Vắc xin bại liệt dạng uống và tiêm khác nhau như thế nào?

Bại liệt là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus bại liệt gây ra, có thể dẫn đến liệt vĩnh viễn. Nhờ sự phát triển của y học, vắc xin bại liệt đã giúp kiểm soát và tiến tới loại trừ căn bệnh này trên toàn cầu. Hiện nay, có hai loại vắc xin chính được sử dụng để phòng bệnh bại liệt là vắc xin dạng uống (OPV) và vắc xin dạng tiêm (IPV). Mỗi loại đều có những đặc điểm riêng về thành phần, cách thức hoạt động và hiệu quả bảo vệ. Vậy vắc xin bại liệt dạng uống và dạng tiêm khác nhau như thế nào? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về hai loại vắc xin này để có sự lựa chọn phù hợp trong việc phòng ngừa bệnh bại liệt.

Các loại vắc xin bại liệt dạng uống và tiêm

Vắc xin bại liệt đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ trẻ khỏi căn bệnh bại liệt, một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có thể gây liệt suốt đời.

Vắc xin bại liệt dạng uống (OPV)

Vắc xin bại liệt dạng uống (Oral Poliovirus Vaccine - OPV) là vắc xin sống giảm độc lực, chứa virus bại liệt đã được làm suy yếu. Khi trẻ uống vắc xin, virus suy yếu sẽ kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể chống lại bệnh bại liệt, đồng thời tạo miễn dịch cộng đồng thông qua cơ chế đào thải virus qua đường tiêu hóa.

Hiện nay, vắc xin OPV được sử dụng rộng rãi trong Chương trình Tiêm chủng Mở rộng (TCMR). Trẻ có thể bắt đầu uống vắc xin này từ khi đủ 2 tháng tuổi.

Có hai loại vắc xin OPV phổ biến:

• Vắc xin tOPV (trivalent OPV): Chứa kháng nguyên của cả 3 tuýp virus bại liệt (tuýp 1, tuýp 2 và tuýp 3).

• Vắc xin bOPV (bivalent OPV): Chứa kháng nguyên của 2 tuýp virus bại liệt là tuýp 1 và tuýp 3, không bao gồm tuýp 2 do nguy cơ gây bại liệt do vắc xin.

Vắc xin bại liệt dạng tiêm (IPV)

Khác với vắc xin OPV, vắc xin bại liệt dạng tiêm (Inactivated Poliovirus Vaccine - IPV) là vắc xin bất hoạt, được bào chế từ virus bại liệt đã bị tiêu diệt hoàn toàn. Điều này giúp loại bỏ nguy cơ gây bệnh từ vắc xin nhưng vẫn đảm bảo khả năng kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể phòng bệnh.

Vắc xin IPV chứa đủ cả 3 tuýp virus bại liệt (tuýp 1, tuýp 2 và tuýp 3). Do là vắc xin bất hoạt, IPV thường được tiêm kết hợp với các loại vắc xin khác để giảm số mũi tiêm cho trẻ.

Các loại vắc xin bại liệt dạng tiêm kết hợp

Bên cạnh vắc xin IPV đơn lẻ, hiện nay còn có các loại vắc xin kết hợp chứa thành phần phòng bệnh bại liệt, giúp bảo vệ trẻ khỏi nhiều bệnh truyền nhiễm khác. Một số loại phổ biến bao gồm:

Vắc xin 6 trong 1 (Infanrix Hexa, Hexaxim): Phòng ngừa 6 bệnh gồm bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, Haemophilus influenzae type B (Hib) và viêm gan B.

Vắc xin 4 trong 1 (Tetraxim): Bảo vệ chống lại 4 bệnh gồm bạch hầu, ho gà, uốn ván và bại liệt.

Vắc xin bại liệt dạng uống và tiêm khác nhau như thế nào?

Mỗi loại vắc xin có những đặc điểm riêng về thành phần, cách thức hoạt động, hiệu quả phòng bệnh cũng như các ưu nhược điểm khác nhau. Bài viết dưới đây sẽ phân tích chi tiết sự khác biệt giữa hai loại vắc xin này.

Thành phần và cơ chế hoạt động

Vắc xin bại liệt dạng uống (OPV) chứa virus bại liệt sống đã được làm yếu. Khi trẻ uống vắc xin, virus này sẽ xâm nhập vào hệ tiêu hóa và kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể chống lại bệnh bại liệt. Ngoài ra, OPV còn giúp tạo miễn dịch đường ruột, ngăn chặn sự nhân lên và lây lan của virus bại liệt trong cộng đồng.

Vắc xin bại liệt dạng tiêm (IPV) chứa virus bại liệt đã bị bất hoạt (killed virus). Khi tiêm vào cơ thể, vắc xin giúp kích thích hệ miễn dịch tạo kháng thể mà không làm virus nhân lên. Do đó, IPV an toàn hơn OPV vì không có nguy cơ gây nhiễm trùng thứ phát hay biến đổi virus.

Hiệu quả phòng bệnh

OPV có hiệu quả cao trong việc tạo miễn dịch đường ruột, giúp giảm nguy cơ lây truyền virus trong cộng đồng. Tuy nhiên, OPV chủ yếu phòng ngừa tuýp 1 và tuýp 3 của virus bại liệt. Đặc biệt, trong một số trường hợp hiếm gặp, virus trong OPV có thể đột biến và gây ra các ca nhiễm virus bại liệt tuýp 2.

IPV có khả năng bảo vệ toàn diện hơn, vì nó giúp phòng ngừa cả ba tuýp virus bại liệt (tuýp 1, 2 và 3). Tuy nhiên, do không tạo miễn dịch đường ruột như OPV, nên IPV không thể ngăn chặn hoàn toàn sự lây lan của virus trong môi trường.

Cách sử dụng và lịch tiêm chủng

OPV được sử dụng phổ biến trong các chương trình tiêm chủng mở rộng vì dễ dàng triển khai, không cần tiêm mà chỉ cần nhỏ giọt vào miệng trẻ. Trẻ sơ sinh thường được uống OPV trong những tháng đầu đời để sớm có miễn dịch.

IPV được sử dụng trong các chương trình tiêm chủng cá nhân và trong kế hoạch loại trừ bệnh bại liệt. Trẻ thường được tiêm IPV trong các mũi tiêm phối hợp (như vắc xin 5 trong 1, 6 trong 1). Do phải tiêm bằng đường tiêm bắp nên IPV đòi hỏi sự giám sát y tế chặt chẽ hơn so với OPV.

Độ an toàn và tác dụng phụ

IPV an toàn hơn vì chứa virus đã bị bất hoạt, không thể gây bệnh. Tác dụng phụ thường gặp của IPV chỉ bao gồm đau tại vị trí tiêm, sốt nhẹ, quấy khóc… mà không có nguy cơ lây nhiễm thứ phát như OPV.

Khi chuyển đổi vắc xin bại liệt từ dạng uống sang dạng tiêm cần lưu ý những gì?

Vắc xin bại liệt là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa căn bệnh nguy hiểm này, giúp bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ bị liệt vĩnh viễn. Hiện nay, có hai loại vắc xin phòng bại liệt là vắc xin dạng uống (OPV) và vắc xin dạng tiêm (IPV). Trong đó, OPV thường được sử dụng trước vì khả năng tạo miễn dịch cộng đồng và dễ dàng triển khai trong các chương trình tiêm chủng mở rộng. Tuy nhiên, việc chuyển đổi từ vắc xin dạng uống sang vắc xin dạng tiêm đang ngày càng được khuyến khích nhằm tăng cường hiệu quả bảo vệ và giảm nguy cơ biến đổi của virus.

Vắc xin bại liệt dạng uống (OPV) chứa virus sống đã được làm yếu, giúp cơ thể tạo miễn dịch tự nhiên bằng cách kích thích phản ứng miễn dịch đường ruột. Tuy nhiên, OPV chỉ phòng ngừa được hai tuýp virus bại liệt chính là tuýp 1 và tuýp 3. Trong một số trường hợp hiếm gặp, virus trong vắc xin có thể đột biến và gây lây nhiễm trong cộng đồng, đặc biệt là với virus bại liệt tuýp 2.

Vắc xin bại liệt dạng tiêm (IPV) chứa virus bất hoạt, không thể nhân lên trong cơ thể nhưng vẫn giúp kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể. IPV bảo vệ được cả ba tuýp virus bại liệt (tuýp 1, 2 và 3) và không có nguy cơ gây biến đổi virus như OPV.

Do đó, việc chuyển từ OPV sang IPV giúp tăng cường hiệu quả bảo vệ và giảm thiểu rủi ro lây lan virus bại liệt tuýp 2 trong cộng đồng.

Thông thường, trẻ em sẽ được uống vắc xin OPV trong giai đoạn đầu đời, sau đó chuyển sang tiêm vắc xin IPV theo lịch tiêm chủng. Việc này giúp trẻ có khả năng miễn dịch tối ưu từ sớm, đồng thời đảm bảo bảo vệ đầy đủ trước tất cả các chủng virus bại liệt.

Tùy theo chương trình tiêm chủng của từng quốc gia, lịch trình tiêm có thể khác nhau. Tuy nhiên, theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trẻ thường được:

• Uống vắc xin OPV vào các tháng đầu tiên sau sinh.

• Chuyển sang tiêm vắc xin IPV khi đủ tuổi theo khuyến cáo, thường là từ 2 tháng tuổi trở lên.

Việc tuân thủ đúng lịch trình tiêm chủng giúp tăng cường khả năng miễn dịch và giảm nguy cơ nhiễm virus bại liệt.

Dù vắc xin IPV được đánh giá là an toàn, vẫn có một số trường hợp không nên sử dụng loại vắc xin này, bao gồm:

• Trẻ có tiền sử dị ứng nghiêm trọng với các thành phần trong vắc xin.

• Trẻ đã từng gặp phản ứng nghiêm trọng sau khi tiêm vắc xin IPV trong lần trước.

• Trẻ đang mắc bệnh cấp tính nặng hoặc sốt cao, cần hoãn tiêm vắc xin đến khi hồi phục.

Trước khi tiêm vắc xin, trẻ cần được khám sàng lọc kỹ lưỡng để đảm bảo đủ điều kiện sức khỏe và hạn chế nguy cơ gặp tác dụng phụ nghiêm trọng.

Hy vọng qua nội dung bài viết bạn đã có thêm thông tin về vắc xin bại liệt dạng uống và tiêm khác nhau như thế nào? Ngoài các vắc xin đơn phòng bệnh bại liệt hiện nay các vắc xin phối hợp giúp vừa phòng ngừa bệnh bại liệt vừa phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm: Bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, viêm gan B và các bệnh do vi khuẩn Haemophilus influenzae týp B (Hib) gây ra. Tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu, các vắc xin này được nhập khẩu chính hãng từ các nhà sản xuất hàng đầu thế giới, đảm bảo chất lượng và an toàn. Việc lựa chọn tiêm vắc xin phối hợp giúp giảm số lần tiêm, giảm đau cho trẻ và tăng hiệu quả phòng bệnh. Để biết thêm chi tiết và đặt lịch tiêm, bạn có thể liên hệ hotline 1800 6928 của Trung tâm Tiêm chủng Long Châu để được tư vấn thông tin chi tiết nhất.