Bong gân mắt cá chân: Nguyên nhân, triệu chứng và hướng xử trí đúng cách

Mắt cá chân là khớp nhỏ nhưng lại có vai trò vô cùng quan trọng trong việc giữ thăng bằng và di chuyển. Chỉ cần một bước hụt, một cú xoay sai tư thế hoặc một buổi tập luyện quá sức, bạn có thể gặp phải bong gân mắt cá chân. Tình trạng này không chỉ gây đau đớn tức thì mà còn ảnh hưởng đến khả năng sinh hoạt và vận động lâu dài nếu không được xử trí đúng cách.

Bong gân mắt cá chân là gì và tại sao thường gặp?

Bong gân mắt cá chân là tình trạng dây chằng quanh khớp bị kéo căng hoặc rách, thường gặp nhất khi bàn chân bị lật vào trong. Các dây chằng bên ngoài dễ bị ảnh hưởng, đặc biệt là khi người bệnh vận động mạnh hoặc di chuyển trên bề mặt không bằng phẳng.

Không chỉ vận động viên, bất kỳ ai cũng có thể gặp tình trạng này. Những người thường đi giày cao gót, người lớn tuổi hay người làm việc nặng có nguy cơ cao hơn.

Luôn khởi động kỹ trước khi chơi thể thao và chọn giày phù hợp sẽ giúp hạn chế nguy cơ bong gân.

Triệu chứng và phân độ bong gân mắt cá chân

Tùy vào mức độ tổn thương dây chằng, bong gân mắt cá chân có những triệu chứng và phân độ khác nhau như sau:

Triệu chứng thường gặp

Người bị bong gân mắt cá chân có thể gặp các dấu hiệu sau:

• Đau nhói tại vị trí chấn thương ngay sau khi bị lật cổ chân.
• Sưng nề, có thể kèm theo bầm tím quanh khớp.
• Hạn chế cử động, khó đi lại hoặc đứng lâu.
• Cảm giác khớp lỏng lẻo, dễ mất thăng bằng.

Phân độ bong gân

Để dễ dàng theo dõi và lựa chọn cách xử trí phù hợp, bong gân mắt cá chân thường được chia thành 3 mức độ sau:

• Độ 1: Tổn thương nhẹ, dây chằng chỉ bị giãn, thời gian hồi phục từ vài ngày đến khoảng 1 - 2 tuần nếu được chăm sóc tốt.
• Độ 2: Dây chằng rách một phần, sưng nhiều hơn, cần khoảng 3 - 6 tuần hoặc hơn tùy tổn thương và phục hồi.
• Độ 3: Dây chằng rách hoàn toàn, đau và sưng nặng, thường khó đi lại, có thể phải cố định lâu dài hoặc phẫu thuật, thời gian hồi phục có thể 6 - 12 tuần hoặc lâu hơn.

Những mốc thời gian trên là ước tính chung, thực tế hồi phục còn phụ thuộc vào mức độ tổn thương, tuổi tác, mức độ vận động trước chấn thương và việc phục hồi chức năng sau đó. Nếu cơn đau dữ dội, không thể đặt chân xuống đất hoặc bầm tím lan rộng, hãy đi khám ngay để loại trừ chấn thương nặng hơn.

Chẩn đoán và đánh giá tình trạng

Để xác định chính xác mức độ bong gân, bác sĩ thường tiến hành thăm khám và chỉ định một số xét nghiệm hình ảnh. Các phương pháp phổ biến gồm:

• X-quang: Giúp loại trừ trường hợp gãy xương.
• Siêu âm hoặc MRI: Đánh giá chi tiết tình trạng dây chằng.
• Khám lâm sàng: Kiểm tra mức độ sưng nề, sự ổn định của khớp và khả năng chịu lực.

Việc chẩn đoán chính xác không chỉ giúp điều trị đúng hướng mà còn ngăn ngừa biến chứng kéo dài về sau.

Điều trị và phục hồi chức năng

Việc điều trị bong gân mắt cá chân cần được tiến hành theo từng giai đoạn, kết hợp các phương pháp y khoa và phục hồi chức năng để giúp khớp hồi phục hoàn toàn, hạn chế tái phát:

Nguyên tắc điều trị

Phần lớn các trường hợp bong gân mắt cá chân được xử trí theo hướng bảo tồn, không cần phẫu thuật. Một số phương pháp thường áp dụng gồm:

• Nghỉ ngơi và chườm lạnh: Giúp giảm sưng và đau trong 48 - 72 giờ đầu.
• Băng ép và kê cao chân: Hỗ trợ giảm phù nề và ổn định khớp.
• Thuốc giảm đau, chống viêm: Sử dụng ngắn hạn khi cần thiết và theo chỉ định y tế.
• Dụng cụ hỗ trợ: Mang băng cổ chân hoặc giày bảo hộ để giúp vận động an toàn hơn.

Các giai đoạn phục hồi

Để việc điều trị bong gân mắt cá chân đạt hiệu quả, quá trình phục hồi thường được chia thành các giai đoạn cụ thể sau:

• Giai đoạn cấp: Tập trung giảm sưng đau, duy trì khả năng cử động nhẹ.
• Giai đoạn trung gian: Bắt đầu vận động có kiểm soát, tập các bài tập nhẹ để duy trì độ linh hoạt.
• Giai đoạn muộn: Tăng cường sức mạnh cơ quanh mắt cá, tập thăng bằng để phòng ngừa tái phát.
• Phẫu thuật: Chỉ cân nhắc trong trường hợp bong gân nặng hoặc khớp mất ổn định lâu dài.

Tránh quay lại hoạt động thể thao ngay sau khi hết đau. Hãy đảm bảo khớp đã phục hồi hoàn toàn để giảm nguy cơ tái phát.

Biến chứng và cách phòng ngừa bong gân mắt cá chân

Nếu không được xử trí đúng cách, bong gân mắt cá chân có thể để lại nhiều hậu quả như:

• Đau kéo dài.
• Khớp trở nên lỏng lẻo, dễ bong gân lại.
• Có thể thoái hóa khớp cổ chân sớm.

Để phòng ngừa hiệu quả, bạn có thể áp dụng:

• Khởi động kỹ trước khi luyện tập hoặc thi đấu.
• Tập các bài tập thăng bằng và tăng cường sức mạnh cơ quanh mắt cá.
• Chọn giày dép vừa vặn, hỗ trợ tốt cho vận động.
• Sử dụng băng hoặc dụng cụ hỗ trợ khi tham gia môn thể thao cường độ cao.

Người từng bị bong gân nhiều lần nên duy trì bài tập tăng cường khớp cổ chân để giảm nguy cơ tái chấn thương.

Giải đáp thắc mắc thường gặp về bong gân mắt cá chân

Đây là những câu hỏi mà nhiều người thường quan tâm khi gặp bong gân mắt cá chân, giúp bạn có thêm thông tin để chăm sóc và phục hồi hiệu quả hơn:

Bong gân nhẹ có thể tự khỏi không?

Có thể cải thiện nếu chăm sóc đúng, nhưng cần theo dõi kỹ để tránh biến chứng.

Bao lâu mới đi lại bình thường?

Tùy mức độ tổn thương, người bệnh thường mất từ 1 đến 8 tuần để hồi phục.

Có nên tập luyện lại ngay khi hết đau?

Không, bạn nên đảm bảo khớp đã ổn định và hoàn thành các bài tập phục hồi trước khi quay lại vận động mạnh.

Có cần dùng thuốc lâu dài không?

Thuốc giảm đau hoặc chống viêm chỉ nên dùng ngắn hạn khi cần thiết, tuyệt đối không lạm dụng.

Nếu tình trạng tái phát nhiều lần hoặc không cải thiện sau thời gian nghỉ ngơi, bạn nên tái khám để được hướng dẫn cụ thể hơn.

Bong gân mắt cá chân là tình trạng phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu nhận biết sớm và xử trí đúng. Việc chẩn đoán chính xác, điều trị kiên nhẫn và xây dựng thói quen phòng ngừa là chìa khóa giúp bạn nhanh chóng lấy lại khả năng vận động.