Xét nghiệm RSV là gì? Khi nào cần thực hiện

Tại Việt Nam, virus hợp bào hô hấp RSV thường gây bùng phát dịch vào các tháng mùa đông xuân, ảnh hưởng nghiêm trọng đến trẻ nhỏ, đặc biệt là những bé dưới 2 tuổi. Với hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và đường thở nhỏ, trẻ dễ gặp các biến chứng nguy hiểm như viêm tiểu phế quản hoặc viêm phổi nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời..

Xét nghiệm RSV là gì? 

Xét nghiệm RSV là phương pháp y khoa được sử dụng để phát hiện sự hiện diện của virus hợp bào hô hấp Respiratory Syncytial Virus - RSV trong cơ thể. RSV là một loại virus RNA thuộc họ Pneumoviridae, thường gây nhiễm trùng đường hô hấp như viêm mũi họng, viêm tiểu phế quản hoặc viêm phổi, đặc biệt ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Virus này xâm nhập vào cơ thể qua đường mũi, miệng hoặc mắt, lây lan qua giọt bắn khi ho, hắt hơi hoặc qua tiếp xúc với các bề mặt nhiễm virus như đồ chơi, tay nắm cửa.

Về mặt kỹ thuật, xét nghiệm RSV là quá trình phân tích mẫu bệnh phẩm, thường là dịch mũi, dịch họng hoặc máu, để xác định xem virus RSV có tồn tại hay không. Có ba phương pháp xét nghiệm chính được sử dụng phổ biến:

• Test nhanh kháng nguyên RSV: Đây là phương pháp nhanh chóng, đơn giản và thường được sử dụng tại các cơ sở y tế. Mẫu dịch mũi hoặc họng được lấy bằng tăm bông, sau đó kiểm tra sự hiện diện của kháng nguyên RSV. Kết quả có thể có trong vòng 15 đến 30 phút, với độ nhạy khoảng 80 đến 90%. Phương pháp này đặc biệt hữu ích trong các tình huống cần chẩn đoán nhanh.
• Xét nghiệm PCR, phản ứng chuỗi polymerase: Đây là phương pháp có độ chính xác cao, với độ nhạy và độ đặc hiệu trên 90%. PCR phát hiện vật liệu di truyền của virus trong mẫu bệnh phẩm. Tuy nhiên, phương pháp này đòi hỏi thiết bị chuyên dụng và thời gian xử lý lâu hơn, thường từ vài giờ đến một ngày.
• Nuôi cấy virus: Phương pháp này ít phổ biến hơn do tốn thời gian và chủ yếu được sử dụng trong nghiên cứu. Mẫu bệnh phẩm được nuôi trong môi trường đặc biệt để kiểm tra sự phát triển của virus.

Xét nghiệm RSV thường được chỉ định cho các nhóm đối tượng có nguy cơ cao, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ dưới 2 tuổi có các triệu chứng như ho, thở khò khè, sốt cao, chảy nước mũi hoặc khó thở. Ngoài ra, một số đối tượng khác cũng có thể cần xét nghiệm nếu nghi ngờ nhiễm RSV:

• Người cao tuổi.
• Người mắc bệnh hô hấp mãn tính như hen suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính.
• Người có hệ miễn dịch suy yếu.
• Trẻ sinh non.
• Trẻ mắc bệnh tim bẩm sinh.
• Trẻ suy dinh dưỡng.

Tại sao xét nghiệm RSV rất quan trọng ở trẻ nhỏ và người có nguy cơ cao?

Virus hợp bào hô hấp RSV là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh hô hấp ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi. Theo CDC, RSV gây viêm tiểu phế quản và viêm phổi ở trẻ dưới 1 tuổi, khiến khoảng 58.000 đến 80.000 trẻ dưới 5 tuổi phải nhập viện mỗi năm tại Mỹ. Tại Việt Nam, số ca mắc RSV tăng mạnh vào mùa đông xuân, nhất là khi trời lạnh và ẩm. Trẻ nhỏ dễ mắc RSV do:

• Đường thở nhỏ, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện.
• Virus lây qua giọt bắn hoặc tiếp xúc với bề mặt nhiễm virus như đồ chơi, quần áo.
• Môi trường đông đúc như nhà trẻ làm tăng nguy cơ lây lan.
• Trẻ sinh non, suy dinh dưỡng, mắc bệnh tim hoặc phổi bẩm sinh có nguy cơ biến chứng nặng như suy hô hấp hoặc tử vong nếu không điều trị kịp thời.

Xét nghiệm RSV là một công cụ giúp người có chuyên môn y tế không chỉ chẩn đoán chính xác mà còn hỗ trợ kiểm soát sự lây lan trong cộng đồng. Khi phát hiện ca bệnh, có thể cách ly và phòng ngừa hiệu quả. Ngoài trẻ nhỏ, người cao tuổi và người có bệnh nền hô hấp cũng cần xét nghiệm nếu có triệu chứng nghi ngờ.

Nếu không phát hiện kịp thời, RSV có thể gây viêm tiểu phế quản, viêm phổi, khó thở, tím tái, thậm chí phải thở máy. Trẻ từng nhiễm RSV nặng còn có nguy cơ phát triển hen suyễn khi lớn. Do đó, xét nghiệm RSV là bước đầu quan trọng để bảo vệ sức khỏe và ngăn ngừa biến chứng về lâu dài.

Hướng dẫn chăm sóc và phòng ngừa RSV

Khi kết quả xét nghiệm RSV là dương tính, phụ huynh cần bình tĩnh và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ. RSV thường gây các triệu chứng giống cảm lạnh như sổ mũi, ho, sốt nhẹ, nhưng ở một số trẻ, bệnh có thể trở nặng. Phụ huynh cần theo dõi sát sao các dấu hiệu nguy hiểm như thở nhanh, thở gấp, co rút lồng ngực, bú kém hoặc tím tái môi. Nếu trẻ dưới 3 tháng tuổi hoặc có các triệu chứng nghiêm trọng, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức để được can thiệp kịp thời.

Chăm sóc tại nhà

Đối với các trường hợp nhẹ, trẻ có thể được chăm sóc tại nhà với các biện pháp như:

• Giữ trẻ nghỉ ngơi: Đảm bảo trẻ được nghỉ ngơi đầy đủ trong môi trường sạch sẽ, thoáng mát.
• Vệ sinh mũi họng: Sử dụng nước muối sinh lý, khoảng từ 2 đến 3 giọt để nhỏ mũi, sau đó hút dịch nhầy để giúp trẻ thở dễ dàng hơn. Máy tạo độ ẩm trong phòng cũng có thể hỗ trợ làm dịu đường hô hấp.
• Bù nước và dinh dưỡng: Cho trẻ uống đủ nước hoặc sữa, chia thành nhiều bữa nhỏ để tránh nôn ói do ho nhiều. Đảm bảo cung cấp chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng theo độ tuổi.
• Theo dõi và dùng thuốc theo chỉ định: Nếu trẻ sốt cao, bác sĩ có thể chỉ định thuốc hạ sốt như paracetamol hoặc ibuprofen. Không tự ý sử dụng kháng sinh vì RSV là virus, kháng sinh chỉ được dùng khi có bội nhiễm vi khuẩn.

Để ngăn ngừa virus lây lan, phụ huynh cần rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, tránh để trẻ tiếp xúc với người khác và vệ sinh sạch sẽ các bề mặt mà trẻ hay chạm vào như đồ chơi, tay nắm cửa. Nếu trẻ đi nhà trẻ, nên cho trẻ nghỉ học trong thời gian bệnh để tránh lây nhiễm cho các bạn khác.

Nếu kết quả xét nghiệm RSV âm tính cho thấy triệu chứng của trẻ có thể do nguyên nhân khác như cúm, adenovirus hoặc vi khuẩn. Bác sĩ có thể chỉ định thêm xét nghiệm máu, chụp X-quang phổi hoặc xét nghiệm khác để tìm nguyên nhân chính xác. Phụ huynh cần tiếp tục theo dõi triệu chứng và tái khám theo lịch hẹn.

Phòng ngừa RSV

Hiện nay, chưa có vắc xin phòng RSV cho trẻ em tại Việt Nam, nhưng một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả bao gồm:

• Rửa tay thường xuyên cho cả trẻ và người chăm sóc, đặc biệt trước khi ăn hoặc sau khi tiếp xúc với người bệnh.
• Hạn chế đưa trẻ đến nơi đông người trong mùa cao điểm của RSV, thường từ tháng 11 đến tháng 4.
• Tránh để trẻ tiếp xúc với khói thuốc lá, vì khói thuốc có thể làm tăng nguy cơ biến chứng hô hấp.
• Đối với trẻ có nguy cơ cao, bác sĩ có thể đề xuất sử dụng thuốc dự phòng như palivizumab, một kháng thể đơn dòng giúp giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh. Thuốc này được tiêm hàng tháng trong mùa RSV.

Mỹ đã phê duyệt nirsevimab-alip hay còn gọi là Beyfortus, một liệu pháp kháng thể đơn dòng dành cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ để ngăn ngừa RSV nghiêm trọng. Ngoài ra, vắc xin RSV cho phụ nữ mang thai từ tuần 32 đến 36 cũng được khuyến nghị để bảo vệ trẻ sơ sinh thông qua kháng thể truyền từ mẹ. Tuy nhiên, các liệu pháp này hiện chưa phổ biến tại Việt Nam, phụ huynh nên tham khảo ý kiến bác sĩ để biết thêm thông tin.

Trên đây là lời giải đáp cho thắc mắc xét nghiệm RSV là gì mà bạn có thể tham khảo. Hiểu rõ xét nghiệm RSV là gì, khi nào cần thực hiện và cách chăm sóc trẻ sau xét nghiệm sẽ giúp phụ huynh chủ động bảo vệ sức khỏe cho con. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ và tuân thủ các biện pháp phòng ngừa để giảm nguy cơ nhiễm RSV, đặc biệt trong mùa cao điểm.