Lá chắn vắc xin - Vì sao không thể chần chừ với viêm não mô cầu?

Nhiều người lầm tưởng viêm màng não mô cầu là bệnh xa vời, nhưng thực tế, vi khuẩn Neisseria meningitidis vẫn âm thầm lây lan và có thể tấn công bất kỳ ai, đặc biệt là trẻ nhỏ và thanh thiếu niên. Với tốc độ tiến triển nhanh, bệnh có thể để lại hậu quả nghiêm trọng nếu không được phòng ngừa kịp thời. Hiểu biết và tiêm vắc xin không chỉ bảo vệ chính bạn mà còn là trách nhiệm với cộng đồng. Vậy, vắc xin có thực sự là “chìa khóa vàng” để đẩy lùi mối nguy này?

Viêm màng não mô cầu là căn bệnh do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra, tấn công màng não và máu, dẫn đến các tình trạng nghiêm trọng như viêm màng não hoặc nhiễm trùng huyết.

Những dấu hiệu ban đầu thường dễ bị nhầm với cảm cúm: Sốt cao, đau đầu, buồn nôn, hoặc đau cơ. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, các triệu chứng nghiêm trọng như cứng cổ, phát ban đỏ hoặc tím (nốt xuất huyết), lú lẫn, co giật, hoặc hôn mê có thể xuất hiện nhanh chóng. Khoảng 10 - 20% người sống sót phải đối mặt với di chứng lâu dài như mất chi, điếc, hoặc tổn thương thần kinh.

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu như phát ban bất thường hoặc cứng cổ là cực kỳ quan trọng để kịp thời đưa bệnh nhân đến bệnh viện, tránh nguy cơ tử vong hoặc biến chứng nặng.

Viêm màng não mô cầu không “chừa” bất kỳ ai, nhưng một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn, đó là:

• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Hệ miễn dịch còn non yếu khiến trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt từ 6 tháng đến 1 tuổi, dễ bị tấn công nhất.
• Học sinh, sinh viên sống nội trú: Môi trường đông đúc như ký túc xá hoặc trường học là nơi vi khuẩn dễ lây lan qua đường hô hấp.
• Người đi du lịch hoặc hành hương: Đặc biệt ở những khu vực có dịch bệnh lưu hành, như “vành đai viêm màng não” ở châu Phi.
• Nhân viên y tế hoặc người tiếp xúc gần với bệnh nhân: Nguy cơ phơi nhiễm cao hơn do tiếp xúc trực tiếp.

Theo dữ liệu từ Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, tỷ lệ mắc bệnh ở Việt Nam là khoảng 2,3/100.000 dân, xếp thứ 6 trong 10 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao. Gần đây, các ca bệnh do Neisseria meningitidis nhóm B được ghi nhận tại Thành phố Hồ Chí Minh và một số tỉnh, cho thấy bệnh vẫn là mối đe dọa tiềm tàng, đặc biệt ở trẻ em chưa được tiêm vắc xin.

Nếu bạn hoặc người thân thuộc các nhóm trên, việc tiêm vắc xin là cách bảo vệ hiệu quả nhất để tránh trở thành “mục tiêu” của vi khuẩn này.

Vắc xin viêm màng não mô cầu là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và bảo vệ cộng đồng khỏi các đợt bùng phát dịch.

Các loại vắc xin hiện có tại Việt Nam

• VA-Mengoc BC: Phòng ngừa nhóm B và C, phù hợp cho trẻ từ 6 tháng tuổi và người lớn dưới 46 tuổi.
• Menactra (MenACWY-D): Bảo vệ chống lại các nhóm A, C, Y, và W-135, được chỉ định cho trẻ từ 9 tháng đến người lớn 55 tuổi.
• Bexsero: Vắc xin thế hệ mới nhắm vào nhóm B, có thể sử dụng cho trẻ từ 2 tháng tuổi và người lớn tới 50 tuổi.
• MenQuadfi: Tương tự Menactra, vắc xin có khả năng chống lại các nhóm huyết thanh A, C, W-135 và Y cho trẻ từ 12 tháng tuổi trở lên và người lớn.

Vắc xin hoạt động thế nào?

Vắc xin kích thích cơ thể tạo kháng thể chống lại vi khuẩn Neisseria meningitidis, giúp hệ miễn dịch nhận diện và tiêu diệt vi khuẩn trước khi chúng gây bệnh. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (US CDC), vắc xin Menactra có hiệu quả bảo vệ lên đến 80 - 90% đối với các nhóm A, C, W, Y, trong khi vắc xin MenB (như Bexsero) cũng đạt hiệu quả cao trong việc ngăn ngừa nhóm B.

Ai nên tiêm và lịch tiêm thế nào?

Trẻ em:

• Trẻ từ 9 tháng tuổi có thể tiêm Menactra với lịch 2 liều cách nhau 3 tháng (cho trẻ 9 - 23 tháng tuổi) hoặc 1 liều duy nhất nếu trẻ từ 2 tuổi trở lên.
• Trẻ từ 12 tháng tuổi có thể tiêm MenQuadfi với chỉ 1 liều duy nhất qua đường tiêm bắp.
• Trẻ từ 6 tháng tuổi có thể tiêm vắc xin VA-Mengoc BC với lịch tiêm 2 liều cách nhau 2 tháng (tối thiểu 42 ngày)
• Với trẻ từ 2 tháng tuổi, vắc xin Bexsero (phòng nhóm mô cầu B) là lựa chọn phù hợp để mở rộng phổ bảo vệ.

Thanh thiếu niên và người lớn:

• Từ 12 tháng tuổi trở lên, MenQuadfi có thể được tiêm cho thanh thiếu niên và người trưởng thành nhằm phòng ngừa bệnh não mô cầu xâm lấn.
• Menactra cũng được khuyến cáo sử dụng cho người từ 2 - 55 tuổi, đặc biệt là sinh viên sống nội trú, người đi du lịch, hành hương hoặc sống ở nơi có nguy cơ cao.
• Những người đã từng tiêm vắc xin phòng viêm màng não mô cầu có thể được tiêm nhắc lại bằng MenQuadfi để duy trì miễn dịch hiệu quả.

Nhắc lại:

Những người có nguy cơ cao như nhân viên y tế, người sống tại vùng dịch hoặc có miễn dịch suy giảm nên tiêm nhắc lại sau 3 - 5 năm.

Hiểu lầm phổ biến về vắc xin

Xung quanh việc tiêm vắc xin, vẫn còn nhiều hiểu lầm khiến không ít người do dự hoặc lo lắng. Dưới đây là những hiểu lầm phổ biến và sự thật về chúng:

• “Bệnh hiếm, không cần tiêm”: Thực tế, bệnh tuy hiếm nhưng hậu quả rất nghiêm trọng, và vắc xin là cách phòng ngừa duy nhất.
• “Vắc xin gây tác dụng phụ nặng”: Phản ứng sau tiêm như đau tại chỗ tiêm, sốt nhẹ, hoặc mệt mỏi thường nhẹ và tự hết trong 1 - 3 ngày. Nếu có dấu hiệu bất thường như sốt cao kéo dài hoặc khó thở, cần đến bác sĩ ngay.

Phản ứng sau tiêm

Nếu bạn lo lắng, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi tiêm để quá trình tiêm phòng được diễn ra an toàn.

Dưới đây là giải đáp cho những thắc mắc phổ biến:

Có cần tiêm nếu không tiếp xúc với người bệnh?

Viêm màng não mô cầu lây qua đường hô hấp, đặc biệt ở nơi đông người. Ngay cả khi bạn khỏe mạnh, vi khuẩn vẫn có thể ẩn náu trong cộng đồng và tấn công bất ngờ. Tiêm vắc xin là cách bảo vệ chủ động, đặc biệt nếu bạn sống ở khu vực có nguy cơ cao.

Người lớn có nên tiêm?

Người lớn, đặc biệt là nhân viên y tế, người đi du lịch, hoặc sống trong môi trường đông đúc, nên tiêm để bảo vệ bản thân và ngăn lây lan bệnh.

Có thể tiêm cùng các vắc xin khác?

Vắc xin viêm màng não mô cầu (như Menactra) có thể tiêm cùng các vắc xin khác như cúm hoặc HPV, miễn là tuân theo hướng dẫn của bác sĩ. Tại các trung tâm tiêm chủng uy tín, bạn có thể tư vấn về vấn đề này rõ ràng hơn với bác sĩ để đảm bảo an toàn.

Viêm màng não mô cầu không phải là mối đe dọa xa xôi. Chỉ một khoảnh khắc chủ quan cũng có thể dẫn đến hậu quả không thể cứu vãn. Tiêm vắc xin ngay hôm nay không chỉ là cách bảo vệ bạn và gia đình, mà còn góp phần xây dựng một cộng đồng an toàn, không còn nỗi lo dịch bệnh.