Chỉ số ASC trong nước tiểu cao có đáng lo? Cách xử trí chuẩn y khoa

Xét nghiệm nước tiểu là một trong những phương pháp phổ biến giúp phát hiện sớm các bất thường của cơ thể. Trong đó, chỉ số ASC - viết tắt của acid ascorbic (vitamin C), là yếu tố ít được chú ý nhưng có thể ảnh hưởng đáng kể đến kết quả xét nghiệm. Việc hiểu rõ chỉ số này không chỉ giúp tránh sai lệch kết quả mà còn góp phần đánh giá tình trạng sức khỏe chính xác hơn.

Chỉ số ASC trong nước tiểu là gì?

Chỉ số ASC (Acid Ascorbic) trong nước tiểu là thông số phản ánh nồng độ vitamin C được đào thải ra ngoài cơ thể qua đường tiết niệu. Acid ascorbic là một chất chống oxy hóa tan trong nước, có vai trò thiết yếu trong quá trình tổng hợp collagen, hỗ trợ hấp thu sắt và bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do. Ở người khỏe mạnh, vitamin C được hấp thụ và chuyển hóa qua gan, phần dư thừa sẽ được bài tiết qua nước tiểu.

Trong xét nghiệm nước tiểu, acid ascorbic được định lượng bằng que thử sinh hóa hoặc phân tích tự động trong phòng xét nghiệm. Kết quả bình thường thường nằm trong khoảng 5 - 10 mg/dL (0,28 - 0,56 mmol/L), được coi là âm tính. Khi nồng độ đạt từ 20 mg/dL trở lên, kết quả được ghi nhận là dương tính, cho thấy sự hiện diện cao của vitamin C trong mẫu nước tiểu.

Chỉ số ASC không chỉ phản ánh lượng vitamin C cơ thể đang thải loại mà còn có thể ảnh hưởng trực tiếp đến độ chính xác của các xét nghiệm nước tiểu khác. Nồng độ acid ascorbic cao có thể gây âm tính giả với các chỉ số như glucose, bilirubin, nitrite, hồng cầu và bạch cầu, khiến kết quả xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu bị sai lệch.

Nguyên nhân khiến chỉ số ASC trong xét nghiệm nước tiểu tăng cao

Chỉ số ASC trong xét nghiệm nước tiểu tăng cao có thể xuất phát từ nguyên nhân sinh lý tạm thời hoặc bệnh lý tiềm ẩn trong hệ tiết niệu. Việc xác định đúng nguyên nhân giúp bác sĩ đưa ra hướng xử lý phù hợp, tránh lo lắng không cần thiết hoặc bỏ sót bệnh lý quan trọng.

Dư thừa vitamin C trong chế độ ăn hoặc bổ sung

Nguyên nhân phổ biến nhất khiến chỉ số ASC tăng là cơ thể nạp quá nhiều vitamin C. Khi hấp thu vượt nhu cầu (thường > 2.000 mg/ngày), phần dư thừa sẽ được thải ra qua nước tiểu, làm nồng độ acid ascorbic tăng cao. Tình trạng này thường gặp ở những người uống viên bổ sung vitamin C liều cao kéo dài hoặc ăn nhiều trái cây họ cam, quýt, bưởi, kiwi… Trường hợp này không nguy hiểm, tuy nhiên có thể làm sai lệch kết quả các xét nghiệm khác và gây kích ứng dạ dày hoặc sỏi thận nếu kéo dài.

Nhiễm trùng hoặc viêm đường tiết niệu

Khi cơ thể bị viêm nhiễm ở thận, bàng quang hoặc niệu đạo, quá trình chuyển hóa và bài tiết vitamin C thay đổi, dẫn đến nồng độ acid ascorbic tăng cao bất thường (≥ 0,58 mmol/L). Tình trạng này có thể kèm theo các dấu hiệu lâm sàng như tiểu buốt, tiểu đục, đau vùng thắt lưng hoặc sốt nhẹ. Việc xét nghiệm thêm các chỉ số như LEU (bạch cầu), NIT (nitrite) sẽ giúp bác sĩ xác định có nhiễm khuẩn hay không.

Sỏi thận hoặc rối loạn chuyển hóa

Một số nghiên cứu cho thấy người có tiền sử sỏi thận dạng oxalat canxi hoặc rối loạn chuyển hóa vitamin C có xu hướng đào thải nhiều acid ascorbic hơn bình thường. Khi ASC tăng cao trong thời gian dài, cần được chẩn đoán hình ảnh bổ sung như siêu âm hoặc chụp CT để phát hiện sỏi hoặc tổn thương niệu quản.

Ảnh hưởng của thuốc và chất bổ sung

Một số loại thuốc (như aspirin, corticosteroid, hoặc thuốc lợi tiểu) có thể tác động đến quá trình hấp thu và bài tiết vitamin C, khiến kết quả xét nghiệm ASC bị biến động. Ngoài ra, thực phẩm chức năng chứa vitamin tổng hợp cũng có thể làm tăng nồng độ ASC tạm thời.

Quy trình xét nghiệm ASC trong nước tiểu

Mục tiêu của xét nghiệm là giúp bác sĩ đánh giá chính xác tình trạng chuyển hóa vitamin C, đồng thời nhận diện các yếu tố có thể làm sai lệch kết quả của những xét nghiệm nước tiểu khác. Phương pháp đo nồng độ acid ascorbic trong nước tiểu chủ yếu dựa vào que thử định tính hoặc định lượng tự động tại phòng xét nghiệm. Mẫu nước tiểu cần được lấy đúng quy trình để đảm bảo độ chính xác:

• Thời điểm lấy mẫu: Nên lấy vào buổi sáng sớm, sau khi ngủ dậy, vì đây là thời điểm nước tiểu cô đặc và phản ánh rõ nồng độ các chất chuyển hóa.
• Cách lấy mẫu: Sau khi vệ sinh sạch vùng kín, người bệnh bỏ phần nước tiểu đầu, lấy phần giữa dòng vào cốc vô trùng, với lượng khoảng 30 - 50 mL.
• Bảo quản mẫu: Nếu chưa thể xét nghiệm ngay, mẫu cần được bảo quản ở nhiệt độ 2 - 8°C và phân tích trong vòng 2 giờ để tránh biến đổi hóa học tự nhiên của acid ascorbic.

Mẫu nước tiểu sau đó được đưa vào máy phân tích tự động hoặc nhúng que thử đa thông số, trong đó có ô định lượng acid ascorbic. Màu sắc trên que thử sẽ được so sánh với bảng chuẩn để xác định kết quả.

Làm gì khi chỉ số ASC trong xét nghiệm nước tiểu bất thường?

Khi kết quả xét nghiệm cho thấy chỉ số ASC cao bất thường, người bệnh không nên quá lo lắng, vì đa số trường hợp xuất phát từ yếu tố sinh lý như ăn uống hoặc dùng vitamin C liều cao. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và loại trừ khả năng bệnh lý tiềm ẩn, cần thực hiện các bước sau:

Trao đổi với bác sĩ để xác định nguyên nhân chỉ số ASC cao

Chỉ số ASC cần được giải thích bởi bác sĩ chuyên khoa dựa trên bối cảnh lâm sàng, tiền sử bệnh và các xét nghiệm đi kèm. Nếu nghi ngờ có nhiễm trùng hoặc sỏi thận, bác sĩ có thể chỉ định thêm siêu âm bụng, xét nghiệm nước tiểu cặn lắng hoặc cấy vi khuẩn niệu.

Điều chỉnh chế độ ăn và bổ sung vitamin

Nếu chỉ số ASC tăng do dư thừa vitamin C, người bệnh nên:

• Hạn chế dùng viên uống bổ sung vitamin C liều cao (chỉ nên dưới 500 mg/ngày, trừ khi có chỉ định).
• Giảm lượng trái cây họ cam, quýt, bưởi, kiwi, ổi, dâu tây trong khẩu phần ăn trước khi xét nghiệm.
• Uống đủ nước (1,5 - 2 lít/ngày) giúp đào thải acid ascorbic và giảm nguy cơ lắng đọng sỏi thận.

Ngừng hoặc báo với bác sĩ về các thuốc đang dùng

Một số thuốc như aspirin, thuốc lợi tiểu, corticosteroid hoặc vitamin tổng hợp có thể làm thay đổi kết quả ASC. Người bệnh nên thông báo chi tiết tất cả thuốc, thực phẩm chức năng đang sử dụng để bác sĩ cân nhắc tạm ngưng trước khi xét nghiệm.

Lặp lại xét nghiệm khi cần thiết

Nếu kết quả ASC dương tính mà không có triệu chứng lâm sàng, bác sĩ có thể yêu cầu làm lại xét nghiệm sau 3 - 5 ngày. Trong thời gian này, bệnh nhân nên ngừng bổ sung vitamin C và tuân thủ hướng dẫn lấy mẫu đúng cách. Kết quả lặp lại giúp xác định liệu sự bất thường có phải do yếu tố tạm thời hay là dấu hiệu bệnh lý thực sự.

Theo dõi định kỳ sức khỏe tiết niệu

Người có tiền sử sỏi thận, viêm bàng quang, hoặc rối loạn chuyển hóa nên thực hiện xét nghiệm nước tiểu định kỳ 3 - 6 tháng/lần. Việc này giúp kiểm soát chỉ số ASC và các thông số khác, phát hiện sớm nguy cơ tái phát hoặc biến chứng liên quan.

Chỉ số ASC trong nước tiểu là một yếu tố nhỏ nhưng có ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá sức khỏe hệ tiết niệu và phát hiện sớm các bất thường. Khi chỉ số tăng, bạn nên bình tĩnh xác định nguyên nhân, hạn chế bổ sung vitamin C quá mức và đến cơ sở y tế uy tín để được bác sĩ tư vấn chính xác.