Vỡ ối: Dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân và cách xử lý an toàn cho mẹ bầu

Trong thai kỳ, nước ối đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc nuôi dưỡng và bảo vệ thai nhi. Khi vỡ ối xảy ra, lớp màng bảo vệ tự nhiên này không còn nguyên vẹn, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng hoặc suy thai nếu không được phát hiện sớm. Chính vì vậy, việc phân biệt vỡ ối thật và vỡ ối giả, cùng với cách xử lý đúng, là kiến thức quan trọng mà mỗi mẹ bầu cần nắm rõ.

Vỡ ối là gì?

Trong suốt thai kỳ, túi ối là màng mỏng chứa nước ối bao quanh thai nhi, giúp bé phát triển an toàn trong môi trường vô trùng. Túi ối có vai trò quan trọng đối với thai nhi như:

• Giúp thai nhi cử động và phát triển tự do, hỗ trợ phát triển hệ cơ xương.
• Duy trì nhiệt độ ổn định trong tử cung, bảo vệ thai khỏi chấn động.
• Giữ môi trường vô trùng, giúp phổi và hệ tiêu hóa của bé hình thành bình thường.

Nhờ có túi ối, thai nhi được bảo vệ khỏi tác động từ bên ngoài, tránh va đập và giảm nguy cơ nhiễm khuẩn trong suốt thai kỳ.

Vỡ ối xảy ra khi màng này bị rách, khiến nước ối thoát ra ngoài âm đạo. Thai phụ cần phân biệt được vỡ ối thật và vỡ ối giả:

• Vỡ ối thật: Nước ối chảy ra liên tục, không kiểm soát được.
• Vỡ ối giả: Rò rỉ ít, đôi khi dễ nhầm với khí hư hoặc rỉ tiểu.

Thời điểm thường gặp là vào cuối thai kỳ, từ tuần 37 - 40. Nếu vỡ ối xảy ra trước tuần 37, đây được xem là tình trạng bất thường cần được xử trí y tế kịp thời để tránh biến chứng sinh non hoặc nhiễm trùng.

Nguyên nhân gây vỡ ối

Tình trạng vỡ ối có thể xảy ra do nhiều yếu tố khác nhau, từ thay đổi sinh lý tự nhiên đến các vấn đề bệnh lý hoặc tác động bên ngoài. Cụ thể:

Nguyên nhân sinh lý tự nhiên

Trong giai đoạn cuối thai kỳ, cơ thể mẹ bắt đầu có nhiều thay đổi để chuẩn bị cho quá trình sinh nở. Một trong những thay đổi đó là vỡ ối sinh lý và đây là hiện tượng hoàn toàn bình thường khi thai đã đủ tháng.

Các cơn co tử cung mạnh dần khiến áp lực trong buồng tử cung tăng lên, dẫn đến việc túi ối tự nhiên rách ra và nước ối thoát ra ngoài. Đây là dấu hiệu cho thấy quá trình chuyển dạ sắp bắt đầu. Ở những mẹ bầu có sức khỏe tốt và thai kỳ diễn tiến bình thường, vỡ ối sinh lý giúp kích hoạt chuỗi phản ứng sinh học chuẩn bị cho việc sinh con an toàn.

Nguyên nhân bệnh lý hoặc tác động bên ngoài

Không phải lúc nào vỡ ối cũng do sinh lý tự nhiên. Nhiều trường hợp túi ối bị rách sớm do bệnh lý hoặc yếu tố ngoại cảnh, tiềm ẩn nguy cơ sinh non và nhiễm trùng. Các nguyên nhân thường gặp gồm:

• Nhiễm trùng âm đạo, cổ tử cung hoặc màng ối: Vi khuẩn xâm nhập làm yếu màng ối, khiến túi ối dễ rách hơn bình thường.
• Tử cung giãn căng quá mức: Gặp ở mẹ mang đa thai hoặc bị dư ối, khiến thành ối bị kéo giãn quá mức.
• Thai nhi bất thường hoặc ngôi thai không thuận: Làm tăng áp lực cục bộ lên màng ối.
• Tiền sử phẫu thuật tử cung hoặc sang chấn vùng bụng: Sẹo mổ hoặc tổn thương có thể làm giảm độ đàn hồi của màng ối.
• Thủ thuật y khoa: Một số can thiệp như đặt dụng cụ trong tử cung hoặc kích thích chuyển dạ có thể vô tình gây vỡ ối sớm.

Những nguyên nhân này nếu không được phát hiện sớm có thể dẫn đến vỡ ối non hoặc vỡ ối sớm, ảnh hưởng trực tiếp đến thai nhi.

Để thuận tiện trong việc theo dõi và xử trí, bác sĩ chia vỡ ối thành ba nhóm chính dựa theo thời điểm xảy ra:

• Vỡ ối đủ tháng: Diễn ra trong khoảng 37 - 40 tuần, là dấu hiệu tự nhiên cho thấy mẹ bầu chuẩn bị sinh.
• Vỡ ối sớm: Xảy ra trước tuần 37, có thể dẫn đến sinh non hoặc suy thai nếu không được theo dõi kịp thời.
• Vỡ ối non: Túi ối rách trước khi xuất hiện cơn chuyển dạ, dù thai đã đủ tháng.

Việc xác định đúng loại vỡ ối giúp bác sĩ đánh giá nguy cơ, chỉ định theo dõi hoặc can thiệp phù hợp để đảm bảo an toàn cho mẹ và bé.

Dấu hiệu nhận biết vỡ ối

Không ít mẹ bầu bối rối khi nước rỉ ra từ âm đạo và không biết có phải vỡ ối hay không. Một số dấu hiệu đặc trưng giúp mẹ dễ dàng nhận biết gồm:

• Cảm giác nước chảy đột ngột hoặc rỉ rả, không thể kiểm soát.
• Nước trong, không mùi hoặc hơi hồng nhạt do lẫn ít máu.
• Cảm giác bụng nhẹ hơn sau khi nước thoát ra.
• Có thể xuất hiện cơn gò tử cung, báo hiệu chuyển dạ sắp đến.

Tuy nhiên, nhiều mẹ dễ nhầm vỡ ối với són tiểu, đặc biệt ở giai đoạn cuối thai kỳ. Do đó, thai phụ có thể nhận biết dựa trên đặc điểm dưới đây:

Nếu vẫn không chắc chắn, mẹ nên đến cơ sở y tế để được bác sĩ kiểm tra và thực hiện test chuyên dụng.

Vỡ ối có nguy hiểm không?

Thông thường, vỡ ối đúng thời điểm là dấu hiệu chuyển dạ sinh nở tự nhiên. Tuy nhiên, nếu vỡ ối sớm hoặc kéo dài quá lâu mà chưa sinh, mẹ bầu và thai nhi có thể gặp nhiều nguy cơ nguy hiểm. Cụ thể:

Ảnh hưởng đối với mẹ bầu

Vỡ ối khiến màng bảo vệ thai nhi mất đi, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tử cung, sốt hoặc viêm màng ối. Nếu quá trình chuyển dạ kéo dài trên 12 giờ mà chưa sinh, mẹ có thể đối mặt với:

• Nhiễm khuẩn hậu sản, băng huyết hoặc suy kiệt sức khỏe.
• Nguy cơ sinh mổ cao hơn do cơn gò yếu hoặc cổ tử cung mở chậm.

Ảnh hưởng đối với thai nhi

Với thai nhi, vỡ ối sớm có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như:

• Nhiễm trùng bào thai do môi trường vô trùng bị phá vỡ.
• Sa dây rốn, khiến nguồn oxy cung cấp cho thai bị gián đoạn.
• Sinh non, chậm phát triển phổi nếu xảy ra trước 34 tuần.

Việc theo dõi sát sao tình trạng vỡ ối giúp bác sĩ can thiệp kịp thời, hạn chế tối đa nguy cơ đối với bé.

Cách xử lý khi bị vỡ ối và cách phòng tránh

Việc xử lý đúng lúc và đúng cách khi vỡ ối giúp mẹ giảm nguy cơ nhiễm trùng và bảo vệ an toàn cho thai nhi. Tùy theo tình huống, mẹ cần thực hiện các bước sau:

Khi nghi ngờ vỡ ối tại nhà

Nếu phát hiện nước chảy bất thường từ âm đạo, mẹ cần giữ bình tĩnh và thực hiện các bước sau:

• Nằm nghỉ, hạn chế di chuyển để tránh áp lực lên tử cung.
• Dùng khăn sạch thấm nước ối để quan sát màu sắc và lượng nước.
• Không thụt rửa âm đạo, không đặt vật lạ hay quan hệ tình dục.
• Nếu nước ối có màu xanh, vàng hoặc có mùi hôi, cần đến bệnh viện ngay vì đây là dấu hiệu cảnh báo thai nhi gặp nguy hiểm.

Tại bệnh viện

Khi đến cơ sở y tế, bác sĩ sẽ:

• Thực hiện test Nitrazine hoặc Fern để xác định có phải nước ối hay không.
• Siêu âm đánh giá lượng nước ối, tình trạng thai và cổ tử cung.

Tùy vào tuổi thai, bác sĩ đưa ra hướng xử trí:

• Trên 37 tuần: Có thể kích thích chuyển dạ hoặc theo dõi sinh tự nhiên.
• Trước 37 tuần: Dùng thuốc kháng sinh phòng nhiễm khuẩn, corticoid hỗ trợ phổi thai trưởng thành và thuốc giảm co để trì hoãn sinh non.

Cách phòng tránh vỡ ối sớm

Để giảm nguy cơ vỡ ối ngoài ý muốn, mẹ bầu nên:

• Giữ vệ sinh vùng kín sạch sẽ, khô thoáng.
• Tránh lao động nặng, không vận động mạnh.
• Khám thai định kỳ, đặc biệt trong tam cá nguyệt thứ ba.
• Điều trị sớm các bệnh viêm nhiễm phụ khoa hoặc tiểu đường thai kỳ.
• Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng, vitamin C và E giúp tăng độ bền màng ối.

Vỡ ối là một trong những dấu hiệu quan trọng của quá trình sinh nở, song không phải lúc nào cũng an toàn. Nhận biết đúng, xử trí kịp thời và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ là yếu tố then chốt giúp bảo vệ mẹ và thai nhi. Mẹ bầu nên khám thai định kỳ, duy trì lối sống lành mạnh và chuẩn bị kiến thức sinh nở kỹ càng để hành trình “vượt cạn” diễn ra an toàn, trọn vẹn.