Bong gân cổ chân: Hiểu đúng để hồi phục an toàn

Bong gân cổ chân là chấn thương thường gặp trong sinh hoạt hằng ngày, đặc biệt khi vận động mạnh hoặc di chuyển trên địa hình không bằng phẳng. Tình trạng này xảy ra khi dây chằng quanh khớp bị kéo giãn hoặc rách, gây đau, sưng và hạn chế vận động. Hiểu rõ nguyên nhân và cách xử lý sẽ giúp bạn hồi phục nhanh, tránh tái chấn thương.

Bong gân cổ chân là gì?

Bong gân cổ chân là tình trạng các dây chằng nối giữa các xương quanh khớp cổ chân bị kéo căng quá mức hoặc rách một phần hay hoàn toàn. Đây là chấn thương thường gặp trong sinh hoạt và thể thao, xảy ra khi bàn chân bị xoay hoặc lật đột ngột.

Thông thường, phần dây chằng bên ngoài của khớp là khu vực dễ bị tổn thương nhất. Dây chằng có nhiệm vụ giữ khớp ổn định, nên khi bị kéo giãn hoặc rách, người bệnh sẽ cảm thấy đau, sưng và khó vận động. Mức độ bong gân nặng nhẹ khác nhau tùy theo lực tác động và vị trí tổn thương.

Mức độ bong gân cổ chân có thể gặp phải

Bong gân cổ chân được chia thành ba mức độ, dựa trên mức độ tổn thương của dây chằng và khả năng vận động của người bệnh:

• Độ I: Dây chằng bị kéo giãn nhẹ, chỉ tổn thương một số sợi nhỏ. Cổ chân có thể hơi sưng, đau nhẹ, người bệnh vẫn đi lại được.
• Độ II: Dây chằng rách một phần, đau nhiều hơn, sưng rõ, kèm theo bầm tím và khó cử động. Cổ chân có cảm giác yếu hoặc không vững khi bước đi.
• Độ III: Dây chằng rách hoàn toàn, khớp mất ổn định, đau dữ dội, sưng nhiều và không thể chịu trọng lượng cơ thể.

Tùy theo mức độ, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị khác nhau, từ chăm sóc tại nhà đến cố định hoặc phẫu thuật trong các trường hợp nặng.

Nguyên nhân khiến cổ chân bị bong gân

Có nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến bong gân cổ chân, phổ biến nhất là:

• Xoay hoặc lật cổ chân đột ngột khi bước hụt, đi trên bề mặt không bằng phẳng hoặc trượt chân.
• Khởi động không kỹ trước khi tập luyện thể thao, khiến dây chằng thiếu độ dẻo dai.
• Mang giày không phù hợp, đặc biệt là giày cao gót hoặc giày thể thao thiếu hỗ trợ cổ chân.
• Cấu trúc dây chằng yếu hoặc có tiền sử bong gân, làm giảm khả năng giữ ổn định khớp.
• Tác động ngoại lực mạnh, như ngã, va chạm hoặc trượt ngã khi chơi thể thao.

Những người từng bị bong gân cổ chân một lần thường có nguy cơ tái phát cao hơn do dây chằng không hồi phục hoàn toàn độ đàn hồi ban đầu.

Triệu chứng khi bị bong gân ở cổ chân

Khi bị bong gân cổ chân, người bệnh thường xuất hiện các biểu hiện đặc trưng sau:

• Đau nhói ở cổ chân, đặc biệt khi di chuyển hoặc chạm vào vùng tổn thương.
• Sưng nề, bầm tím quanh mắt cá trong vài giờ đầu sau chấn thương.
• Khó gập, duỗi hoặc xoay cổ chân.
• Cảm giác khớp bị “lỏng” hoặc mất vững khi đứng lên.
• Có thể nghe thấy tiếng “rắc” ngay lúc xảy ra chấn thương.

Nếu xuất hiện đau nhiều, sưng lớn hoặc không thể bước đi, người bệnh nên thăm khám sớm để được chẩn đoán chính xác, tránh biến chứng lâu dài.

Bị bong gân cổ chân bao lâu thì khỏi?

Thời gian lành bong gân cổ chân phụ thuộc vào mức độ tổn thương, thể trạng và cách chăm sóc:

• Độ I: Thường hồi phục trong khoảng 1 - 3 tuần nếu nghỉ ngơi hợp lý.
• Độ II: Cần từ 3 - 8 tuần để dây chằng hồi phục hoàn toàn.
• Độ III: Có thể mất 3 - 6 tháng hoặc lâu hơn, đặc biệt nếu phải phẫu thuật hoặc tập phục hồi chức năng.

Trong giai đoạn này, việc tuân thủ hướng dẫn điều trị, kết hợp vật lý trị liệu đúng cách sẽ giúp rút ngắn thời gian hồi phục và giảm nguy cơ tái phát.

Bong gân cổ chân có nguy hiểm không?

Phần lớn bong gân cổ chân sẽ hồi phục nếu được chăm sóc đúng. Tuy nhiên, nếu chủ quan hoặc điều trị sai cách, tình trạng này có thể dẫn đến nhiều hậu quả:

• Lỏng khớp mạn tính: Dây chằng yếu, dễ tái bong gân và mất cảm giác thăng bằng.
• Tái chấn thương: Người từng bị bong gân dễ gặp lại khi vận động mạnh.
• Thoái hóa khớp cổ chân: Tổn thương lặp lại lâu dài làm mòn sụn, gây đau khi di chuyển.
• Tổn thương dây thần kinh hoặc mạch máu: Trong trường hợp lực chấn thương mạnh.

Vì vậy, không nên coi nhẹ bong gân cổ chân. Việc nghỉ ngơi, chăm sóc đúng và phục hồi hợp lý là cách tốt nhất để ngăn ngừa biến chứng.

Bị bong gân khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đi khám ngay nếu gặp các dấu hiệu sau:

• Đau nhiều, không thể đứng hoặc đi lại.
• Cổ chân sưng to, bầm tím nhanh sau chấn thương.
• Biến dạng rõ hoặc nghi ngờ gãy xương.
• Sau 3 ngày chăm sóc tại nhà mà không cải thiện.
• Có cảm giác tê, lạnh hoặc mất cảm giác ở bàn chân.

Khám sớm giúp phát hiện tổn thương nặng, từ đó được hướng dẫn điều trị và phục hồi đúng cách.

Chăm sóc và điều trị bong gân ở cổ chân

Sau khi xác định mức độ tổn thương, việc chăm sóc và điều trị bong gân cổ chân cần được thực hiện đúng giai đoạn để giúp giảm đau, phục hồi chức năng vận động và ngăn ngừa tái chấn thương. Dưới đây là các bước điều trị thường được áp dụng tùy theo tình trạng cụ thể của từng người.

Giai đoạn đầu

Ở giai đoạn đầu sau khi bị bong gân cổ chân, mục tiêu chính là giảm sưng, giảm đau và bảo vệ dây chằng khỏi tổn thương thêm. Đây là thời điểm quan trọng để kiểm soát viêm và giúp quá trình hồi phục diễn ra thuận lợi hơn.

• Nghỉ ngơi, hạn chế di chuyển trong vài ngày đầu.
• Chườm lạnh 15 - 20 phút mỗi 2 - 3 giờ để giảm sưng.
• Dùng băng ép hoặc nẹp hỗ trợ để giữ khớp ổn định.
• Kê chân cao khi nằm để máu lưu thông tốt hơn.
• Sử dụng thuốc giảm đau, kháng viêm theo hướng dẫn y tế nếu cần.

Giai đoạn phục hồi chức năng

Sau khi hết sưng và đau cấp, người bệnh cần:

• Tập nhẹ nhàng để cải thiện độ linh hoạt.
• Tăng dần bài tập sức mạnh và thăng bằng.
• Áp dụng vật lý trị liệu hoặc xoa bóp hỗ trợ hồi phục.
• Tránh quay lại hoạt động thể thao quá sớm để giảm nguy cơ tái bong gân cổ chân.

Phẫu thuật (trường hợp đặc biệt)

Phẫu thuật được chỉ định khi dây chằng rách hoàn toàn gây mất ổn định khớp nghiêm trọng, hoặc khi điều trị bảo tồn thất bại sau 3 - 6 tháng.

Các biện pháp phòng tránh bong gân cổ chân

Để hạn chế nguy cơ chấn thương và giữ cho khớp cổ chân luôn linh hoạt, bạn có thể áp dụng những biện pháp phòng tránh bong gân cổ chân dưới đây trong sinh hoạt hằng ngày và khi luyện tập thể thao.

• Khởi động kỹ trước khi tập thể thao hoặc vận động mạnh.
• Tập luyện thăng bằng và tăng sức mạnh cho cơ quanh cổ chân.
• Mang giày vừa vặn, có đế bám và hỗ trợ cổ chân tốt.
• Duy trì cân nặng hợp lý để giảm áp lực lên khớp.
• Cẩn trọng khi đi trên bề mặt trơn trượt hoặc gồ ghề.
• Nghỉ ngơi đầy đủ nếu cảm thấy cổ chân mỏi hoặc đau.

Phòng ngừa tốt không chỉ giúp tránh bong gân mà còn bảo vệ sức khỏe khớp lâu dài.

Bong gân cổ chân là chấn thương phổ biến nhưng có thể hồi phục hoàn toàn nếu được phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách. Việc hiểu rõ nguyên nhân, mức độ, dấu hiệu và điều trị phù hợp sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ đôi chân, giữ khớp cổ chân linh hoạt và khỏe mạnh mỗi ngày.