Tê bì chân tay ở người tiểu đường: Nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả

Theo các chuyên gia nội tiết, có tới 50 - 70% bệnh nhân tiểu đường gặp phải tình trạng tê bì hoặc đau rát ở tay, chân trong quá trình bệnh. Tuy nhiên, phần lớn người bệnh lại coi nhẹ dấu hiệu này cho đến khi biến chứng nặng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ vì sao người tiểu đường bị tê bì chân tay, nguyên nhân dẫn đến tê bì chân tay, cũng như hướng xử trí an toàn và hiệu quả để ngăn ngừa tổn thương thần kinh tiến triển.

Tổng quan về tình trạng tê bì chân tay ở người tiểu đường 

Tê bì chân tay khi mắc bệnh tiểu đường không chỉ là cảm giác khó chịu thoáng qua mà còn là một biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống. Đây là tình trạng phổ biến nhất trong số các biến chứng thần kinh của bệnh đái tháo đường, thường được gọi là bệnh lý thần kinh do đái tháo đường.

Tê bì chân tay ở người bệnh tiểu đường được định nghĩa là tình trạng mất hoặc giảm cảm giác, châm chích, đau rát, yếu cơ ở tay hoặc chân do tổn thương dây thần kinh ngoại biên. Nguyên nhân chủ yếu là đường huyết cao kéo dài làm tổn hại lớp vỏ bao myelin và mao mạch nuôi dưỡng dây thần kinh, dẫn đến mất dẫn truyền tín hiệu thần kinh.

Ban đầu, triệu chứng có thể nhẹ, chỉ như tê râm ran ở đầu ngón chân nhưng dần dần lan rộng, gây đau dữ dội và mất cảm giác hoàn toàn. Theo các nghiên cứu y khoa, tình trạng tê bì chân tay khi bị tiểu đường thường bắt đầu sau 5 - 10 năm mắc bệnh và tỷ lệ cao hơn ở những người kiểm soát đường huyết kém.

Bệnh lý thần kinh do đái tháo đường được phân loại thành ba loại chính, mỗi loại có đặc điểm riêng và cách tiếp cận điều trị khác nhau. Việc phân loại giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác và lập kế hoạch điều trị phù hợp.

• Bệnh thần kinh ngoại biên đối xứng: Đây là loại phổ biến nhất, chiếm khoảng 70 - 80% các trường hợp. Triệu chứng bắt đầu ở bàn chân (do dây thần kinh dài hơn, dễ bị tổn thương trước) với cảm giác tê, châm chích như kiến bò hoặc kim châm. Dần dần, nó lan lên cẳng chân, đùi, sau đó ảnh hưởng đến tay. Loại này gây đau rát về đêm, làm giấc ngủ bị gián đoạn và nếu không kiểm soát có thể dẫn đến mất cảm giác vĩnh viễn.
• Bệnh thần kinh tự chủ: Loại này ảnh hưởng đến hệ thần kinh không kiểm soát các chức năng tự động như tim mạch, tiêu hóa và tiết niệu. Người bệnh có thể gặp hạ huyết áp tư thế (chóng mặt khi đứng dậy), rối loạn tiêu hóa (tiêu chảy hoặc táo bón xen kẽ), tiểu khó kiểm soát hoặc rối loạn cương dương ở nam giới. Mặc dù không trực tiếp gây tê bì chân tay rõ rệt nhưng nó thường kết hợp với loại ngoại biên, làm tình trạng phức tạp hơn.
• Bệnh thần kinh khu trú: Đây là dạng đột ngột, ảnh hưởng đến một dây thần kinh riêng lẻ, gây tê bì hoặc yếu cơ ở vị trí cụ thể như tê ngón tay hoặc yếu cơ mặt. Nguyên nhân thường từ chèn ép hoặc viêm cấp tính do đường huyết dao động mạnh. Loại này ít phổ biến hơn nhưng cần can thiệp nhanh để tránh tổn thương vĩnh viễn.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây tê bì chân tay khi bị tiểu đường

Tê bì chân tay ở người bệnh tiểu đường không phải ngẫu nhiên mà xuất phát từ sự kết hợp giữa yếu tố bệnh lý và lối sống. Đường huyết cao là "thủ phạm" chính nhưng các yếu tố khác cũng góp phần làm tình trạng trầm trọng. Cụ thể:

Kiểm soát đường huyết kém kéo dài

Đường huyết cao liên tục là nguyên nhân cốt lõi gây tê bì chân tay. Khi lượng đường trong máu vượt ngưỡng, nó kích hoạt quá trình oxy hóa mạnh mẽ, tạo ra các gốc tự do tấn công lớp vỏ myelin bảo vệ dây thần kinh và các mao mạch nhỏ nuôi dưỡng chúng. Kết quả là thiếu oxy và dưỡng chất đến tế bào thần kinh, dẫn đến viêm và thoái hóa.

Huyết áp, mỡ máu cao và hút thuốc lá

Các yếu tố tim mạch như tăng huyết áp và rối loạn mỡ máu làm thu hẹp các mạch máu nhỏ, cản trở lưu thông máu đến dây thần kinh ngoại biên. Máu không đủ oxy và dưỡng chất, thần kinh dễ bị tổn thương khiến tê bì chân tay trở nên nghiêm trọng hơn.

Hút thuốc lá cũng có thể là nguyên nhân gây tê bì chân tay bởi nicotin gây co thắt mạch máu, giảm oxy mô và tăng tốc độ tổn thương thần kinh. Nghiên cứu cho thấy, người tiểu đường hút thuốc có nguy cơ biến chứng thần kinh cao gấp 1.5 lần so với người không hút.

Thiếu vitamin nhóm B

Vitamin B1 (thiamine), B6 (pyridoxine) và B12 (cobalamin) đóng vai trò quan trọng trong việc tái tạo sợi thần kinh và dẫn truyền xung động điện. Ở người tiểu đường, quá trình hấp thu vitamin bị suy giảm do tổn thương thận hoặc chế độ ăn kiêng khắt khe, dẫn đến thiếu hụt. Thiếu vitamin B12 đặc biệt phổ biến, gây tê bì nặng hơn và thậm chí thiếu máu. 

Tuổi cao và thời gian mắc bệnh lâu năm

Nguy cơ tê bì chân tay ở người bệnh tiểu đường tăng theo tuổi tác và thời gian mắc bệnh. Sau 10 năm, hơn 50% bệnh nhân có dấu hiệu thần kinh ngoại biên. Tuổi cao làm giảm khả năng phục hồi tự nhiên của cơ thể, kết hợp với các bệnh lý kèm theo như cao huyết áp, làm tình trạng dễ tiến triển nhanh.

Khi nào người tiểu đường cần đi khám bác sĩ?

Tê bì chân tay có thể tự cải thiện nếu kiểm soát tốt đường huyết nhưng nếu triệu chứng nặng dần, người bệnh cần khám ngay để tránh biến chứng không hồi phục.

Theo đó, người bệnh cần đi khám ngay nếu có các dấu hiệu sau:

• Tê bì lan rộng nhanh kèm đau rát dữ dội hoặc yếu cơ rõ rệt.
• Mất cảm giác hoàn toàn ở bàn chân, thường xuyên bị bỏng hoặc chấn thương nhỏ mà không cảm nhận được.
• Xuất hiện vết loét lâu lành, sưng đỏ hoặc chảy dịch mủ ở bàn chân.
• Triệu chứng ảnh hưởng đến giấc ngủ, sinh hoạt hoặc khả năng vận động hàng ngày.

Cách điều trị và cải thiện tê bì chân tay ở người tiểu đường

Điều trị tê bì chân tay tập trung vào kiểm soát nguyên nhân gốc rễ và giảm triệu chứng, kết hợp y tế và lối sống. Không có cách chữa khỏi hoàn toàn nhưng cải thiện đáng kể là có thể nếu kiên trì.

Kiểm soát đường huyết nghiêm ngặt

Đây là nền tảng, giúp ngăn chặn tiến triển tổn thương thần kinh.

• Duy trì HbA1c < 7% theo khuyến cáo của Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA) trong Standards of Care 2025.
• Tuân thủ phác đồ dùng insulin hoặc thuốc hạ đường huyết theo hướng dẫn bác sĩ, tránh dao động đường huyết.
• Theo dõi đường huyết tại nhà 4 - 6 lần/ngày kết hợp ăn uống (giảm đường, tăng chất xơ) và tập luyện điều độ để ổn định glucose.

Dùng thuốc hỗ trợ và điều trị triệu chứng

Thuốc giúp giảm đau và phục hồi thần kinh, luôn dùng theo chỉ định. Một số loại thuốc thường được chỉ định để cải thiện tình trạng tê bì chân tay khi bị bệnh tiểu đường bao gồm:

• Thuốc giảm đau thần kinh: Pregabalin, Duloxetine hoặc Gabapentin. Các loại thuốc này mang lại hiệu quả cao trong việc giảm châm chích và đau rát, cải thiện giấc ngủ.
• Vitamin nhóm B: Liều cao B1, B6, B12 giúp tái tạo sợi thần kinh, giảm tê bì sau 4 - 6 tuần.
• Thuốc cải thiện tuần hoàn máu: Alpha-lipoic acid (ALA) với tác dụng chống oxy hóa mạnh, giảm triệu chứng thần kinh theo các nghiên cứu lâm sàng.

Thay đổi lối sống

Lối sống lành mạnh là "liều thuốc" tự nhiên hỗ trợ điều trị.

• Tập thể dục nhẹ: Đi bộ 30 phút/ngày, đạp xe hoặc yoga cải thiện lưu thông máu, giảm tê bì và tăng cường cơ.
• Dinh dưỡng lành mạnh: Hạn chế tinh bột hấp thu nhanh (bánh kẹo), ăn nhiều rau xanh, cá giàu omega-3, ngũ cốc nguyên hạt để bổ sung dưỡng chất.
• Không hút thuốc, hạn chế rượu bia để bảo vệ mạch máu nhỏ.

Chăm sóc bàn chân đúng cách

Chăm sóc bàn chân là ưu tiên hàng đầu để tránh biến chứng.

• Rửa chân mỗi ngày bằng nước ấm (không quá 37°C), lau khô nhẹ nhàng, đặc biệt kẽ ngón.
• Kiểm tra bàn chân thường xuyên dưới ánh sáng tốt để phát hiện vết nứt sớm.
• Mang giày mềm, vừa chân, tránh đi chân trần hoặc giày cao gót; cắt móng đúng cách để ngừa nhiễm trùng.

Tê bì chân tay ở người tiểu đường là dấu hiệu cảnh báo tổn thương thần kinh do đường huyết cao kéo dài. Đây là biến chứng khó hồi phục nếu không điều trị sớm, nhưng với kiểm soát chặt chẽ đường huyết, thuốc hỗ trợ và lối sống lành mạnh, người bệnh hoàn toàn có thể giảm triệu chứng và ngăn ngừa tiến triển nặng. Chủ động nhận biết sớm qua các dấu hiệu tê râm ran, đau rát và khám định kỳ là chìa khóa giúp người tiểu đường sống khỏe mạnh, hạn chế tối đa biến chứng thần kinh ngoại biên.