Cholesterol cao là bệnh gì? Nguyên nhân và cách phòng ngừa

Cholesterol đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hoạt động của tế bào, sản xuất hormone và hỗ trợ tiêu hóa. Tuy nhiên, khi cholesterol tăng vượt mức an toàn, nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đột quỵ và nhiều vấn đề sức khỏe khác sẽ tăng lên đáng kể. Nhiều người chỉ phát hiện mình có cholesterol cao khi đi khám tổng quát, bởi bệnh hầu như không gây triệu chứng ở giai đoạn đầu. Vậy cholesterol cao liên quan đến bệnh nào, có nguy hiểm hay không và cần xử lý thế nào? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong phần nội dung dưới đây.

Cholesterol cao là bệnh gì?

Bệnh cholesterol cao, hay còn gọi là tình trạng tăng cholesterol trong máu, xảy ra khi lượng cholesterol vượt quá mức cơ thể cho phép. Khi đó, phần chất béo dư thừa dễ bám vào thành động mạch và dần hình thành các mảng xơ cứng. Những mảng bám này khiến lòng mạch thu hẹp, giảm độ đàn hồi, cản trở máu lưu thông và làm tăng rủi ro gặp các bệnh tim mạch nặng nề như đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim.

Nồng độ cholesterol toàn phần trong máu gồm hai thành phần chính:

• LDL-cholesterol: Thường được xem là loại “cholesterol xấu” vì khi tích tụ với mức cao, chúng có khả năng làm nghẽn lòng mạch.
• HDL-cholesterol: Được coi là “cholesterol tốt” nhờ vai trò hỗ trợ vận chuyển và loại bỏ phần LDL dư thừa ra khỏi máu, giúp mạch máu thông thoáng và góp phần duy trì sức khỏe tim mạch.

Ảnh hưởng của cholesterol cao đến cơ thể

Khi lượng cholesterol trong máu tăng vượt mức cho phép, chúng có xu hướng bám vào thành mạch và hình thành các mảng xơ vữa. Những mảng bám này khiến dòng máu lưu thông qua động mạch bị cản trở, từ đó kéo theo hàng loạt rủi ro sức khỏe nghiêm trọng như:

• Cơn tức ngực: Cholesterol tích tụ làm hẹp động mạch nuôi tim, khiến lượng máu đưa đến tim bị giảm. Điều này dễ gây cảm giác đau thắt hoặc nặng tức ở vùng ngực.
• Đau tim: Khi mảng xơ vữa bị nứt, cục máu đông hình thành và chặn dòng máu đến tim. Đây là nguyên nhân dẫn đến các cơn đau tim và có thể gây nhồi máu cơ tim nếu không cấp cứu kịp.
• Đột quỵ: Mức LDL cao làm tăng nguy cơ tắc nghẽn động mạch đưa máu lên não, gây ra tình trạng đột quỵ do thiếu máu cục bộ.
• Bệnh mạch vành: Động mạch vành thu hẹp bởi mảng bám khiến tim không được cung cấp đủ oxy. Người bệnh dễ gặp đau ngực, mệt, khó thở và có khả năng tiến triển thành suy tim hoặc đau tim.
• Bệnh động mạch ngoại biên (PAD): Xơ vữa xuất hiện ở mạch máu chân hoặc tay làm giảm lượng máu lưu thông. Triệu chứng thường thấy là đau mỏi bắp chân khi đi lại nhưng giảm khi nghỉ ngơi.
• Tăng huyết áp: Mảng bám khiến thành mạch cứng và hẹp, buộc tim phải hoạt động mạnh hơn để bơm máu. Sự tăng áp lực này làm huyết áp dễ tăng cao.

Vì sao cholesterol trong máu lại tăng cao?

Cholesterol trong máu đến từ hai nguồn: Cơ thể tự tổng hợp và chế độ ăn uống. Có nhiều yếu tố làm tăng nồng độ cholesterol, bao gồm:

Nguyên nhân di truyền

Nếu trong gia đình có người từng bị cholesterol cao, các thành viên khác cũng có nguy cơ cao hơn. Nguyên nhân chính là do yếu tố di truyền, tức là các gen điều khiển quá trình xử lý cholesterol và chất béo gặp trục trặc. Thêm vào đó, chế độ ăn uống và lối sống trong cùng một gia đình thường giống nhau, cũng góp phần làm tăng nguy cơ này.

Thói quen ăn uống và sinh hoạt

Phần lớn trường hợp cholesterol cao liên quan trực tiếp đến chế độ ăn uống và lối sống không lành mạnh, dẫn đến lượng cholesterol dư thừa tích tụ trong máu, ảnh hưởng đến tim mạch. Cụ thể:

Ăn nhiều thực phẩm giàu chất béo xấu

Những thực phẩm như thịt đỏ, bơ, kem, sữa, bánh ngọt, phô mai, gan và các loại nội tạng, chocolate hay đồ ăn chế biến sẵn chứa nhiều cholesterol xấu. Khi nạp quá nhiều, cơ thể khó hấp thụ và chuyển hóa hết, khiến cholesterol vẫn lưu hành trong máu, hình thành các mảng mỡ trong mạch máu.

Thiếu vận động

Ngồi nhiều, lười tập thể dục khiến cơ thể tích tụ mỡ và cholesterol xấu cao hơn so với người vận động đều đặn. Việc tập luyện hàng ngày giúp cơ thể tiêu hao năng lượng và chất béo dư thừa, giảm nguy cơ mỡ máu tăng cao.

Hút thuốc lá

Không chỉ gây hại cho phổi, khói thuốc lá còn làm giảm lượng cholesterol tốt (HDL), khiến cholesterol xấu chiếm ưu thế, tăng nguy cơ biến chứng mạch máu.

Sử dụng một số loại thuốc

Một số thuốc điều trị kéo dài có thể khiến lượng chất béo trong máu tăng, bao gồm cholesterol và triglyceride.

Bệnh lý đi kèm

Người mắc suy giáp, tiểu đường hoặc một số bệnh mạn tính khác thường có nguy cơ cholesterol cao hơn bình thường.

Uống rượu bia thường xuyên

Tiêu thụ rượu bia quá mức không chỉ gây tổn thương gan mà còn làm tăng cholesterol trong máu, dẫn đến nguy cơ cao về tim mạch.

Cách ngăn ngừa tình trạng cholesterol trong máu cao

Cholesterol cao không phải là một căn bệnh riêng lẻ, nhưng lại là yếu tố nguy cơ gây ra nhiều vấn đề sức khỏe. Việc phòng ngừa và kiểm soát cholesterol có thể thực hiện hiệu quả thông qua chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh.

• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Hạn chế thực phẩm nhiều chất béo bão hòa, thay bằng dầu thực vật (dầu ô liu, dầu hạt cải, dầu hướng dương), tăng cá, các loại hạt và sữa ít béo. Ưu tiên hấp, luộc thay cho chiên xào.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Giữ cân nặng phù hợp với chỉ số BMI để hỗ trợ kiểm soát cholesterol và giảm nguy cơ các bệnh tim mạch.
• Tăng cường vận động: Thường xuyên tập thể dục giúp đốt mỡ thừa, cải thiện tuần hoàn máu và duy trì mức cholesterol khỏe mạnh.
• Ngừng hút thuốc lá: Thuốc lá làm giảm cholesterol tốt, tăng cholesterol xấu, khiến kiểm soát cholesterol trở nên khó khăn hơn.
• Chăm sóc tinh thần: Giảm căng thẳng để tránh rối loạn ăn uống và hạn chế hormone gây tăng cholesterol xấu, đồng thời cải thiện sức khỏe tổng thể.

Qua bài viết, bạn đã hiểu rõ “cholesterol cao là bệnh gì?” và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Việc duy trì thói quen ăn uống lành mạnh, tập luyện thường xuyên và thăm khám định kỳ sẽ giúp hạn chế nguy cơ tim mạch cũng như các biến chứng liên quan. Chủ động chăm sóc sức khỏe từ hôm nay chính là cách tốt nhất để bảo vệ bản thân và những người bạn yêu thương.