Chọc ối là gì? Quy trình, mục đích và mức độ an toàn của thủ thuật

Khi các xét nghiệm sàng lọc trước sinh cho thấy thai nhi có dấu hiệu bất thường, bác sĩ có thể đề nghị thực hiện thủ thuật chọc ối để kiểm tra sâu hơn. Tuy nhiên, nhiều mẹ bầu còn lo ngại về cảm giác đau, nguy cơ ảnh hưởng đến thai nhi hoặc biến chứng sau thủ thuật.

Chọc ối là gì? Quy trình thực hiện thủ thuật chọc ối

Thủ thuật chọc ối được xem là một trong những bước quan trọng trong chẩn đoán trước sinh, giúp bác sĩ phát hiện sớm các bất thường di truyền của thai nhi. Để hiểu rõ hơn, thai phụ cần nắm được định nghĩa và quy trình tiến hành. 

Chọc ối (chọc dò màng ối) là một thủ thuật y khoa được thực hiện trong thai kỳ, thường sau tuần 16. Dưới hướng dẫn của siêu âm, bác sĩ sẽ sử dụng kim mảnh, xuyên qua thành bụng của mẹ để lấy một lượng nhỏ nước ối trong buồng ối. Mẫu nước ối này chứa tế bào của thai nhi, giúp tiến hành các xét nghiệm di truyền, nhiễm sắc thể và phát hiện những bệnh lý bẩm sinh đơn gen như xơ nang, tan máu bẩm sinh hay hội chứng Down.

Thủ thuật này chỉ kéo dài vài phút, không cần gây mê và đa phần mẹ bầu chỉ cảm thấy nhói nhẹ tại vị trí chọc kim. Để đảm bảo an toàn, thủ thuật chọc ối được thực hiện cẩn thận theo các bước:

• Chuẩn bị: Bác sĩ siêu âm xác định vị trí thai, nhau thai và túi ối để tránh ảnh hưởng đến thai nhi. Sau đó, vùng bụng mẹ được sát trùng và đảm bảo vô khuẩn tuyệt đối.
• Tiến hành: Kim nhỏ được đưa xuyên qua da bụng, đi vào buồng ối để hút khoảng 15 - 20 ml nước ối cần thiết. Mọi thao tác đều thực hiện dưới hướng dẫn siêu âm liên tục.
• Sau thủ thuật: Mẹ bầu được theo dõi tại cơ sở y tế 1 - 2 giờ để kiểm tra nhịp tim thai và tình trạng rỉ ối. Nếu ổn định, có thể về nhà nghỉ ngơi trong ngày.

Kết quả xét nghiệm chọc ối thường có sau 1 - 3 tuần, tùy loại phân tích di truyền được thực hiện. Một số xét nghiệm nhanh có thể cho kết quả sớm hơn, giúp bác sĩ đánh giá tình trạng thai nhi kịp thời.

Chọc ối để làm gì? Khi nào mẹ bầu được chỉ định chọc ối?

Không phải tất cả thai phụ đều cần chọc ối. Thủ thuật này chỉ được chỉ định khi có yếu tố nguy cơ hoặc kết quả sàng lọc bất thường. Việc hiểu mục đích và chỉ định giúp mẹ tránh lo lắng không cần thiết.

Mục đích chính của thủ thuật chọc ối

Thủ thuật chọc ối được thực hiện nhằm:

• Phát hiện bất thường nhiễm sắc thể: Như hội chứng Down (trisomy 21), hội chứng Edward (trisomy 18), Patau (trisomy 13).
• Chẩn đoán bệnh lý di truyền đơn gen: Ví dụ như bệnh tan máu bẩm sinh, xơ nang hoặc rối loạn chuyển hóa.
• Xác định giới tính thai nhi: Trong trường hợp nghi ngờ bệnh di truyền liên quan đến giới tính (như bệnh Hemophilia).
• Đánh giá tình trạng nhiễm trùng bào thai hoặc kiểm tra bất đồng nhóm máu giữa mẹ và con.

Như vậy, chọc ối giúp cung cấp dữ liệu di truyền chính xác để bác sĩ và gia đình có cơ sở theo dõi, điều trị và tư vấn di truyền phù hợp.

Những trường hợp được bác sĩ khuyến nghị chọc ối

Không phải mọi mẹ bầu đều cần thực hiện chọc ối, mà thường chỉ khi:

• Kết quả sàng lọc (Combined Test, NIPT) cho thấy nguy cơ cao.
• Mẹ trên 35 - 40 tuổi, có nguy cơ cao về bất thường nhiễm sắc thể.
• Gia đình có tiền sử bệnh di truyền hoặc dị tật bẩm sinh.
• Đã từng sinh con mắc dị tật hoặc bất thường nhiễm sắc thể.
• Siêu âm phát hiện dấu hiệu bất thường ở thai như phù, dày da gáy, dị dạng cơ quan.

Việc chỉ định cần do bác sĩ sản - di truyền đánh giá để đảm bảo đúng đối tượng và hạn chế rủi ro không cần thiết.

Những rủi ro và cách giảm thiểu khi chọc ối

Dù là thủ thuật được đánh giá an toàn, chọc ối vẫn có thể tiềm ẩn một số biến chứng nhẹ. Tuy nhiên, nguy cơ này rất thấp nếu thực hiện đúng quy trình tại cơ sở y tế đạt chuẩn.

Mức độ an toàn của thủ thuật

Theo các dữ liệu y học được tổng hợp, chọc ối là thủ thuật an toàn, với tỷ lệ sảy thai chỉ từ 0,1% đến 0,3% (tức 1 - 3 ca/1000 trường hợp). Hầu hết mẹ bầu chỉ gặp cảm giác khó chịu thoáng qua như:

• Đau nhói nhẹ hoặc căng vùng bụng dưới.
• Bầm nhẹ tại chỗ chọc kim.
• Rỉ nước ối rất ít và thường tự hết trong 1 - 2 ngày.

Những dấu hiệu này được xem là bình thường và không ảnh hưởng đến thai nếu được theo dõi cẩn thận.

Các biến chứng hiếm gặp

Trong một số ít trường hợp, chọc ối có thể dẫn đến:

• Sảy thai: Thường gặp hơn nếu thực hiện quá sớm (trước tuần 15).
• Nhiễm trùng ối hoặc tử cung: Tỷ lệ dưới 0,1%, nhưng cần phát hiện sớm nếu có sốt, đau bụng hoặc dịch âm đạo có mùi.
• Sinh non hoặc rỉ ối kéo dài: Khi màng ối bị tổn thương.

Các biến chứng này rất hiếm nếu thủ thuật được tiến hành đúng kỹ thuật và mẹ tuân thủ hướng dẫn nghỉ ngơi sau thủ thuật.

Cách giảm thiểu rủi ro

Để đảm bảo an toàn tuyệt đối, mẹ nên tuân thủ hướng dẫn sau:

• Thực hiện chọc ối tại bệnh viện có chuyên khoa sản - di truyền và trang thiết bị siêu âm hiện đại.
• Nghỉ ngơi hoàn toàn 24 giờ đầu, tránh làm việc nặng, leo cầu thang hoặc đi lại nhiều.
• Theo dõi kỹ dấu hiệu bất thường như đau bụng dữ dội, chảy máu âm đạo, rỉ dịch, sốt cao, giảm cử động thai. Nếu có, cần liên hệ bác sĩ ngay.
• Giữ tâm lý thoải mái, ngủ đủ giấc và bổ sung dinh dưỡng hợp lý giúp cơ thể phục hồi nhanh.

Những lưu ý cần biết sau khi chọc ối

Sau khi chọc ối, mẹ cần chăm sóc đúng cách để quá trình hồi phục diễn ra an toàn. Dưới đây là những điều nên lưu ý:

• Nghỉ ngơi tại nhà từ 1 - 2 ngày, tránh vận động mạnh hoặc quan hệ tình dục.
• Uống nhiều nước, ăn uống đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng để giúp túi ối hồi phục.
• Theo dõi cảm giác vùng bụng: Nếu đau tăng, ra máu hoặc rỉ dịch, cần tái khám ngay.
• Tái khám đúng lịch hẹn, kiểm tra nhịp tim thai và chờ kết quả xét nghiệm.

Kết quả chọc ối sẽ giúp bác sĩ xác định chính xác các bất thường di truyền, từ đó tư vấn hướng điều trị, theo dõi thai và hỗ trợ ra quyết định y khoa phù hợp.

Hiểu rõ chọc ối là gì giúp mẹ bầu giảm bớt lo lắng khi được chỉ định thực hiện. Đây là thủ thuật chẩn đoán trước sinh quan trọng, giúp phát hiện sớm các bất thường di truyền của thai nhi, góp phần đảm bảo thai kỳ khỏe mạnh và an toàn. Mặc dù có thể tồn tại một số rủi ro nhỏ, nhưng nếu được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa trong điều kiện vô khuẩn, chọc ối vẫn là phương pháp tin cậy và hiệu quả. Mẹ bầu nên trao đổi kỹ với bác sĩ để lựa chọn thời điểm và phương án phù hợp, giúp quá trình mang thai được an tâm và khỏe mạnh nhất.