung nhiều ở bụng và mặt; tay chân nhỏ, tạo mất cân đối; da mỏng, dễ bầm; chậm phát triển chiều cao; loãng xương; rối loạn cảm xúc, mệt mỏi và khó tập trung học tập. Các biểu hiện này tiến triển từ từ, không đột ngột, khiến cha mẹ dễ bỏ qua hoặc nhầm với béo phì thông thường.

Nhận biết hội chứng Cushing sớm là bước quan trọng giúp hạn chế biến chứng lâu dài và hỗ trợ trẻ phát triển khỏe mạnh.

Nguyên nhân gây hội chứng Cushing ở trẻ em

Nguyên nhân hội chứng Cushing ở trẻ em có thể chia thành hai nhóm: ngoại sinh và nội sinh, mỗi nhóm có cách xử lý khác nhau.

Nguyên nhân ngoại sinh

Sử dụng thuốc corticoid kéo dài: Thường dùng để điều trị hen suyễn, viêm khớp dạng thấp hoặc lupus. Liều cao hoặc kéo dài có thể làm cơ thể dư thừa cortisol.

Nguyên nhân nội sinh

Một số nguyên nhân gây nên chứng Cushing như:

• Khối u ở tuyến yên: Tuyến yên trong não hoạt động quá mức, khiến cơ thể tạo ra quá nhiều hormone gây ảnh hưởng đến cân nặng và sức khỏe.
• Khối u ở tuyến thượng thận: Tuyến thượng thận bên trên thận sản xuất quá nhiều hormon, làm cơ thể tích tụ mỡ và thay đổi hình dáng.
• Tuyến thượng thận phát triển quá mức từ lúc sinh hoặc ung thư: Một số trẻ sinh ra đã có tuyến thượng thận lớn hơn bình thường hoặc bị u ác tính, dẫn đến lượng hormone dư thừa.
• Yếu tố di truyền hoặc thay đổi gen hiếm gặp: Một số trẻ có thể bị ảnh hưởng do yếu tố di truyền, khiến cơ thể sản xuất quá nhiều hormone.

Xác định nguyên nhân chính xác giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, đồng thời giảm nguy cơ biến chứng và hỗ trợ trẻ hồi phục nhanh hơn.

Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết

Triệu chứng hội chứng Cushing ở trẻ em tiến triển chậm, đa dạng và dễ nhầm với các vấn đề cân nặng thông thường. Cha mẹ cần quan sát kỹ ngoại hình, da, xương, chiều cao, hành vi và tâm lý của trẻ.

Ngoại hình và cân nặng

Tăng cân nhanh, mỡ tập trung ở bụng, mặt và gáy; tay chân vẫn nhỏ, tạo mất cân đối rõ rệt.

Da và xương

Một số biểu hiện ở da và xương như:

• Da mỏng, dễ bầm; xuất hiện rạn đỏ hoặc tím ở bụng, đùi, nách.
• Xương yếu, dễ gãy, nguy cơ loãng xương.

Chiều cao và nội tiết

Ngoài ra hội chứng Cushing còn ảnh hưởng đến chiều cao và nội tiết:

• Chậm phát triển chiều cao so với bạn cùng lứa.
• Dậy thì muộn, rối loạn đường huyết, tăng huyết áp và rối loạn mỡ máu.

Tâm lý và hành vi

Về tâm lý và hành vi, trẻ có thể có những triệu chứng sau:

• Trẻ dễ cáu gắt, mệt mỏi, mất ngủ.
• Khó tập trung, ảnh hưởng học tập và sinh hoạt hàng ngày.
• Một số trẻ thay đổi cảm xúc thất thường.

Việc quan sát sát sao các dấu hiệu này giúp cha mẹ và bác sĩ phát hiện sớm, can thiệp kịp thời để giảm rủi ro biến chứng lâu dài.

Chẩn đoán và hướng điều trị

Chẩn đoán hội chứng Cushing ở trẻ em kết hợp nhiều phương pháp nhằm xác định nguyên nhân và mức độ ảnh hưởng của cortisol dư thừa, đồng thời xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.

Chẩn đoán

Có những cách để chẩn đoán sau:

• Xét nghiệm máu và nước tiểu: Đo lượng hormone cortisol trong cơ thể để xem có quá cao hay không.
• Thử nghiệm thuốc đặc biệt: Cho trẻ uống thuốc rồi đo lại hormone; nếu vẫn cao, chứng tỏ cơ thể đang sản xuất dư thừa.
• Chụp hình ảnh: Dùng MRI hoặc CT để tìm khối u ở tuyến yên hoặc tuyến thượng thận.
• Xét nghiệm gene: Chỉ thực hiện khi nghi ngờ trẻ bị ảnh hưởng bởi yếu tố di truyền hiếm gặp.

Điều trị

Cách điều trị sẽ tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh:

• Giảm hoặc ngừng thuốc corticoid: Nếu nguyên nhân do dùng thuốc lâu dài, bác sĩ sẽ điều chỉnh liều hoặc đổi sang loại an toàn hơn.
• Phẫu thuật loại bỏ khối u: Nếu có khối u ở tuyến yên hoặc tuyến thượng thận, phẫu thuật là cách hiệu quả nhất giúp trẻ hồi phục.
• Thuốc hoặc xạ trị: Dành cho trường hợp khối u khó phẫu thuật hoặc chưa loại bỏ hết.
• Theo dõi lâu dài: Kiểm soát cân nặng, chiều cao, huyết áp, đường máu và sức khỏe xương.

Điều trị kịp thời giúp trẻ phục hồi gần như bình thường, giảm biến chứng và duy trì sự phát triển toàn diện.

Chăm sóc tại nhà và phòng ngừa

Bên cạnh điều trị y tế, việc chăm sóc tại nhà đóng vai trò quan trọng trong việc giúp trẻ mắc hội chứng Cushing ở trẻ em hồi phục nhanh, giảm nguy cơ biến chứng và phòng ngừa bệnh tái phát.

• Chế độ ăn lành mạnh: Tăng rau xanh, trái cây, hạn chế đồ ngọt và chất béo xấu giúp kiểm soát cân nặng và tăng sức đề kháng.
• Vận động nhẹ nhàng: Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động phù hợp để duy trì cân nặng hợp lý và tăng cường sức khỏe xương.
• Theo dõi sự phát triển: Ghi chép cân nặng, chiều cao và tình trạng học tập của trẻ để phát hiện sớm bất thường.
• Không tự ý dùng corticoid: Chỉ sử dụng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ để tránh làm tình trạng hormone cortisol dư thừa nghiêm trọng hơn.

Dấu hiệu cần đưa trẻ đi khám ngay:

• Tăng cân nhanh, bụng to nhưng tay chân nhỏ.
• Khuôn mặt đầy đặn, da mỏng, xuất hiện các vết rạn đỏ hoặc tím.
• Trẻ thường mệt mỏi, cáu gắt, hay bị ốm vặt.
• Chiều cao chậm phát triển so với bạn cùng tuổi

Chăm sóc đúng cách và theo dõi thường xuyên sẽ giúp trẻ khỏe mạnh hơn, giảm nguy cơ biến chứng và hỗ trợ quá trình điều trị hội chứng Cushing đạt hiệu quả cao. Cha mẹ là người đồng hành quan trọng, góp phần bảo vệ sự phát triển toàn diện của trẻ.

Bên cạnh việc theo dõi và phát hiện sớm các rối loạn nội tiết như hội chứng Cushing, cha mẹ cần chú trọng tiêm chủng đầy đủ để bảo vệ sức khỏe tổng thể của trẻ, đặc biệt là phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Hãy đưa con đến Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để được tư vấn lịch tiêm phù hợp với độ tuổi, tình trạng sức khỏe của bé!