Dấu hiệu của tự kỷ ở người lớn: Những biểu hiện không nên bỏ qua

Tự kỷ không chỉ được phát hiện ở trẻ em mà còn có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành. Ở người lớn, các biểu hiện thường kín đáo hơn, dễ bị bỏ sót hoặc nhầm với lo âu, trầm cảm, rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD).

Dấu hiệu của tự kỷ ở người lớn thường gặp

Khi bước vào tuổi trưởng thành, các biểu hiện tự kỷ không còn quá rõ ràng như ở trẻ nhỏ. Tuy vậy, chúng vẫn bộc lộ qua nhiều khía cạnh trong giao tiếp, hành vi và cảm nhận hằng ngày.

Khó khăn trong giao tiếp xã hội

Người lớn tự kỷ thường cảm thấy khó khăn khi duy trì hội thoại, ít khi bắt chuyện hoặc khó hiểu ngôn ngữ cơ thể của người khác. Họ có thể lặp lại cách nói chuyện quen thuộc và ít linh hoạt trong ứng xử.

Hành vi lặp lại và thói quen cứng nhắc

Một số người trưởng thành với ASD có xu hướng gắn bó với lịch trình cố định, khó chịu khi thay đổi kế hoạch. Họ cũng có thể dành sự tập trung cao độ cho một chủ đề cụ thể.

Khác biệt trong xử lý cảm giác

Có người phản ứng mạnh mẽ với âm thanh, ánh sáng, mùi hoặc kết cấu bề mặt. Ngược lại, cũng có người hầu như không để ý tới các kích thích này. Sự khác biệt cảm giác là một đặc trưng thường thấy của rối loạn phổ tự kỷ.

Khó nhận diện cảm xúc bản thân và người khác

Việc đọc hiểu tín hiệu cảm xúc trên khuôn mặt hoặc giọng nói của người khác thường là thách thức. Điều này đôi khi khiến họ dễ bị hiểu nhầm là thờ ơ, trong khi thực chất chỉ là sự khác biệt trong xử lý thông tin xã hội.

Biểu hiện tinh tế dễ bị bỏ qua ở người lớn tự kỷ

Không phải lúc nào tự kỷ ở người lớn cũng dễ nhận thấy. Nhiều biểu hiện khá kín đáo, dễ khiến người xung quanh nhầm lẫn hoặc bỏ qua. Một số dấu hiệu tinh tế thường gặp gồm:

• “Masking” - che giấu hành vi để hòa nhập: Một số người có xu hướng quan sát và bắt chước cách cư xử xã hội để che đi sự khác biệt. Điều này khiến họ mệt mỏi và dễ rơi vào căng thẳng.
• Dễ bị chẩn đoán nhầm: Triệu chứng của tự kỷ ở người lớn có thể trùng lặp với lo âu hoặc trầm cảm. CDC lưu ý rằng việc đánh giá chính xác cần dựa trên tổng hợp nhiều thông tin, bao gồm cả tiền sử phát triển.
• Khó khăn trong môi trường làm việc: Người trưởng thành với ASD có thể gặp trở ngại trong các hoạt động teamwork, giao tiếp với đồng nghiệp hoặc khi phải thay đổi quy trình làm việc. Tuy nhiên, họ thường có ưu thế ở những lĩnh vực yêu cầu chi tiết, phân tích và sự kiên trì.

Những khó khăn kèm theo khi người lớn mắc tự kỷ

Bên cạnh những dấu hiệu đặc trưng, người trưởng thành với ASD còn phải đối diện nhiều khó khăn khác trong cuộc sống. Các trở ngại này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần mà còn tác động đến quan hệ cá nhân và con đường nghề nghiệp.

Sức khỏe tâm thần

Lo âu và trầm cảm là tình trạng phổ biến hơn ở người lớn tự kỷ so với dân số chung. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng người lớn ASD có nguy cơ cao hơn bị lo âu, trầm cảm hoặc căng thẳng tâm lý kéo dài, và cần hỗ trợ chuyên biệt.

Quan hệ xã hội và gia đình

Khó khăn trong việc thể hiện cảm xúc và hiểu người khác có thể dẫn đến hiểu lầm trong các mối quan hệ. Trong hôn nhân, sự thiếu linh hoạt hoặc nhạy cảm quá mức cũng tạo ra áp lực.

Công việc và học tập

Một số người có thể gặp khó khăn khi yêu cầu công việc liên quan nhiều đến giao tiếp. Tuy nhiên, ở các lĩnh vực như lập trình, nghiên cứu, phân tích dữ liệu, họ có thể phát huy thế mạnh về sự chi tiết và khả năng tập trung cao.

Khi nào cần đi khám và chẩn đoán tự kỷ ở người lớn

Không phải ai cũng dễ dàng nhận ra khi nào bản thân hoặc người thân cần đi khám. Việc chẩn đoán tự kỷ ở người lớn thường đòi hỏi sự quan sát kỹ lưỡng và công cụ đánh giá chuyên biệt. Một số điểm quan trọng cần lưu ý gồm:

Dấu hiệu gợi ý nên tìm đến cơ sở y tế

Nếu gặp khó khăn kéo dài trong giao tiếp, duy trì quan hệ hoặc xử lý tình huống xã hội, người lớn nên cân nhắc tìm đến chuyên khoa tâm thần kinh hoặc tâm lý lâm sàng để được đánh giá.

Các phương pháp chẩn đoán thường dùng

Nhiều thang đo được sử dụng như ADOS-2, ADI-R hoặc RAADS-R. Theo hướng dẫn của NICE (Anh), chẩn đoán nên được thực hiện bởi nhóm chuyên môn có kinh nghiệm và kết hợp khai thác tiền sử phát triển.

Vai trò của chẩn đoán sớm

Phát hiện khi có khả năng giúp người lớn tự kỷ có cơ hội nhận hỗ trợ phù hợp, cải thiện kỹ năng xã hội và giảm thiểu nguy cơ lo âu, trầm cảm. CDC ước tính có khoảng 2,21% người trưởng thành ở Mỹ sống với ASD.

Hướng hỗ trợ và thích nghi cho người lớn tự kỷ

Để người lớn tự kỷ có thể hòa nhập tốt hơn trong học tập, công việc và đời sống xã hội, gia đình và cộng đồng có thể áp dụng những hướng hỗ trợ và thích nghi sau:

• Liệu pháp và hỗ trợ phù hợp: Các liệu pháp như nhận thức, hành vi (CBT) và huấn luyện kỹ năng xã hội có thể giúp người lớn ASD cải thiện khả năng ứng xử.
• Tự chăm sóc và xây dựng môi trường hỗ trợ: Thói quen lành mạnh như tập thể dục, ngủ đủ giấc, tham gia các nhóm cộng đồng có thể giúp giảm căng thẳng.
• Vai trò của gia đình và xã hội: Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc tạo môi trường chấp nhận, tôn trọng sự khác biệt và hỗ trợ quá trình hòa nhập. Xã hội cũng cần nâng cao nhận thức để giảm kỳ thị và tạo điều kiện cho người tự kỷ trưởng thành phát triển.

Dấu hiệu của tự kỷ ở người lớn có thể đa dạng và khó nhận biết, nhưng khi được phát hiện sớm sẽ giúp cá nhân nhận được sự hỗ trợ phù hợp. Mỗi người đều có thể hòa nhập và phát triển nếu được thấu hiểu và đồng hành đúng cách.