Uống thuốc tẩy giun mà vẫn còn giun kim: Nguyên nhân và cách xử lý triệt để

Nếu chỉ uống thuốc mà không hiểu rõ đặc điểm vòng đời giun và không vệ sinh đúng cách thì việc chữa trị khó đạt hiệu quả triệt để. Bài viết dưới đây phân tích kỹ nguyên nhân và cách khắc phục rõ ràng, dễ hiểu.

Giun kim là gì? Tại sao dễ lây nhiễm?

Giun kim (Enterobius vermicularis) là ký sinh chủ yếu ở ruột già và là loại giun phổ biến nhất ở trẻ em, nhưng người lớn cũng có thể mắc.

Điều quan trọng khiến giun kim khó điều trị dứt điểm là vòng đời đặc biệt của chúng:

• Ban đêm, giun cái bò ra vùng hậu môn để đẻ từ vài nghìn đến vài chục nghìn trứng.
• Trứng bám vào nếp gấp da làm ngứa dữ dội, khiến người bệnh (đặc biệt là trẻ) gãi theo phản xạ.
• Khi gãi trứng bám vào đầu ngón tay và móng tay. Người bệnh chạm vào đồ vật, quần áo, tay cầm, chăn ga,… dẫn đến trứng phát tán khắp nơi.
• Chỉ cần đưa tay lên miệng hoặc ăn khi chưa rửa tay sạch, trứng lại quay vào ruột tiếp tục vòng đời.

Ngoài ra, trứng giun kim có lớp vỏ rất bền, có thể sống ngoài cơ thể đến 2 - 3 tuần, chịu được khô, ẩm và bám chắc vào bề mặt vải, nhựa, da,… Chính điều này khiến việc điều trị chỉ uống thuốc là không đủ, vì thuốc chỉ tiêu diệt giun, không diệt trứng và môi trường quanh người vẫn chứa nguồn lây.

Vì sao uống thuốc tẩy giun mà vẫn còn giun kim?

Nhiều người thắc mắc vì sao đã uống thuốc tẩy giun nhưng giun kim vẫn xuất hiện, nguyên nhân thường nằm ở những yếu tố mà thuốc không thể tiêu diệt được.

Thuốc chỉ diệt giun trưởng thành, không tiêu diệt trứng

Hầu hết thuốc tẩy giun như: Mebendazole, Albendazole. Pyrantel…đều tác động vào hệ thần kinh hoặc khả năng hấp thụ dưỡng chất của giun, giúp giết giun trưởng thành đang sống trong ruột.

Nhưng thuốc không làm mất trứng giun đang bám trên:

• Da quanh hậu môn.
• Quần áo.
• Chăn gối.
• Tay và móng tay.
• Đồ chơi.

Do đó:

• Sau liều đầu, giun trưởng thành trong ruột chết.
• Nhưng trứng vẫn còn ngoài môi trường.
• 3 - 10 ngày sau nở thành giun non, bệnh lặp lại, người bệnh tưởng “thuốc không có tác dụng”.

Nguyên nhân cốt lõi là trứng chưa được loại bỏ, chứ không phải thuốc yếu.

Không uống liều nhắc lại sau 2 tuần

Trứng giun kim từ lúc bám ngoài môi trường đến khi nở chỉ cần khoảng 10 - 14 ngày, vì vậy bác sĩ luôn khuyến nghị:

• Uống liều 1 để diệt giun trưởng thành.
• Uống liều nhắc lại sau 2 tuần để diệt lứa giun mới nở.

Nếu chỉ uống 1 liều duy nhất, trứng còn sót lại vẫn nở thì bệnh tái phát như cũ.

Tái nhiễm do trứng bám vào quần áo 

Đây là câu hỏi rất nhiều phụ huynh thắc mắc. Trứng giun có thể xuất hiện ở: Quần áo, quần lót, khăn tắm, chăn ga, thảm, ghế sofa. Tại vì ban đêm:

• Giun cái bò ra hậu môn đẻ trứng.
• Trứng rơi vãi ra quần áo và vải giường của người bệnh.
• Đặc biệt nếu trẻ mặc quần lót rộng, quấn chăn thoáng hoặc không mặc đồ lót, trứng càng dễ rơi ra.

Khi chúng ta gãi hậu môn rồi chạm vào quần áo thì trứng dính vào sợi vải. Ngồi lên ghế, dùng chăn chung, ôm thú nhồi bông thì trứng tiếp tục lan sang bề mặt mới.

Ngoài ra, trứng giun kim rất nhỏ (khoảng 50 - 60 µm), mắt thường không nhìn thấy, nhưng dính rất chắc vào vải và có thể sống tới 2 - 3 tuần. Nếu quần áo chỉ giặt bằng nước lạnh, không sấy khô nóng, trứng vẫn tồn tại và gây tái nhiễm rất dễ dàng.

Trứng bám vào tay, tại sao tay là nguồn lây mạnh nhất?

Tay là nơi đầu tiên chạm vào vùng ngứa và khi chúng ta gãi:

• Trứng với kích thước rất nhỏ bám vào các rãnh móng tay, khó rửa sạch nếu không dùng xà phòng.
• Chúng ta thường ngoáy mũi, ăn vặt, mút tay, trẻ em đưa đồ chơi vào miệng thì trứng theo đường miệng sẽ quay lại ruột

Vậy nên chúng ta bị giun kim thường tái nhiễm chính từ bản thân chứ không phải người khác.

Không xử lý môi trường sống trong thời gian điều trị

Trứng giun không cần oxy nhiều, không cần dinh dưỡng vẫn tồn tại lơ lửng trong bụi nhà. Khi giũ chăn, lau khô quần áo, đập gối, quét nhà khô thì trứng dễ phát tán ra không khí và bám vào đồ vật xung quanh. Nếu không giặt nóng, hút bụi, vệ sinh bề mặt thì nguồn trứng vẫn còn dẫn đến uống thuốc xong vẫn nhiễm lại.

Không điều trị đồng loạt trong gia đình

Giun kim rất dễ lây:

• Dùng chung khăn mặt.
• Ngủ chung giường.
• Ngồi chung ghế sofa.
• Chơi chung đồ chơi.
• Xài cùng bô vệ sinh đối với trẻ em.

Nếu chỉ một người uống thuốc, các thành viên khác vẫn mang trứng thì vẫn lây ngược lại người đã điều trị. Đây là lý do bác sĩ thường yêu cầu điều trị cả nhà cùng lúc.

Dùng sai thuốc hoặc sai liều

Ngoài ra, một số trường hợp khác như:

• Tự ý mua thuốc theo kinh nghiệm.
• Dùng thuốc không phù hợp độ tuổi.
• Uống không đúng thời điểm.
• Không tuân thủ đơn bác sĩ.

Những nguyên nhân trên cũng dẫn đến hiệu quả giảm rõ rệt.

Dấu hiệu cho thấy giun kim vẫn chưa hết

Giun kim chưa được loại bỏ hoàn toàn thường gây ra các biểu hiện như: ngứa hậu môn nhiều về đêm, khó ngủ, bứt rứt, đặc biệt là trẻ hay quấy khóc hoặc gãi liên tục. Một số người có thể gặp đau bụng âm ỉ, rối loạn tiêu hóa, sụt cân hoặc thấy giun xuất hiện trong phân và vùng hậu môn. Nếu triệu chứng kéo dài sau khi đã uống thuốc đúng liều, bạn nên đi khám để được chẩn đoán và điều trị dứt điểm, tránh tái nhiễm liên tục.

Cách xử lý triệt để khi uống thuốc rồi vẫn còn giun kim

Nếu đã uống thuốc nhưng vẫn còn giun kim, rất có thể bạn đang bỏ sót một số bước quan trọng trong quá trình diệt trứng và ngăn tái nhiễm.

Tiếp tục uống liều nhắc lại

Thông thường uống lại sau 14 ngày và nếu vẫn còn, bác sĩ có thể cho liều thứ 3. Đây là nguyên tắc bắt buộc vì liều 1 diệt giun trưởng thành, liều 2 diệt giun non mới nở.

Làm sạch toàn bộ vải vóc trong nhà

Để tiêu diệt trứng hãy giặt chăn ga, khăn, quần áo ở 60°C trở lên, sấy nóng hoặc phơi nắng gắt, không giũ mạnh trong phòng, tránh phát tán trứng

Vệ sinh cá nhân kỹ hơn và phải đúng cách

Mỗi ngày cần: 

• Rửa tay bằng xà phòng 20 - 30 giây, nhất là sau đi vệ sinh.
• Cắt móng tay ngắn, vì trứng đọng lại chủ yếu ở đây.
• Tắm và rửa hậu môn mỗi sáng, vì trứng đẻ vào ban đêm.
• Mặc quần lót bó sát, hạn chế trứng rơi ra quần áo giường.

Đây là cách cắt đứt nguồn lây ngay từ cơ thể người bệnh.

Làm sạch nhà cửa

Trong thời gian điều trị cần làm những việc sau đây: 

• Hút bụi hằng ngày (trứng có thể nằm trong thảm, ghế sofa).
• Lau nhà bằng khăn ẩm, tránh quét khô.
• Lau tay nắm cửa, bàn học, mặt bàn.

Điều trị đồng loạt cả gia đình

Nếu trong nhà có 1 người mắc mà người khác không điều trị thì người đã khỏi rất dễ tái nhiễm. Cần uống thuốc cùng ngày, vệ sinh nhà cửa đồng bộ, thay đồ lót, chăn ga cùng thời điểm.

Khi nào cần đi khám?

Bạn nên đến cơ sở y tế khi xuất hiện các dấu hiệu sau:

• Đã uống đúng và đủ liều nhưng vẫn tái nhiễm giun kim hơn 2 lần liên tiếp.
• Ngứa hậu môn nhiều, ảnh hưởng giấc ngủ hoặc sinh hoạt.
• Có dấu hiệu viêm nhiễm quanh hậu môn như đỏ, sưng, rát.
• Xuất hiện triệu chứng bất thường: đau bụng kéo dài, sụt cân, mệt mỏi, ăn uống kém.

Uống thuốc tẩy giun mà vẫn còn giun kim là chuyện thường gặp, không phải do thuốc kém hiệu quả mà vì thuốc chỉ diệt giun trưởng thành, không tiêu diệt được trứng, trong khi trứng giun kim có thể sống lâu ngoài cơ thể và bám trên tay, quần áo, chăn ga hay đồ chơi khiến người bệnh dễ tự tái nhiễm. Nếu không vệ sinh môi trường kỹ và không điều trị đồng loạt trong gia đình, giun sẽ lây qua lại và kéo dài. Để trị dứt điểm, cần uống thuốc đúng liều, có nhắc lại sau 2 tuần, giữ vệ sinh cá nhân, giặt chăn ga bằng nước nóng và tẩy giun cho tất cả thành viên gia đình cùng lúc.