Các dấu hiệu sinh non thường gặp và cách xử lý kịp thời

Trẻ sinh non dễ gặp các vấn đề hô hấp, tiêu hóa và tăng nguy cơ bệnh lý mãn tính sau này. Cùng tìm hiểu dấu hiệu sinh non, các yếu tố nguy cơ và biết cách giữ thai an toàn sẽ giúp mẹ chủ động theo dõi thai kỳ, can thiệp kịp thời và bảo vệ sức khỏe cho cả mẹ lẫn bé trong suốt thai kỳ.

Dấu hiệu sinh non

Sinh non là hiện tượng tử cung bắt đầu co bóp, mở cổ tử cung và gây chuyển dạ trước tuần 37 của thai kỳ. Nhận biết các dấu hiệu sinh non sớm rất quan trọng vì nếu không xử lý kịp thời, thai nhi có nguy cơ sinh thiếu tháng, nhẹ cân và gặp các biến chứng sức khỏe.

Co thắt tử cung bất thường

• Mẹ bầu cảm thấy bụng căng hoặc cứng từng cơn, kéo dài khoảng 30 - 60 giây.
• Cơn co thắt xuất hiện đều đặn, 5 - 10 phút/lần, có thể tăng dần tần suất và cường độ.
• Ban đầu có thể không đau nhiều nhưng nếu kéo dài hoặc kèm các triệu chứng khác, cần đến cơ sở y tế ngay.

Đau lưng hoặc vùng chậu liên tục

• Đau lưng dưới hoặc vùng xương chậu âm ỉ, đôi khi dữ dội.
• Khác với đau lưng thông thường do thai lớn, cơn đau liên tục, xuất hiện kèm co thắt tử cung là dấu hiệu cảnh báo sinh non.

Ra máu âm đạo hoặc dịch nhầy bất thường

• Máu đỏ tươi hoặc nâu nhạt xuất hiện kèm chất nhầy.
• Dịch nhầy nhiều hơn bình thường, đôi khi có mùi hôi nhẹ.
• Đây là dấu hiệu cổ tử cung đang mở sớm và mẹ cần theo dõi sát.

Đau bụng hoặc chuột rút

• Chuột rút tương tự kỳ kinh nguyệt nhưng dữ dội, xuất hiện liên tục.
• Có thể kèm áp lực xuống vùng âm đạo hoặc trực tràng.

Thai máy bất thường

• Thai máy ít hơn bình thường hoặc thay đổi đột ngột về cường độ.
• Thai máy giảm có thể báo hiệu thai nhi bị căng thẳng trong tử cung, cần liên hệ bác sĩ ngay.

Nhận biết sớm các dấu hiệu trên giúp mẹ bầu đến cơ sở y tế kịp thời và giảm nguy cơ sinh non.

Các yếu tố nguy cơ gây sinh non

Không phải mẹ bầu nào cũng sinh non, nhưng có những yếu tố làm tăng khả năng chuyển dạ sớm.

Tiền sử sản khoa

• Sinh non trước đây: Đây là yếu tố nguy cơ lớn nhất. Nếu mẹ đã từng sinh non một lần, nguy cơ sinh non lần hai tăng lên đáng kể.
• Phụ nữ từng sảy thai, nạo phá thai nhiều lần hoặc có khoảng cách giữa hai lần mang thai quá gần (dưới 18 tháng).

Tình trạng sức khỏe mẹ bầu

• Bệnh lý mạn tính: Tiểu đường, cao huyết áp, bệnh thận, lupus, bệnh tuyến giáp hoặc béo phì trước và trong thai kỳ.
• Nhiễm trùng: Viêm đường tiết niệu, viêm âm đạo, các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Đặc biệt, nhiễm trùng răng miệng (viêm nha chu) cũng được chứng minh là có liên quan đến nguy cơ sinh non.
• Thiếu máu: Thiếu sắt nặng trong thai kỳ.

Thai kỳ bất thường

• Mang đa thai (song sinh, ba sinh...): Tử cung bị căng giãn quá mức do chứa nhiều thai nhi và lượng nước ối lớn, dẫn đến kích thích co bóp sớm.
• Nhau tiền đạo, nhau bong non hoặc vỡ ối sớm.
• Lượng nước ối quá ít (thiểu ối) hoặc quá nhiều (đa ối) cũng gây áp lực lên thành tử cung.

Lối sống và yếu tố môi trường

• Thói quen độc hại: Hút thuốc lá (kể cả thụ động), uống rượu, dùng chất kích thích.
• Căng thẳng: Stress kéo dài, làm việc nặng, phải đứng lâu hoặc mang vác vật nặng trong thời gian dài.
• Dinh dưỡng kém: Thiếu vitamin và khoáng chất, đặc biệt là thiếu folate và vitamin D.

Cổ tử cung yếu hoặc dị tật tử cung

• Cổ tử cung ngắn hoặc yếu: Không chịu được áp lực của thai nhi đang lớn lên, có thể dẫn đến hở eo tử cung.
• Dị dạng tử cung bẩm sinh (tử cung hai sừng) hoặc có tiền sử phẫu thuật tử cung (như cắt bỏ u xơ).

Biết rõ các yếu tố nguy cơ giúp mẹ chủ động theo dõi thai kỳ và can thiệp sớm bằng các biện pháp như khâu vòng cổ tử cung hoặc nghỉ dưỡng đặc biệt.

Nên làm gì khi có dấu hiệu sinh non?

Khi phát hiện một hoặc nhiều dấu hiệu sinh non, mẹ bầu cần bình tĩnh và thực hiện các bước sau:

Liên hệ ngay bác sĩ hoặc cơ sở y tế

• Không ở nhà theo dõi mà nên gọi điện hoặc đến bệnh viện.
• Mô tả chi tiết triệu chứng: Co thắt, dịch tiết, đau bụng, thai máy bất thường.

Nghỉ ngơi tuyệt đối

• Nằm nghiêng trái để tăng lưu lượng máu đến tử cung.
• Hạn chế đi lại, leo cầu thang, mang vác vật nặng.

Ghi lại cơn co thắt

Thời gian, tần suất và cường độ cơn co tử cung là những yếu tố quan trọng giúp bác sĩ đánh giá nguy cơ sinh non.

Không tự dùng thuốc hoặc giảm đau

• Không dùng thuốc giảm đau hay thuốc chống co thắt không kê đơn.
• Sử dụng thuốc tùy tiện có thể gây nguy hại cho mẹ và bé.

Theo dõi thai máy tại nhà

Thai máy giảm đột ngột hoặc bất thường là dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm, có thể liên quan đến tình trạng thiếu oxy, suy thai hoặc các biến chứng khác.

Cách giữ thai khi có dấu hiệu sinh non

Khi phát hiện dấu hiệu sinh non, mục tiêu chính là giảm nguy cơ chuyển dạ sớm và kéo dài thai kỳ càng lâu càng tốt, lý tưởng là tới tuần 37.

Nghỉ ngơi và giảm áp lực

• Nghỉ ngơi tại giường: Đây là biện pháp bắt buộc. Tránh vận động mạnh.
• Kiểm soát tâm lý: Tránh căng thẳng, lo lắng. Áp dụng các kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu, thiền, hoặc yoga nhẹ được bác sĩ cho phép.

Điều trị y tế theo chỉ định

• Thuốc chống co thắt (Tocolytics): Bác sĩ có thể dùng các loại thuốc như Terbutaline hoặc Nifedipine để làm thư giãn cơ tử cung, trì hoãn sinh từ 24 - 48 giờ, tạo thời gian vàng cho các can thiệp tiếp theo.
• Thuốc trưởng thành phổi: Nếu thai dưới 34 tuần, mẹ bầu sẽ được tiêm Corticosteroid. Thuốc có tác dụng đẩy nhanh quá trình trưởng thành phổi của thai nhi, giảm đáng kể nguy cơ suy hô hấp sơ sinh.
• Magnesium Sulfate: Trong một số trường hợp, thuốc này có thể được sử dụng để bảo vệ thần kinh của thai nhi (giảm nguy cơ bại não).

Dinh dưỡng hợp lý

• Uống nhiều nước: Mất nước có thể kích thích các cơn co thắt. Uống đủ nước là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả.
• Dinh dưỡng hợp lý: Ăn uống đầy đủ thực phẩm giàu protein, vitamin và khoáng chất. Tăng cường chất xơ để tránh táo bón (giảm áp lực lên tử cung) và thực phẩm giàu Omega-3 (hỗ trợ phát triển thai nhi).

Theo dõi sức khỏe định kỳ

Thăm khám thường xuyên hơn, theo dõi cơn co thắt, dịch tiết và nhịp tim thai tại cơ sở y tế để kịp thời phát hiện và xử lý các diễn biến bất thường.

Nhận biết sớm dấu hiệu sinh non và hiểu các yếu tố nguy cơ giúp mẹ bầu chủ động phòng ngừa, giữ thai an toàn và giảm biến chứng. Kết hợp nghỉ ngơi, dinh dưỡng hợp lý, theo dõi thai máy và hỗ trợ tâm lý sẽ tăng cơ hội thai nhi phát triển khỏe mạnh, đảm bảo sức khỏe mẹ và bé trong thai kỳ.