Tháp dinh dưỡng cho người tiểu đường: Có những nhóm chất nào và cần chú ý gì?

Bệnh tiểu đường ngày càng phổ biến và có xu hướng trẻ hóa. Nếu không kiểm soát tốt, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như tim mạch hay đột quỵ. Do đó, việc duy trì chế độ ăn uống hợp lý là yếu tố then chốt trong quản lý bệnh. Để hỗ trợ người bệnh, các chuyên gia đã xây dựng tháp dinh dưỡng cho người tiểu đường, giúp việc lựa chọn thực phẩm trở nên khoa học và hiệu quả hơn. Bài viết sau của Trung tâm Tiêm chủng Long Châu sẽ giới thiệu chi tiết về mô hình này.

Nguyên tắc dinh dưỡng dành cho người mắc bệnh tiểu đường

Việc tuân thủ chế độ dinh dưỡng khoa học là yếu tố then chốt trong quá trình kiểm soát bệnh đái tháo đường. Trên thực tế, không tồn tại một mô hình dinh dưỡng duy nhất phù hợp cho tất cả bệnh nhân, bởi tình trạng bệnh lý này có nhiều dạng biểu hiện và nguyên nhân khác nhau, đồng thời còn phụ thuộc vào thể trạng và tình hình sức khỏe cụ thể của từng cá nhân.

Bệnh đái tháo đường được phân thành hai nhóm chính, và cả hai đều cần được kiểm soát chặt chẽ về mặt dinh dưỡng:

• Đái tháo đường type 1 thường khởi phát ở lứa tuổi thanh thiếu niên, tiến triển nhanh chóng và dễ phát sinh biến chứng. Do đó, người bệnh cần kết hợp chặt chẽ giữa chế độ ăn uống phù hợp và việc sử dụng thuốc theo chỉ định y khoa.
• Đái tháo đường type 2 thường gặp ở người trưởng thành, đặc biệt là sau độ tuổi 40, và có mối liên hệ mật thiết với tình trạng thừa cân hoặc béo phì. Ở trường hợp này, việc xây dựng một khẩu phần ăn hợp lý cùng với lối sống năng động là yếu tố quan trọng giúp kiểm soát bệnh hiệu quả.

Nguyên tắc dinh dưỡng dành cho người đái tháo đường chủ yếu tập trung vào việc giảm hấp thu glucid (tức nhóm tinh bột và đường) nhằm hạn chế tình trạng tăng đường huyết sau bữa ăn. Đồng thời, cần tiết chế lượng chất béo - đặc biệt là các chất béo bão hòa - để phòng ngừa rối loạn chuyển hóa. Việc áp dụng mô hình tháp dinh dưỡng dành riêng cho bệnh nhân đái tháo đường giúp đảm bảo cung cấp đầy đủ năng lượng và dưỡng chất cần thiết cho các hoạt động thường nhật, đồng thời duy trì sự cân đối và điều độ cả về thời điểm lẫn khẩu phần trong từng bữa ăn.

Tháp dinh dưỡng cho người tiểu đường

Tháp dinh dưỡng cho người mắc bệnh tiểu đường là một công cụ hỗ trợ xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, được thiết kế dưới dạng hình kim tự tháp với bốn tầng, mỗi tầng biểu thị một nhóm thực phẩm khác nhau. Tầng dưới cùng, cũng là tầng nền tảng, bao gồm các loại thực phẩm mà người bệnh tiểu đường nên dùng thường xuyên để đảm bảo cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất thiết yếu. Trong khi đó, tầng trên cùng bao gồm các loại thực phẩm cần hạn chế tối đa nhằm kiểm soát lượng đường trong máu.

Phần đáy của tháp thường bao gồm những thực phẩm giàu chất xơ, vitamin, khoáng chất và protein - những thành phần đóng vai trò quan trọng trong việc giữ ổn định đường huyết và duy trì sức khỏe tổng thể. Khi lên các tầng cao hơn, lượng thực phẩm khuyến nghị tiêu thụ sẽ giảm dần, chủ yếu nhằm giảm thiểu chất béo và tinh bột trong khẩu phần ăn.

Tháp dinh dưỡng này giúp người tiểu đường thiết lập chế độ ăn một cách khoa học, cân đối giữa các nhóm thực phẩm, từ đó góp phần ổn định đường huyết và cải thiện chất lượng sống.

Phân tích các nhóm thực phẩm trong tháp dinh dưỡng cho người tiểu đường

Tháp dinh dưỡng dành cho người mắc bệnh tiểu đường được thiết kế nhằm hỗ trợ họ trong việc đánh giá và lựa chọn khẩu phần ăn hợp lý. Cụ thể, mỗi bữa ăn cần được cân đối dựa trên bốn nhóm thực phẩm thiết yếu sau đây:

Nhóm thực phẩm giàu tinh bột

Nhóm này bao gồm các loại ngũ cốc, khoai tây, bánh mì, miến, gạo và các loại bánh ngọt. Tinh bột từ các thực phẩm này là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể, đồng thời góp phần bổ sung một số vitamin như A, C, D và một phần chất béo.

Người bị tiểu đường vẫn cần tiêu thụ nhóm thực phẩm này, nhưng nên ưu tiên lựa chọn gạo tẻ, gạo lứt, khoai lang, ngũ cốc nguyên hạt và hạn chế dùng khoai tây, bánh ngọt, bánh mì trắng. Để tránh tăng đường huyết đột ngột, nên chia nhỏ lượng tinh bột ra thành nhiều bữa nhỏ trong ngày.

Nhóm thực phẩm giàu đạm

Các loại thực phẩm như cá, trứng, thịt, sữa và đậu khô thuộc nhóm này, cung cấp lượng protein cần thiết cho hoạt động sống và đồng thời bổ sung sắt, photpho và một số vitamin.

Người trưởng thành nên tiêu thụ khoảng 1 - 1,2g protein/kg thể trọng mỗi ngày, tương đương với 15 - 20% tổng năng lượng nạp vào. Trong chế độ ăn của người tiểu đường, cần ưu tiên nguồn đạm từ thực vật như đậu phụ, sữa đậu nành không đường và chọn loại thịt nạc, tránh dùng da gia cầm nhằm hạn chế tình trạng tăng cân và béo phì.

Nhóm thực phẩm cung cấp chất béo

Chất béo là dưỡng chất cung cấp nhiều năng lượng và có vai trò quan trọng trong hoạt động của tế bào cũng như giúp hấp thụ các vitamin tan trong dầu. Trong tháp dinh dưỡng cho người tiểu đường, nhóm này cũng có mặt với một tỉ lệ hợp lý.

Việc kiểm soát hàm lượng chất béo là cần thiết, nên giới hạn ở mức khoảng 25%, không vượt quá 30% tổng năng lượng. Nên ưu tiên sử dụng dầu thực vật giàu axit béo không bão hòa như dầu đậu nành, dầu ô liu, dầu lạc để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh tim mạch và béo phì. Đồng thời, cần hạn chế tối đa thực phẩm chứa chất béo bão hòa như nội tạng động vật hay đồ hộp chế biến sẵn.

Nhóm rau củ và trái cây

Đây là nhóm thực phẩm được khuyến khích tăng cường trong khẩu phần của người tiểu đường do chứa nhiều chất xơ, vitamin, khoáng chất và axit amin có lợi cho việc kiểm soát đường huyết mà không gây tăng cân.

Nên ưu tiên rau xanh, đặc biệt là rau luộc hoặc salad kết hợp cùng ngũ cốc nguyên hạt và trái cây chín ít đường. 

Một số loại rau như mướp đắng, tảo xoắn (spirulina) đã được nghiên cứu cho thấy có tác dụng tích cực trong việc hỗ trợ điều hòa lượng đường trong máu và có thể được đưa vào khẩu phần ăn hàng ngày.

Như vậy, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu đã cung cấp những thông tin cụ thể về tháp dinh dưỡng cho người tiểu đường, nhằm hỗ trợ người bệnh xây dựng một chế độ ăn uống khoa học và phù hợp. Chúng tôi hy vọng rằng nội dung vừa chia sẻ đã mang đến những kiến thức thiết thực và giá trị, giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về nguyên tắc xây dựng thực đơn theo mô hình tháp dinh dưỡng dành cho người đái tháo đường và vận dụng hiệu quả vào cuộc sống hằng ngày.