Xét nghiệm IGRA: Ý nghĩa, quy trình và những điều cần biết

Trong những năm gần đây, việc tầm soát lao tiềm ẩn được quan tâm nhiều hơn nhằm hạn chế nguy cơ tiến triển thành lao hoạt động. Xét nghiệm IGRA là một phương pháp xét nghiệm máu hiện đại, giúp phát hiện tình trạng nhiễm lao tiềm ẩn nhanh chóng và chính xác hơn trong nhiều trường hợp. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin về khái niệm, quy trình thực hiện cũng như các ưu điểm và hạn chế của xét nghiệm này.

Xét nghiệm IGRA là gì?

Xét nghiệm IGRA (Interferon-Gamma Release Assays) là một xét nghiệm máu được thiết kế để phát hiện xem cơ thể đã từng bị nhiễm vi khuẩn lao hay chưa. Nguyên lý dựa trên phản ứng miễn dịch: Khi tế bào bạch cầu tiếp xúc với các kháng nguyên đặc hiệu của vi khuẩn lao, chúng sẽ tiết ra interferon-gamma. Lượng chất này được đo lường để đưa ra kết quả.

So với xét nghiệm Mantoux (tuberculin skin test - TST), IGRA có một số ưu thế: Chỉ cần một lần lấy máu, không phải quay lại đọc kết quả sau 48 giờ, và không bị ảnh hưởng bởi việc tiêm vắc xin BCG. IGRA thường được khuyến nghị trong nhóm đối tượng có nguy cơ cao hoặc đã từng tiêm BCG.

Khi nào nên thực hiện xét nghiệm IGRA?

Không phải ai cũng cần làm IGRA, nhưng có những nhóm đối tượng nên cân nhắc thực hiện để sàng lọc:

• Người tiếp xúc gần với bệnh nhân lao: Nguy cơ nhiễm cao hơn người bình thường.
• Nhân viên y tế hoặc người làm việc trong môi trường có nguy cơ phơi nhiễm vi khuẩn lao.
• Người suy giảm miễn dịch (như bệnh nhân HIV, bệnh nhân chuẩn bị ghép tạng, dùng thuốc ức chế miễn dịch).
• Người đã tiêm vắc xin BCG: IGRA là lựa chọn ưu tiên vì kết quả không bị ảnh hưởng bởi vắc xin này.
• Người khó sắp xếp tái khám: Do IGRA chỉ cần một lần lấy máu và có kết quả trong vòng 24 giờ.

Theo WHO, cả IGRA và TST đều có thể được sử dụng để phát hiện lao tiềm ẩn, nhưng IGRA thường được ưu tiên trong bối cảnh đã tiêm BCG.

Quy trình xét nghiệm IGRA diễn ra như thế nào?

Quy trình xét nghiệm IGRA nhìn chung rất đơn giản, chỉ cần một lần lấy máu. Đầu tiên, nhân viên y tế sẽ lấy mẫu máu tĩnh mạch của người được chỉ định. Sau đó, mẫu máu được chuyển đến phòng thí nghiệm và cho tiếp xúc với các kháng nguyên đặc hiệu của vi khuẩn lao.

Tại đây, kỹ thuật viên sẽ đo nồng độ interferon-gamma mà tế bào miễn dịch giải phóng khi gặp kháng nguyên, thường sử dụng các kỹ thuật hiện đại như ELISA hoặc ELISPOT. Dựa trên kết quả đo, phòng xét nghiệm sẽ trả kết quả trong vòng khoảng 24 giờ.

Kết quả có thể được phân loại thành ba nhóm:

• Dương tính: Gợi ý người được xét nghiệm có thể đã nhiễm lao tiềm ẩn, cần đánh giá thêm để loại trừ lao hoạt động.
• Âm tính: Không phát hiện dấu hiệu nhiễm lao, nhưng vẫn cần thận trọng ở những trường hợp hệ miễn dịch suy yếu.
• Không xác định: Có thể do lỗi kỹ thuật hoặc tình trạng miễn dịch bất thường, thường được khuyến nghị xét nghiệm lại.

Các nghiên cứu cho thấy xét nghiệm IGRA có độ chính xác cao hơn TST trong nhiều trường hợp, đặc biệt ở người đã tiêm vắc xin BCG.

Ưu điểm và hạn chế của xét nghiệm IGRA

Giống như bất kỳ xét nghiệm nào, IGRA có cả điểm mạnh và điểm hạn chế.

Ưu điểm:

• Không bị ảnh hưởng bởi việc tiêm BCG, nên độ đặc hiệu cao hơn ở nhóm đã tiêm chủng.
• Chỉ cần 1 lần lấy máu, thuận tiện hơn TST vốn đòi hỏi 2 lần thăm khám.
• Kết quả nhanh, thường trong vòng 24 giờ.

Hạn chế:

• Chi phí cao hơn so với TST.
• Cần phòng xét nghiệm chuyên biệt, không phải cơ sở nào cũng có thể thực hiện.
• Không phân biệt được lao tiềm ẩn và lao hoạt động, do đó cần kết hợp với thăm khám và xét nghiệm khác.

IGRA có độ đặc hiệu cao hơn TST, nhưng giá trị tiên đoán tiến triển thành lao hoạt động còn hạn chế. Điều này cho thấy IGRA hữu ích trong sàng lọc nhưng không thể thay thế hoàn toàn các biện pháp chẩn đoán khác.

Những lưu ý quan trọng khi thực hiện xét nghiệm IGRA

Khi tiến hành IGRA, có một số điều quan trọng cần nhớ:

• IGRA chỉ phát hiện lao tiềm ẩn, không dùng để chẩn đoán lao hoạt động.
• Kết quả cần được kết hợp với thăm khám lâm sàng và có thể kèm X-quang phổi để loại trừ lao hoạt động.
• Nếu IGRA dương tính, người bệnh có thể được cân nhắc điều trị dự phòng để giảm nguy cơ tiến triển thành lao bệnh.
• Các trường hợp hệ miễn dịch suy yếu có thể cho kết quả âm tính giả.
• Người được xét nghiệm nên tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo an toàn và chính xác.

Theo Mayo Clinic, kết quả xét nghiệm chỉ là một phần trong chẩn đoán và không thay thế được thăm khám toàn diện.

Xét nghiệm IGRA là một phương pháp quan trọng trong phát hiện lao tiềm ẩn, đặc biệt hữu ích cho người đã tiêm BCG hoặc thuộc nhóm nguy cơ cao. Tuy nhiên, kết quả xét nghiệm cần được đặt trong bối cảnh thăm khám lâm sàng và không thay thế các xét nghiệm khác khi nghi ngờ lao hoạt động.