Xét nghiệm HIV bao lâu có kết quả và yếu tố ảnh hưởng?

Việc xét nghiệm HIV không chỉ là điều kiện để xác nhận tình trạng nhiễm mà còn là bước đầu tiên rất quan trọng trong phòng ngừa và điều trị. Tuy nhiên, không phải loại xét nghiệm nào cũng cho kết quả ngay lập tức và có trường hợp cần chờ để kết quả trở nên khách quan hơn. Do đó, hiểu rõ thời gian trả kết quả xét nghiệm HIV và những điều cần lưu ý trong quá trình chờ kết quả sẽ giúp người đọc lên kế hoạch xét nghiệm và theo dõi phù hợp.

Xét nghiệm HIV bao lâu có kết quả?

Xét nghiệm HIV bao lâu có kết quả phụ thuộc lớn vào loại xét nghiệm mà bạn lựa chọn. Mỗi phương pháp có khả năng phát hiện virus ở những thời điểm khác nhau sau khi tiếp xúc, từ vài ngày đến vài tháng. Dưới đây là thông tin chi tiết về thời gian trả kết quả và các loại xét nghiệm phổ biến nhất.

Thời gian nhận kết quả

Cùng một loại xét nghiệm, thời gian từ lúc lấy mẫu đến khi nhận kết quả có thể khác nhau tùy cơ sở y tế. Ví dụ:

• Test nhanh tại chỗ: Có thể nhận kết quả dưới 30 phút.
• Xét nghiệm tại phòng lab: Thường từ 1 - 3 ngày, có thể lâu hơn nếu gửi mẫu về trung tâm lớn.

Quan trọng hơn, kết quả âm tính không loại trừ hoàn toàn nếu bạn đang trong “giai đoạn cửa sổ”. Đây là khoảng thời gian virus đã xâm nhập nhưng chưa đủ để xét nghiệm phát hiện. Vì vậy, dù xét nghiệm HIV cho kết quả âm tính, bạn vẫn cần xét nghiệm lại nếu có nguy cơ cao.

Các loại xét nghiệm HIV 

Dưới đây là một số loại xét nghiệm HIV khác nhau mà bạn có thể lựa chọn thực hiện, giúp phát hiện sớm sự hiện diện của virus trong cơ thể và theo dõi tình trạng sức khỏe của mình một cách hiệu quả.

• Xét nghiệm nucleic acid test (NAT): Đây là phương pháp phát hiện sớm nhất, có thể xác định HIV chỉ sau 10 - 33 ngày kể từ khi tiếp xúc. NAT tìm kiếm trực tiếp vật liệu di truyền của virus trong máu, nên độ nhạy rất cao. Tuy nhiên, chi phí cao và thường chỉ được chỉ định trong trường hợp nguy cơ rất cao hoặc cần kết quả gấp.
• Xét nghiệm kháng nguyên/kháng thể: Thực hiện ở phòng xét nghiệm từ mẫu máu tĩnh mạch, phát hiện nhiễm HIV khoảng 18 - 45 ngày sau tiếp xúc. Đây là loại xét nghiệm tiêu chuẩn tại các bệnh viện lớn, có khả năng phát hiện cả kháng nguyên p24 và kháng thể.
• Xét nghiệm kháng thể (thường là test nhanh hoặc xét nghiệm tại nhà): Phát hiện sau khoảng 23 - 90 ngày sau tiếp xúc. Loại này phổ biến, dễ thực hiện nhưng cần thời gian dài hơn để đạt độ chính xác cao.

Ảnh hưởng của “giai đoạn cửa sổ” đến kết quả xét nghiệm HIV 

“Giai đoạn cửa sổ” là khoảng thời gian từ khi virus HIV xâm nhập cơ thể đến khi xét nghiệm có thể phát hiện được với độ tin cậy cao. Trong giai đoạn này, người nhiễm vẫn có thể cho kết quả âm tính giả dù thực tế đã nhiễm virus.

Thời gian cửa sổ theo từng loại xét nghiệm

“Giai đoạn cửa sổ” không giống nhau ở mỗi loại xét nghiệm HIV. Mỗi phương pháp có khả năng phát hiện virus trong máu ở những mốc thời gian khác nhau, tùy vào cơ chế hoạt động và độ nhạy của xét nghiệm. Dưới đây là thời gian cửa sổ cụ thể cho từng loại xét nghiệm:

• Xét nghiệm kháng nguyên/kháng thể đời mới: Cửa sổ ngắn nhất, khoảng 18 ngày. Hầu hết các trường hợp nhiễm được phát hiện trong vòng dưới 44 ngày.
• Xét nghiệm kháng thể đơn thuần: Cửa sổ kéo dài đến khoảng 90 ngày mới đảm bảo phát hiện được phần lớn người nhiễm.

Ảnh hưởng của “giai đoạn cửa sổ” đối với xét nghiệm 

Nếu bạn xét nghiệm HIV quá sớm trong giai đoạn cửa sổ, nguy cơ âm tính giả rất cao. Điều này không chỉ gây hiểu lầm mà còn làm chậm quá trình điều trị nếu thực sự nhiễm. Ngược lại, hiểu rõ điều trên sẽ giúp bạn:

• Lên lịch xét nghiệm đúng thời điểm.
• Tránh lo lắng không cần thiết.
• Chủ động xét nghiệm lại nếu cần.

Ví dụ: Nếu bạn có hành vi nguy cơ ngày 1/11, xét nghiệm NAT có thể phát hiện từ ngày 11/11, nhưng xét nghiệm kháng thể nhanh thì phải đợi đến ít nhất ngày 24/11 mới có ý nghĩa.

Khi nào bạn nên đi xét nghiệm và sau xét nghiệm làm gì?

Thời gian trả kết quả xét nghiệm HIV chỉ là một phần. Quan trọng hơn là khi nào nên xét nghiệm và sau đó phải làm gì để bảo vệ bản thân và người khác.

Khi nào nên xét nghiệm?

Bạn nên thực hiện xét nghiệm HIV ngay nếu thuộc trong các trường hợp sau:

• Có hành vi nguy cơ như quan hệ tình dục không an toàn, dùng chung kim tiêm, tiếp xúc với máu/dịch cơ thể nghi nhiễm.
• Muốn biết rõ tình trạng để bảo vệ bản thân và bạn tình.

Sau xét nghiệm nên làm gì?

Tùy vào kết quả, bạn cần thực hiện khác nhau:

• Kết quả dương tính: Lập tức làm xét nghiệm khẳng định (thường là NAT hoặc Western Blot). Cần liên hệ trung tâm chuyên khoa HIV/AIDS để được tư vấn và bắt đầu điều trị ARV sớm (càng sớm càng tốt).
• Kết quả âm tính: Nếu xét nghiệm trong giai đoạn cửa sổ, cần xét nghiệm lại sau 1 - 3 tháng.
• Trong lúc chờ kết quả hoặc xét nghiệm lại: Sử dụng bao cao su 100%. Không dùng chung kim tiêm. Thông báo cho bạn tình (nếu cần). Theo dõi sức khỏe, ghi chép ngày xét nghiệm và kết quả.

Những lưu ý khi làm xét nghiệm HIV

Độ chính xác của xét nghiệm HIV phụ thuộc vào loại xét nghiệm và thời điểm thực hiện. Nếu làm quá sớm sau khi phơi nhiễm, kết quả có thể âm tính giả. Với test nhanh tại nhà, kết quả chỉ mang tính tham khảo. Nếu dương tính, cần đến cơ sở y tế để làm xét nghiệm để khẳng định chắc chắn.

Trong trường hợp nguy cơ phơi nhiễm cao như bị kim tiêm đâm hoặc quan hệ không an toàn với người nhiễm HIV, hãy đến ngay cơ sở y tế trong 72 giờ đầu để được tư vấn và sử dụng thuốc dự phòng sau phơi nhiễm (PEP). Biện pháp này có thể giảm nguy cơ lây nhiễm hơn 80%. Ngoài ra, phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh có mẹ nhiễm HIV cần được xét nghiệm bằng phương pháp đặc biệt và theo dõi theo hướng dẫn của chuyên gia y tế.

Mỗi loại xét nghiệm có thời gian phát hiện khác nhau, tuy nhiên, nếu xét nghiệm quá sớm trong “giai đoạn cửa sổ”, kết quả có thể chưa chính xác tuyệt đối. Vì vậy, việc chọn đúng thời điểm, thực hiện tại cơ sở y tế uy tín và xét nghiệm lại khi cần là rất quan trọng. Xét nghiệm HIV không chỉ để biết kết quả, mà còn là cách để bạn chăm sóc bản thân, bảo vệ người thân và góp phần ngăn ngừa lây lan HIV trong cộng đồng.