Mụn thịt là gì? Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Mụn thịt (syringoma) là một khối u lành tính của da, có nguồn gốc từ ống dẫn mồ hôi nội biểu bì, cụ thể là acrosyringium – phần trong biểu bì của ống dẫn mồ hôi eccrine. Tên gọi "syringoma" xuất phát từ từ "syrinx" trong tiếng Hy Lạp có nghĩa là ống hoặc ống dẫn.

Những nốt mụn thịt thường xuất hiện dưới dạng các nốt sẩn nhỏ, chắc, có hình tròn, kích thước từ 1 đến 3 milimet. Mụn thịt thường tập trung thành cụm hoặc nhóm nhỏ, thường đối xứng ở cả hai bên cơ thể. Về màu sắc, chúng có thể là màu da, vàng nhạt, hồng nhạt, nâu hoặc trắng nhạt. Ở những người có tông màu da sẫm hơn, mụn thịt có thể xuất hiện nhợt nhạt hơn hoặc hơi vàng. 

Mụn thịt không gây hại và không có nguy cơ chuyển thành ung thư. Mặc dù mụn thịt có thể trông giống như nằm trên bề mặt da nhưng thực tế chúng nằm ở các lớp giữa đến sâu hơn của da.

Những dấu hiệu và triệu chứng của mụn thịt

Các triệu chứng của mụn thịt chủ yếu liên quan đến đặc điểm hình thái của chúng trên da:

• Nốt mụn thịt: Các nốt sẩn nhỏ, chắc, hình tròn, thường có đường kính từ 1 đến 3 milimet.

• Màu sắc đa dạng: Chúng có thể có màu da, trắng, vàng, nâu hoặc tăng sắc tố. 

• Phân bố: Mụn thịt có thể xuất hiện đơn lẻ hoặc theo cụm, thường phân bố đối xứng.

• Vị trí thường gặp: Các vị trí phổ biến nhất là quanh và dưới mí mắt. Ngoài ra, chúng có thể xuất hiện trên má, trán, da đầu, nách, rốn, ngực và vùng sinh dục. Hiếm khi, mụn thịt có thể xuất hiện ở lòng bàn tay và bàn chân, được gọi là syringoma acral.

• Không triệu chứng: Thông thường mụn thịt không gây đau hoặc ngứa và thường không có triệu chứng.

• Triệu chứng hiếm gặp: Một số bệnh nhân có thể phàn nàn về tình trạng ngứa hoặc đau, đặc biệt khi đổ mồ hôi. Các triệu chứng này thường xảy ra với mụn thịt ở vùng âm đạo.

Tác động của mụn thịt với sức khỏe 

Mụn thịt là tổn thương lành tính và không có tác động đáng kể đến sức khỏe thể chất chung của bệnh nhân. Ảnh hưởng chính của chúng chủ yếu là về mặt thẩm mỹ. Bệnh nhân thường tìm đến các phương pháp điều trị để loại bỏ chúng vì những lo ngại về ngoại hình, đặc biệt khi các tổn thương xuất hiện nhiều ở vùng mặt.

Biến chứng có thể gặp mụn thịt

Mặc dù bản thân mụn thịt lành tính và không gây biến chứng nghiêm trọng nhưng các biến chứng có thể phát sinh từ chính các phương pháp điều trị:

• Sẹo: Đây là một rủi ro tiềm ẩn của hầu hết các thủ thuật loại bỏ mụn thịt, đặc biệt là phẫu thuật cắt bỏ.

• Nhiễm trùng: Sau các thủ thuật xâm lấn có thể tồn tại nguy cơ nhiễm trùng tại vị trí điều trị.

• Thay đổi sắc tố da: Có thể xuất hiện tăng sắc tố (da sẫm màu hơn) hoặc giảm sắc tố (da nhạt màu hơn) tại vùng điều trị.

• Tái phát: Mụn thịt có thể tái phát sau điều trị, đặc biệt nếu phương pháp điều trị chỉ tác động ở bề mặt da vì chúng có thể xâm nhập vào lớp hạ bì sâu. Tỷ lệ tái phát thay đổi tùy thuộc vào phương pháp điều trị.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Việc thăm khám bác sĩ là cần thiết trong một số trường hợp liên quan đến mụn thịt:

• Để xác nhận chẩn đoán: Nếu bạn phát hiện một hoặc nhiều nốt mụn mới xuất hiện trên da và không rõ nguyên nhân, hãy đến gặp bác sĩ da liễu để được thăm khám và chẩn đoán chính xác.

• Nếu có triệu chứng đi kèm: Mặc dù hiếm gặp, nếu mụn thịt gây đau, ngứa hoặc nếu chúng lan rộng ra nhiều vùng trên cơ thể bạn nên tìm kiếm sự tư vấn y tế.

• Sau khi điều trị: Nếu vùng da đã điều trị không lành lại hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng (như chảy dịch vàng, sưng, đỏ, đau tăng lên) bạn cần liên hệ ngay với bác sĩ.

Mụn thịt phát triển khi các tế bào trong tuyến mồ hôi của bạn phát triển quá mức. Cụ thể hơn, chúng là kết quả của sự tăng sinh quá mức của các tế bào biểu mô từ các ống dẫn mồ hôi eccrine. Mặc dù mụn thịt là một tình trạng phổ biến nhưng nguyên nhân chính xác của chúng vẫn còn là một ẩn số. Một số yếu tố được cho là có thể kích hoạt hoặc liên quan đến sự phát triển quá mức này:

• Hoạt động quá mức của tuyến mồ hôi: Bất kỳ hoạt động nào làm tăng năng suất của tuyến mồ hôi đều có thể dẫn đến sự phát triển của các khối u.

• Mất cân bằng nội tiết tố: Có suy đoán rằng sự mất cân bằng nội tiết tố có thể là một yếu tố nguyên nhân chính gây mụn thịt vì mụn thịt thường xuất hiện ở tuổi trưởng thành trẻ tuổi và có thể bùng phát trong thời kỳ dậy thì hoặc mang thai.

• Khởi phát do viêm: Một số quan điểm cho rằng mụn thịt có thể bắt đầu do viêm, liên quan đến chấn thương, rối loạn tự miễn và nhạy cảm với kích thích nhiệt.

• Thay đổi gen hoặc đột biến gen: Các thay đổi gen hoặc đột biến cũng được coi là yếu tố có thể gây ra sự phát triển của mụn thịt. Tuy nhiên, các đột biến cụ thể hoặc khuynh hướng di truyền liên quan trực tiếp đến sự hình thành mụn thịt vẫn chưa được xác định rõ ràng ngoài các mô hình thực nghiệm.

• Tích tụ glycogen: Mụn thịt dạng tế bào trong là một biến thể hiếm gặp được đặc trưng bởi sự lắng đọng glycogen trong các tế bào biểu mô. Sự lắng đọng này được liên hệ với bệnh đái tháo đường.

• Các yếu tố vật lý và môi trường: Stress, tập thể dục hoặc hoạt động thể chất và nhiệt độ cao có thể làm cho tuyến eccrine hoạt động quá mức và phát triển thành mụn thịt.

Những ai có nguy cơ mắc phải mụn thịt?

Một số nhóm người có nguy cơ cao hơn:

• Phụ nữ: Mụn thịt phổ biến hơn nhiều ở phụ nữ so với nam giới. Một nghiên cứu chỉ ra tỷ lệ mắc bệnh nữ/nam là 6.6/1, trong khi các nguồn khác báo cáo tỷ lệ khoảng 1/2.

• Tuổi tác: Chúng thường xuất hiện trong hoặc sau tuổi dậy thì và phổ biến ở người trưởng thành trẻ tuổi. Độ tuổi khởi phát trung bình là 32 tuổi với hai đỉnh điểm ở thập kỷ thứ 3 và thứ 5 của cuộc đời.

• Chủng tộc và tông màu da: Mụn thịt phổ biến hơn ở người châu Á, đặc biệt là phụ nữ Nhật Bản. Mụn thịt bùng phát đặc biệt ảnh hưởng đến những người có tông màu da sẫm hơn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải mụn thịt

Một số tình trạng sức khỏe và yếu tố khác được cho là có liên quan nguy cơ mắc bệnh:

• Hội chứng Down: Đây là mối tương quan rõ ràng nhất với tỷ lệ 18–39% cá thể mắc hội chứng Down gây ra mụn thịt.

• Bệnh đái tháo đường: Biến thể syringoma tế bào trong có mối liên hệ mật thiết với bệnh đái tháo đường.

• Một số loại thuốc: Một số nguồn đề cập đến việc sử dụng thuốc chống động kinh có thể là yếu tố liên quan.

• Tình trạng y tế khác: Suy giáp cũng được liệt kê là một yếu tố có thể liên quan.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán mụn thịt

Chẩn đoán mụn thịt thường được thực hiện dựa trên đặc điểm lâm sàng điển hình của tổn thương. Bác sĩ có thể chẩn đoán chỉ bằng cách nhìn vào các nốt sẩn trên da của bạn.

Tuy nhiên, trong trường hợp không chắc chắn chẩn đoán hoặc để loại trừ các tình trạng da khác có triệu chứng tương tự, sinh thiết da là một công cụ chẩn đoán quan trọng. Quá trình này bao gồm việc loại bỏ một mẫu mô da nhỏ từ vùng bị ảnh hưởng để kiểm tra dưới kính hiển vi.

• Đặc điểm mô bệnh học: Dưới kính hiển vi, mụn thịt thể hiện sự tăng sinh của tuyến mồ hôi được tổ chức thành các ổ, với hình thái đặc trưng giống nòng nọc hoặc dấu phẩy. Các cấu trúc này được lót bởi hai hàng tế bào biểu mô dẹt với lớp ngoài phình ra tạo thành hình đuôi nòng nọc. Mô đệm xung quanh thường bị xơ cứng.

• Syringoma tế bào trong: Biến thể này có bào tương tế bào rõ ràng do tăng mức độ glycogen. Khi xác nhận qua sinh thiết, việc đánh giá thêm về tình trạng không dung nạp glucose được khuyến nghị do mối liên hệ của nó với bệnh đái tháo đường.

• Nhuộm hóa mô miễn dịch: Trong một số trường hợp, cần sử dụng nhuộm hóa mô miễn dịch để đạt được độ chính xác chẩn đoán cao hơn, đặc biệt để phân biệt mụn thịt với các khối u adnexal khác hoặc ung thư biểu mô.

Phương pháp điều trị mụn thịt

Mụn thịt là các khối u lành tính và thường không cần can thiệp điều trị trừ khi bệnh nhân mong muốn loại bỏ vì lý do thẩm mỹ. Việc lựa chọn phương pháp điều trị tùy thuộc vào vị trí, số lượng, kích thước của tổn thương và mong muốn của bệnh nhân.

Nội khoa

Các phương pháp điều trị bằng thuốc có thể giúp giảm sự xuất hiện hoặc loại bỏ mụn thịt, thường là lựa chọn ban đầu do ít rủi ro biến chứng.

Acid trichloroacetic (TCA): Dung dịch TCA có thể được thoa trực tiếp trên những nốt mụn thịt làm chúng khô và bong ra sau vài ngày.

Retinoid tại chỗ hoặc đường uống:

• Kem tretinoin tại chỗ: Có thể cải thiện vẻ ngoài của mụn thịt khi sử dụng lâu dài.
• Isotretinoin đường uống: Thường được dùng để điều trị mụn trứng cá dạng nang nhưng cũng có thể giảm sự xuất hiện của mụn thịt.
• Acitretin đường uống: Một loại thuốc điều trị bệnh vảy nến, cũng có thể giảm thiểu mụn thịt.
• Atropine tại chỗ: Được sử dụng để giảm triệu chứng của những trường hợp mụn thịt có triệu chứng.

Sản phẩm tẩy tế bào chết: Các loại sữa rửa mặt hoặc kem chứa nồng độ thấp (dưới 10%) các hóa chất tẩy tế bào chết như acid glycolic, acid pyruvic, acid mandelic, acid lactic, hoặc acid salicylic có thể giúp giảm bớt sự xuất hiện của mụn thịt. Tuy nhiên, các sản phẩm này thường mất nhiều tháng đến nhiều năm sử dụng liên tục để có hiệu quả.

Ngoại khoa

Các phương pháp ngoại khoa là lựa chọn phổ biến để loại bỏ mụn thịt đặc biệt khi chúng gây lo ngại về thẩm mỹ:

Laser CO2 hoặc Erbium YAG: Đây là phương pháp điều trị được nhiều bác sĩ ưa thích vì có nguy cơ để lại sẹo thấp nhất và thường chỉ cần một buổi điều trị duy nhất để loại bỏ hoàn toàn tổn thương.

Đốt điện: Sử dụng dòng điện để tạo nhiệt dưới da, phá hủy các nốt mụn thịt. Đây là một trong những phương pháp đáng tin cậy, có tỷ lệ tái phát thấp và ít để lại sẹo đáng kể.

Đốt lạnh: Sử dụng hóa chất như nitơ lỏng để đóng băng và loại bỏ mụn thịt.

Mài da: Sử dụng các dụng cụ mài mòn để loại bỏ các lớp trên cùng của da, bao gồm cả các khối u. Phương pháp này có thể không phù hợp với các mụn thịt ăn sâu vào da.

Cắt bỏ phẫu thuật: Là phương pháp cắt bỏ mụn thịt bằng dao mổ hoặc kéo. Đây thường là lựa chọn cuối cùng do có nguy cơ để lại sẹo cao nhất. Tuy nhiên, đây có thể là lựa chọn duy nhất cho các nốt sẩn nằm sâu trong da.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn nặng của mụn thịt

Mặc dù không có cách chữa khỏi hoàn toàn mụn thịt và chúng có thể tái phát nhưng việc duy trì lối sống lành mạnh và chăm sóc da đúng cách có thể giúp hạn chế sự phát triển hoặc làm nặng thêm tình trạng:

Chế độ sinh hoạt;

• Giảm mức độ căng thẳng: Căng thẳng là một yếu tố có thể kích hoạt sự hoạt động quá mức của tuyến mồ hôi do đó việc quản lý stress có thể hữu ích.

• Bảo vệ da khỏi tác nhân gây hại: Sử dụng kem chống nắng để bảo vệ da khỏi tia UV, tránh các chất gây kích ứng và dị ứng da.

• Chăm sóc da hàng ngày: Rửa mặt và tẩy tế bào chết nhẹ nhàng hàng ngày có thể giúp giảm bớt sự xuất hiện của các nốt sần. Sử dụng các sản phẩm tẩy tế bào chết có hạt mịn, tròn hoặc các thành phần như acid salicylic.

• Tuân thủ hướng dẫn chăm sóc sau điều trị: Nếu bạn đã thực hiện các thủ thuật loại bỏ mụn thịt, việc tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn của bác sĩ về chăm sóc sau điều trị là cực kỳ quan trọng để giảm thiểu nguy cơ nhiễm trùng và sẹo.

Chế độ dinh dưỡng:

• Chế độ ăn uống lành mạnh và cân bằng: Đặc biệt chú ý đến việc bổ sung các chất dinh dưỡng tốt cho da như vitamin A và E.

• Kiểm soát đường huyết: Nếu bạn có tiền sử hoặc đang mắc bệnh đái tháo đường, việc duy trì mức đường huyết ổn định là rất quan trọng vì mụn thịt được coi là một biến chứng của đái tháo đường.

Phương pháp phòng ngừa mụn thịt hiệu quả

Mặc dù không ngăn chặn được hoàn toàn, các biện pháp chăm sóc da và lối sống dưới đây có thể giúp giảm thiểu nguy cơ hoặc kiểm soát tình trạng chung của da, từ đó gián tiếp hạn chế sự hình thành hoặc phát triển của mụn thịt:

• Tẩy tế bào chết thường xuyên giúp giữ cho các ống dẫn mồ hôi thông thoáng, có thể giảm nguy cơ tắc nghẽn và tăng sinh.
• Sử dụng các sản phẩm làm se da giúp kiểm soát dầu và se khít lỗ chân lông.
• Các liệu pháp giảm hoạt động tuyến mồ hôi như tiêm Botulinum toxin A (Botox) có thể giảm tiết mồ hôi quá mức và hỗ trợ phòng ngừa và điều trị syringoma.
• Sử dụng kem chống nắng giúp bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV, một yếu tố có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể của da.
• Tránh các chất gây kích ứng và dị ứng da giúp duy trì hàng rào bảo vệ da khỏe mạnh.
• Duy trì mức đường huyết khỏe mạnh quan trọng đối với những người có nguy cơ hoặc đã được chẩn đoán đái tháo đường do mối liên hệ với clear cell syringoma.
• Chế độ ăn uống lành mạnh với thực phẩm giàu vitamin A và E giúp hỗ trợ sức khỏe da.
• Hạn chế các yếu tố gây căng thẳng có thể làm tăng hoạt động của tuyến mồ hôi.