Hiểu đúng về rối loạn nhân cách chống đối xã hội và tác động đến cuộc sống

Rối loạn nhân cách chống đối xã hội là một quá trình suy nghĩ và hành vi đã ăn sâu, tập trung vào việc khám phá và vi phạm các quy tắc xã hội, dẫn đến hành động phạm pháp. Dấu hiệu rõ ràng nhất của rối loạn nhân cách chống đối xã hội là những cá nhân bị ảnh hưởng không cảm thấy hối hận về hành vi phạm tội của mình. Hãy cùng Trung tâm Tiêm chủng Long Châu tìm hiểu nhiều hơn về rối loạn nhân cách chống đối xã hội trong bài viết dưới đây.

Rối loạn nhân cách chống đối xã hội là gì?

Rối loạn nhân cách chống đối xã hội là một quá trình suy nghĩ và hành vi rối loạn, ăn sâu và cứng nhắc, tập trung vào những hành vi vô trách nhiệm và vi phạm xã hội mà không cảm thấy hối hận. Những dấu hiệu phổ biến của rối loạn này bao gồm coi thường quyền lợi người khác, không tuân thủ pháp luật, không duy trì được công việc ổn định, lừa dối, thao túng vì lợi ích cá nhân.

Trong số 10 rối loạn nhân cách, rối loạn nhân cách chống đối xã hội là loại duy nhất không thể chẩn đoán ở trẻ em. Trước 18 tuổi, bệnh nhân phải được chẩn đoán mắc rối loạn hành vi và từ 15 tuổi trở đi, các triệu chứng mới có thể được xem xét để chẩn đoán rối loạn nhân cách chống đối xã hội.

Mặc dù nguyên nhân chính xác của rối loạn nhân cách chống đối xã hội vẫn chưa được xác định, cả yếu tố di truyền và môi trường đều đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của căn bệnh này. Nhiều nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng yếu tố di truyền có thể chiếm tỷ lệ ảnh hưởng từ 38% đến 69%. Các yếu tố môi trường liên quan đến sự phát triển của rối loạn nhân cách chống đối xã hội bao gồm những trải nghiệm thời thơ ấu bất lợi như bị lạm dụng thể chất, lạm dụng tình dục hoặc bị bỏ rơi, cùng với các vấn đề tâm thần trong suốt thời thơ ấu.

Các dấu hiệu của rối loạn nhân cách chống đối xã hội là gì?

Dấu hiệu điển hình của rối loạn nhân cách chống đối xã hội là sự coi thường và vi phạm quyền lợi của người khác, được thể hiện qua ít nhất 3 (hoặc nhiều hơn) trong các hành vi sau:

• Không tuân thủ các chuẩn mực xã hội và pháp luật.
• Lừa dối, nói dối nhiều lần, sử dụng bí danh hoặc lừa lọc người khác để thu lợi cá nhân hoặc giải trí.
• Hành động bốc đồng, thiếu kế hoạch.
• Dễ cáu giận và hung hăng, thường xuyên tham gia vào các cuộc đánh nhau hoặc hành hung.
• Chủ quan đối với sự an toàn của bản thân hoặc người khác.
• Thiếu trách nhiệm liên tục, không duy trì công việc ổn định hoặc tôn trọng các nghĩa vụ cơ bản.
• Không cảm thấy hối hận, thờ ơ hoặc biện minh cho hành vi làm tổn thương, ngược đãi người khác.
• Người bệnh phải từ 18 tuổi trở lên.
• Có bằng chứng về rối loạn hành vi, thường bắt đầu trước 15 tuổi.

Làm sao để chẩn đoán rối loạn nhân cách chống đối xã hội?

Hiện tại, không có phương thức chẩn đoán tiêu chuẩn cho rối loạn nhân cách chống đối xã hội. Tuy nhiên, các xét nghiệm di truyền và định hình thần kinh đã được áp dụng để đánh giá nguyên nhân và mô hình tâm lý liên quan đến chứng rối loạn này.

Bên cạnh đó, bệnh nhân mắc rối loạn nhân cách chống đối xã hội có nguy cơ cao mắc các bệnh nhiễm trùng do virus và bệnh lây truyền qua đường tình dục như viêm gan C và HIV. Họ cũng có tỷ lệ tử vong cao hơn do tai nạn, chấn thương, tự tử hoặc các vụ giết người.

Cách điều trị rối loạn nhân cách chống đối xã hội

Mặc dù đã có nhiều biện pháp can thiệp được thử nghiệm, hiệu quả điều trị rối loạn nhân cách chống đối xã hội vẫn chưa rõ ràng. Một số nghiên cứu cho thấy can thiệp sớm đối với rối loạn hành vi ở trẻ em có thể mang lại hiệu quả tốt hơn. Tuy nhiên, do mức độ nghiêm trọng của các tác hại tiềm ẩn khi trưởng thành, việc xác định liệu trình điều trị từ lứa tuổi trẻ em cần được cân nhắc kỹ lưỡng.

Hầu hết các trường hợp rối loạn nhân cách chống đối xã hội có thể điều trị trong môi trường ngoại trú. Tuy nhiên, bệnh nhân có thể cần nhập viện nếu có các tình trạng đồng thời hoặc biến chứng như cần cai nghiện chất kích thích hoặc có nguy cơ tự sát.

Mặc dù chưa có đủ bằng chứng để xác định các biện pháp can thiệp tâm lý hiệu quả cho người lớn mắc rối loạn nhân cách chống đối xã hội, một số loại thuốc đã được khuyến nghị để kiểm soát các triệu chứng, đặc biệt là hành vi hung hăng. Các thuốc chống loạn thần thế hệ thứ hai như Risperidone (2 - 4mg/ngày) và Quetiapine (100 - 300mg/ngày), được sử dụng làm liệu pháp đầu tay. Các thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) như Sertraline (100 - 200mg/ngày) hoặc Fluoxetine (20mg/ngày) cùng với các chất ổn định tâm trạng như Lithium và Carbamazepine (liều lượng cho rối loạn lưỡng cực), cũng có thể được dùng. Ngoài ra, các thuốc chống co giật như Oxcarbazepine và Carbamazepine cũng có thể hỗ trợ trong việc kiểm soát hành vi bốc đồng.

Phòng ngừa rối loạn nhân cách chống đối xã hội 

Để phòng ngừa rối loạn nhân cách chống đối xã hội có thể áp dụng một số cách sau đây:

• Cung cấp môi trường an toàn và yêu thương: Trẻ cần một môi trường ổn định và đầy tình thương để cảm thấy được hỗ trợ.

• Kỷ luật nhất quán: Cha mẹ nên áp dụng kỷ luật phù hợp với độ tuổi, giúp trẻ hiểu quy tắc và kỳ vọng.
• Khuyến khích giao tiếp cởi mở: Tạo cơ hội để trẻ chia sẻ cảm xúc và suy nghĩ, giúp trẻ học cách giải quyết vấn đề.
• Cung cấp hình mẫu tích cực: Người lớn nên là hình mẫu tích cực để trẻ học theo.
• Can thiệp sớm: Nếu trẻ có triệu chứng của ASPD, cần can thiệp kịp thời để ngăn ngừa vấn đề nghiêm trọng sau này.

Tóm lại, người mắc rối loạn nhân cách chống đối xã hội thường tạo gánh nặng cho gia đình, đồng nghiệp và cộng đồng xung quanh. Các bệnh tâm thần kèm theo và vấn đề nghiện, cùng với tỷ lệ tử vong cao do tự sát, càng làm gia tăng gánh nặng này. Do đó, việc áp dụng các phương pháp điều trị bằng thuốc hoặc tâm lý từ khi phát hiện dấu hiệu rối loạn ở trẻ em sẽ giúp cải thiện khả năng hòa nhập cộng đồng của họ khi trưởng thành.