Đường lây chính của viêm màng não mô cầu và cách phòng ngừa hiệu quả

Viêm màng não mô cầu là bệnh lý nghiêm trọng do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra. Bệnh có khả năng diễn tiến nhanh, gây tử vong trong vòng 24 giờ nếu không điều trị kịp thời và để lại nhiều di chứng thần kinh nặng nề. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về đường lây chính của viêm màng não mô cầu, các nhóm đối tượng nguy cơ cao và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả theo khuyến cáo của Bộ Y tế Việt Nam và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Viêm màng não mô cầu có lây không?

Viêm màng não mô cầu là căn bệnh vô cùng nguy hiểm, có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Vậy viêm màng não mô cầu có lây không?

Với câu hỏi viêm màng não mô cầu có lây không, các chuyên gia cho biết, viêm màng não mô cầu là bệnh truyền nhiễm cấp tính, có khả năng lây lan từ người sang người qua tiếp xúc gần. 

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), khoảng 5% đến 15% dân số có thể là người lành mang vi khuẩn Neisseria meningitidis trong mũi họng mà không biểu hiện triệu chứng nhưng vẫn có khả năng lây truyền vi khuẩn cho người khác. Thời điểm dễ lây nhất thường là giai đoạn cuối của thời kỳ ủ bệnh (2 - 10 ngày, trung bình 3 - 4 ngày) và giai đoạn đầu khi xuất hiện triệu chứng, khi lượng vi khuẩn trong đường hô hấp đạt đỉnh. Điều này làm tăng nguy cơ lây lan trong cộng đồng, đặc biệt ở những khu vực đông đúc hoặc không được kiểm soát tốt.

Đường lây chính của viêm màng não mô cầu

Như đã trình bày phía trên, viêm màng não mô cầu có thể lây từ người bệnh sang người lành. Vậy đường lây chính của viêm màng não mô cầu là con đường nào?

Dưới đây là các con đường lây nhiễm chính của bệnh viêm màng não mô cầu, bạn đọc có thể tham khảo:

Lây qua giọt bắn hô hấp

Đường lây chính của viêm màng não mô cầu là qua các giọt bắn hô hấp. Khi người bệnh hoặc người lành mang vi khuẩn ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, vi khuẩn Neisseria meningitidis trong dịch tiết mũi họng phát tán ra môi trường dưới dạng các hạt nhỏ li ti. Những người đứng gần (khoảng cách dưới 1 mét), đặc biệt trong không gian kín và không đeo khẩu trang, có nguy cơ hít phải các giọt bắn chứa vi khuẩn và nhiễm bệnh. Điều này đặc biệt nguy hiểm trong các môi trường như lớp học, văn phòng hoặc phương tiện giao thông công cộng đông đúc.

Lây qua tiếp xúc trực tiếp

Vi khuẩn mô cầu cũng có thể lây qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết của người bệnh, bao gồm:

• Dùng chung đồ dùng cá nhân: Các vật dụng như cốc, muỗng, bàn chải đánh răng hoặc khăn mặt có thể chứa vi khuẩn nếu được sử dụng chung với người bệnh hoặc người mang trùng.
• Hôn trực tiếp: Tiếp xúc miệng - miệng là một con đường lây nhiễm hiệu quả, đặc biệt trong các mối quan hệ gần gũi.
• Tiếp xúc với dịch tiết: Chạm vào nước bọt hoặc dịch mũi của người bệnh mà không vệ sinh tay đúng cách.

Ai có nguy cơ cao bị lây viêm màng não mô cầu?

Không phải ai cũng có nguy cơ mắc bệnh như nhau. Dưới đây là các nhóm đối tượng có nguy cơ cao bị lây nhiễm qua đường lây chính của viêm màng não mô cầu:

• Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi: Hệ miễn dịch của trẻ chưa phát triển hoàn thiện khiến chúng dễ bị tấn công bởi vi khuẩn mô cầu. Trẻ em ở nhà trẻ hoặc mẫu giáo - nơi tiếp xúc gần thường xuyên xảy ra, đặc biệt dễ bị lây nhiễm.
• Thanh thiếu niên và người trẻ (16 - 25 tuổi): Nhóm tuổi này thường sinh hoạt trong môi trường tập thể như trường học, ký túc xá hoặc các sự kiện đông người. Thói quen tiếp xúc gần, sử dụng chung đồ dùng cá nhân hoặc tham gia các hoạt động xã hội làm tăng nguy cơ lây nhiễm.
• Người sống trong môi trường tập thể: Các khu vực như ký túc xá, doanh trại quân đội, trại giam hoặc trại tị nạn có nguy cơ lây lan cao do mật độ người đông và điều kiện vệ sinh đôi khi không đảm bảo.
• Người tiếp xúc gần với bệnh nhân: Các thành viên trong gia đình, bạn học, bạn cùng phòng hoặc người chăm sóc bệnh nhân có nguy cơ cao do tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết hô hấp của người bệnh.
• Nhân viên y tế không được trang bị bảo hộ đầy đủ: Những người làm việc trong môi trường y tế, đặc biệt khi tiếp xúc với bệnh nhân viêm màng não mô cầu mà không đeo khẩu trang hoặc sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân có nguy cơ bị lây nhiễm qua đường lây chính của viêm màng não mô cầu.

Phòng ngừa lây nhiễm viêm màng não mô cầu

Để giảm nguy cơ lây nhiễm qua đường lây chính của viêm màng não mô cầu, bạn cần áp dụng các biện pháp phòng ngừa sau:

Tiêm vắc xin phòng bệnh

Tiêm vắc xin là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa viêm màng não mô cầu. 

Hiện nay, có bốn loại vắc xin chính được WHO và Bộ Y tế Việt Nam khuyến cáo để phòng bệnh viêm màng não do não mô cầu, đó là:

• Vắc xin não mô cầu ACWY: Bảo vệ chống lại các nhóm huyết thanh A, C, W, Y, là những chủng phổ biến nhất; gồm các vắc xin:
  • MENACTRA;
  • MenQuadfi.
• Vắc xin não mô cầu B: Bảo vệ chống lại nhóm huyết thanh B, nguyên nhân hàng đầu gây bệnh ở trẻ nhỏ; hiện có BEXSERO.
• Vắc xin não mô cầu BC (VA-MENGOC BC): Bảo vệ chống lại nhóm huyết thanh B và C, phù hợp với tình hình dịch tễ tại một số khu vực.

Vắc xin nên được tiêm cho trẻ em, thanh thiếu niên, người sống hoặc làm việc tại vùng có dịch và các nhóm nguy cơ cao. Lịch tiêm cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ bao gồm cả các mũi nhắc lại để duy trì miễn dịch.

Giữ gìn vệ sinh cá nhân

Các biện pháp vệ sinh cá nhân giúp giảm nguy cơ lây nhiễm qua đường lây chính của viêm màng não mô cầu:

• Đeo khẩu trang đúng cách: Đặc biệt ở nơi đông người hoặc khi tiếp xúc với người có triệu chứng hô hấp.
• Rửa tay thường xuyên: Sử dụng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn, đặc biệt sau khi tiếp xúc với các bề mặt công cộng.
• Không dùng chung đồ dùng cá nhân: Tránh chia sẻ cốc, muỗng, bàn chải đánh răng hoặc khăn mặt với người khác.

Hạn chế tiếp xúc khi có triệu chứng

Người có biểu hiện sốt, ho, đau đầu, cứng gáy nên:

• Nghỉ ngơi và cách ly để tránh lây lan cho cộng đồng.
• Đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị sớm.
• Thông báo cho những người đã tiếp xúc gần để họ theo dõi sức khỏe.

Điều trị dự phòng cho người tiếp xúc gần

Nếu bạn tiếp xúc gần với người bệnh, bạn cần:

• Theo dõi sức khỏe: Trong vòng 7 - 10 ngày sau tiếp xúc, chú ý các triệu chứng như sốt, đau đầu, cứng cổ.
• Sử dụng kháng sinh dự phòng: Các loại kháng sinh như Rifampicin, Ciprofloxacin hoặc Ceftriaxone có thể được bác sĩ chỉ định trong vòng 24 giờ sau tiếp xúc để giảm nguy cơ nhiễm bệnh. Việc dùng kháng sinh phải tuân theo hướng dẫn y tế, không tự ý sử dụng.

Có thể thấy rằng, viêm màng não mô cầu là căn bệnh nguy hiểm, có khả năng lây lan nhanh. Việc hiểu rõ đường lây chính của viêm màng não mô cầu, nhận diện các nhóm đối tượng nguy cơ cao và thực hiện các biện pháp phòng ngừa như tiêm vắc xin, giữ vệ sinh cá nhân và điều trị dự phòng là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe cá nhân và xã hội. Đừng chủ quan, hãy chủ động tiêm phòng và duy trì thói quen vệ sinh tốt để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm căn bệnh nguy hiểm này. Mong rằng, những chia sẻ hôm nay của Tiêm chủng Long Châu sẽ giúp bạn đọc có thêm nhiều kiến thức sức khỏe bổ ích.