Chạy thận là gì? Nguyên nhân, chống chỉ định, ưu và nhược điểm

Chạy thận thường được áp dụng khi chức năng lọc máu tự nhiên của thận đã suy giảm nghiêm trọng. Bên cạnh hiệu quả kéo dài sự sống và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh, phương pháp này cũng đi kèm với những bất tiện và rủi ro nhất định. Để hiểu rõ hơn về lý do cần chạy thận, ai nên hoặc không nên áp dụng, cũng như cách chăm sóc sau điều trị, mời bạn cùng theo dõi chi tiết trong bài viết.

Chạy thận là gì?

Chạy thận là một phương pháp điều trị giúp loại bỏ các chất độc hại, nước dư thừa và các chất điện giải ra khỏi máu khi thận của người bệnh không còn đủ khả năng đảm nhiệm chức năng này. Đây là lựa chọn phổ biến cho những người bị suy thận mạn giai đoạn cuối hoặc suy thận cấp nặng.

Có hai phương pháp chạy thận phổ biến là lọc máu ngoài cơ thể hay còn gọi là chạy thận nhân tạo và lọc màng bụng. Trong đó, chạy thận nhân tạo được sử dụng nhiều nhất vì hiệu quả cao trong việc làm sạch máu và duy trì sự sống cho người bệnh.

Nguyên nhân phải chạy thận nhân tạo

Chạy thận nhân tạo thường được chỉ định cho những người có chức năng thận suy giảm nghiêm trọng, không thể phục hồi. Một số nguyên nhân phổ biến khiến người bệnh cần đến phương pháp này bao gồm:

• Bệnh lý thận mạn tính: Đây là nguyên nhân hàng đầu. Các bệnh như viêm cầu thận, thận đa nang hoặc tổn thương thận do tiểu đường, tăng huyết áp lâu ngày đều có thể dẫn đến suy thận mạn.
• Suy thận cấp: Xuất hiện đột ngột, có thể do mất máu nhiều, nhiễm trùng nặng, ngộ độc thuốc hoặc chất độc. Nếu không can thiệp kịp thời, suy thận cấp có thể chuyển thành suy thận mạn.
• Rối loạn chuyển hóa: Những tình trạng như tăng kali máu, nhiễm toan chuyển hóa hoặc quá tải dịch mà cơ thể không tự điều chỉnh được cũng là lý do khiến người bệnh cần chạy thận.

Việc phải chạy thận nhân tạo thường là hệ quả của quá trình tổn thương thận kéo dài không được kiểm soát hiệu quả, dẫn đến mất gần như hoàn toàn chức năng lọc và thải độc của thận.

Chỉ định và chống chỉ định chạy thận với những đối tượng nào?

Không phải ai cũng phù hợp để chạy thận nhân tạo. Dưới đây là những trường hợp nên áp dụng và những đối tượng cần thận trọng khi thực hiện phương pháp này. 

Đối tượng được chỉ định

Chạy thận nhân tạo thường được chỉ định cho:

• Người mắc suy thận mạn giai đoạn cuối, khi chức năng lọc máu của thận giảm còn dưới 15%.
• Bệnh nhân có suy thận cấp không cải thiện sau khi điều trị nội khoa.
• Trường hợp người bệnh bị nhiễm độc máu, tăng kali máu nghiêm trọng, quá tải dịch, nhiễm toan chuyển hóa hoặc các rối loạn điện giải đe dọa tính mạng mà không thể kiểm soát bằng các phương pháp khác.
• Một số bệnh nhân được chạy thận tạm thời để hỗ trợ điều trị trong quá trình chờ ghép thận.

Đối tượng chống chỉ định

Mặc dù chạy thận nhân tạo là biện pháp cứu sinh, nhưng không phải ai cũng phù hợp. Những trường hợp sau thường được xem là chống chỉ định hoặc cần cân nhắc kỹ lưỡng:

• Người bị rối loạn đông máu nặng hoặc đang chảy máu không kiểm soát được.
• Bệnh nhân suy tim giai đoạn cuối, không thể chịu được thay đổi thể tích dịch đột ngột trong quá trình chạy thận.
• Người có nhiễm trùng toàn thân, huyết áp quá thấp hoặc rối loạn nhịp tim nguy hiểm mà chưa ổn định.
• Một số bệnh nhân cao tuổi có nhiều bệnh nền, sức khỏe yếu, không đủ khả năng chịu đựng các đợt lọc máu liên tục.

Việc chỉ định hay chống chỉ định chạy thận cần được bác sĩ chuyên khoa thận tiết niệu đánh giá toàn diện dựa trên tình trạng lâm sàng, bệnh nền và khả năng đáp ứng điều trị của từng bệnh nhân.

Ưu và nhược điểm của phương pháp chạy thận

Giống như nhiều phương pháp điều trị khác, chạy thận nhân tạo cũng có những điểm mạnh và nhiều điều bệnh nhân cần lưu ý khi quyết định chạy thận như sau:

Ưu điểm

Chạy thận nhân tạo là phương pháp hiệu quả và đã được chứng minh qua nhiều thập kỷ trong việc hỗ trợ người bệnh suy thận duy trì sự sống. Một số ưu điểm nổi bật bao gồm:

• Giúp loại bỏ độc tố và chất thải khỏi cơ thể nhanh chóng, đặc biệt là những chất mà thận không thể xử lý được.
• Cải thiện chất lượng cuộc sống, giúp bệnh nhân giảm triệu chứng mệt mỏi, buồn nôn, phù nề và khó thở.
• Kéo dài tuổi thọ cho những người bị suy thận giai đoạn cuối nếu tuân thủ điều trị đều đặn.
• Là biện pháp ổn định trong thời gian chờ ghép thận hoặc phục hồi chức năng thận nếu bị suy cấp tính.

Nhược điểm

Bên cạnh những lợi ích thiết thực, chạy thận nhân tạo cũng tồn tại một số nhược điểm nhất định:

• Tốn nhiều thời gian vì mỗi lần chạy thận kéo dài từ ba đến bốn giờ và cần thực hiện từ hai đến ba lần mỗi tuần.
• Chi phí điều trị cao, đặc biệt với những người không có bảo hiểm y tế hoặc cần điều trị lâu dài.
• Dễ gặp tác dụng phụ như mệt mỏi, tụt huyết áp, chuột rút, buồn nôn sau chạy thận.
• Ảnh hưởng đến sinh hoạt cá nhân và công việc vì phải tuân theo lịch trình điều trị cố định.
• Có thể gặp các biến chứng như nhiễm trùng tại vị trí kim tiêm, tổn thương mạch máu hoặc phản ứng với chất chống đông.

Chạy thận tuy giúp duy trì sự sống nhưng cũng đòi hỏi sự kiên trì, tuân thủ và thích nghi với những thay đổi trong cuộc sống hàng ngày. 

Tác dụng phụ và các biến chứng có thể gặp khi chạy thận

Việc chạy thận, đặc biệt là trong thời gian dài, có thể đi kèm một số tác dụng phụ và biến chứng như:

• Tụt huyết áp: Đây là tình trạng phổ biến nhất khi đang lọc máu. Bệnh nhân có thể cảm thấy mệt mỏi, choáng váng, toát mồ hôi hoặc thậm chí ngất xỉu nhẹ.
• Chuột rút: Cơn co thắt cơ bắp thường xảy ra do thay đổi nhanh chóng về thể tích dịch hoặc mất cân bằng điện giải. Dù không nguy hiểm nhưng lại gây khó chịu đáng kể.
• Buồn nôn và nôn mửa: Một số người có thể cảm thấy nôn nao, khó chịu trong quá trình chạy thận hoặc ngay sau đó.
• Thiếu máu: Do mất một lượng nhỏ máu trong quá trình lọc máu hoặc giảm khả năng sản xuất erythropoietin, đây là một hormone do thận tiết ra để tạo hồng cầu.
• Nhiễm trùng: Vị trí đặt kim tiêm hoặc đường dẫn vào mạch máu cần được vệ sinh kỹ và theo dõi thường xuyên để tránh nhiễm khuẩn.
• Xương yếu và ngứa ngáy da: Những người chạy thận lâu năm có thể gặp vấn đề về chuyển hóa canxi và phốt pho, gây loãng xương hoặc cảm giác ngứa ngáy kéo dài trên da.

Việc theo dõi chặt chẽ và phối hợp điều trị giữa bác sĩ và bệnh nhân là điều cần thiết để giảm thiểu các tác dụng phụ và biến chứng.

Quy trình chạy thận diễn ra như thế nào?

Quy trình chạy thận được thực hiện trong môi trường y tế có trang bị máy móc chuyên dụng. Các bước chính trong quy trình bao gồm:

• Chuẩn bị bệnh nhân: Bác sĩ kiểm tra huyết áp, cân nặng, xét nghiệm máu để đánh giá thể trạng.
• Đặt kim vào mạch máu: Thường là tại lỗ rò động tĩnh mạch ở cánh tay. Nếu không có sẵn, bác sĩ có thể dùng catheter tạm thời.
• Kết nối với máy lọc máu: Máu của bệnh nhân được đưa qua máy, lọc qua màng bán thấm để loại bỏ chất độc và nước dư thừa.
• Theo dõi trong suốt quá trình: Nhân viên y tế sẽ theo dõi huyết áp, mạch và các biểu hiện bất thường của người bệnh.
• Kết thúc quy trình: Sau ba đến bốn giờ, máu được đưa trở lại cơ thể, bệnh nhân được ngắt kết nối và theo dõi thêm trước khi ra về.

Lưu ý trước và sau khi chạy thận

Để đảm bảo an toàn và sức khỏe ổn định sau mỗi lần lọc máu, người bệnh nên ghi nhớ một vài lưu ý nhỏ trước và sau khi chạy thận sau đây để cảm thấy dễ chịu hơn và hạn chế những rủi ro không mong muốn:

Trước khi chạy thận

Để đảm bảo an toàn và hiệu quả cho mỗi lần điều trị, người bệnh cần lưu ý:

• Không ăn no trước khi chạy thận vì dễ gây buồn nôn.
• Thông báo cho bác sĩ nếu có dấu hiệu bất thường như sốt, tiêu chảy, đau ngực.
• Mặc đồ rộng rãi, thoải mái để dễ thao tác và tránh cảm giác khó chịu.

Sau khi chạy thận

Khi quá trình lọc máu kết thúc, người bệnh nên:

• Nghỉ ngơi ít nhất ba mươi phút đến một giờ để cơ thể ổn định lại.
• Uống nước hợp lý, không nên uống quá nhiều hoặc quá ít.
• Theo dõi dấu hiệu như choáng, mệt, chảy máu tại vị trí đặt kim.
• Hạn chế vận động mạnh và nên ăn uống nhẹ nhàng trong ngày đầu sau lọc máu.

Chạy thận là quá trình lặp lại lâu dài, vì vậy việc chăm sóc đúng cách mỗi lần lọc máu sẽ giúp cơ thể thích nghi tốt hơn theo thời gian. Đừng xem nhẹ những lưu ý nhỏ, bởi chúng chính là chìa khóa giúp quá trình chạy thận trở nên nhẹ nhàng và an toàn hơn mỗi ngày.

Hướng dẫn chăm sóc bệnh nhân sau chạy thận

Việc chăm sóc đúng cách giúp cải thiện chất lượng sống và ngăn ngừa biến chứng cho bệnh nhân đang điều trị bằng chạy thận nhân tạo. Dưới đây là một số điểm quan trọng cần lưu ý:

• Dinh dưỡng hợp lý: Nên ăn ít muối, hạn chế đạm và thực phẩm chứa nhiều kali, phốt pho. Ưu tiên rau xanh, trái cây ít kali và các thực phẩm dễ tiêu hóa.
• Tuân thủ lịch chạy thận: Không bỏ buổi điều trị để tránh tích tụ độc tố và nước dư trong cơ thể.
• Theo dõi cân nặng mỗi ngày: Giúp kiểm soát lượng nước và phát hiện sớm tình trạng giữ nước bất thường.
• Chăm sóc tâm lý: Người bệnh cần được động viên, chia sẻ để tránh cảm giác cô lập và trầm cảm.
• Vệ sinh đường vào mạch máu: Vệ sinh cẩn thận, quan sát kỹ vị trí đặt kim để phát hiện sớm dấu hiệu viêm nhiễm.
• Tái khám định kỳ: Giúp bác sĩ theo dõi các chỉ số quan trọng và điều chỉnh kịp thời kế hoạch điều trị.

Chạy thận là phương pháp hỗ trợ quan trọng giúp người bệnh suy thận duy trì chất lượng cuộc sống. Tuy không thể thay thế hoàn toàn chức năng thận, nhưng với chế độ chăm sóc phù hợp, người bệnh vẫn có thể sống khỏe mạnh, lạc quan. Đừng quên chủ động thăm khám và tiêm ngừa các bệnh lý liên quan để bảo vệ sức khỏe tốt hơn. Nếu bạn cần tư vấn, hãy ghé Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để được hỗ trợ tận tình và đồng hành trong hành trình chăm sóc sức khỏe mỗi ngày.